Morgunblaðið - 20.11.2003, Blaðsíða 18
ERLENT
18 FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SÆNSKA áfengiseinkasalan,
Systembolaget, rak á þriðjudags-
kvöld þrjá háttsetta ráðamenn fyr-
ir aðild að mútuhneykslinu sem
skekið hefur stofnunina. Komið
hefur í ljós að starfsmenn hafa
þegið fé og aðra fyrirgreiðslu af
áfengisbirgjum gegn því að hampa
eftir mætti framleiðslu þeirra í
hillum einkasölunnar. Ráðgert var
að stjórn Systembolaget kæmi
saman á fund í gærkvöldi til að
ræða hvernig taka skuli á málum
þeirra sem tengjast hneykslinu.
Málið vekur meiri athygli en ella
vegna þess að forstjóri System-
bolaget, Anitra Steen, er sambýlis-
kona Görans Perssons forsætis-
ráðherra.
Einn af mönnunum þrem var að
sögn Dagens Nyheter útibússtjóri
og hefur setið í stjórn Systembola-
get. Hinir eru fyrrverandi útibús-
stjórar en unnu á aðalskrifstof-
unni. „Þeir eru sakaðir um brot í
starfi þegar þeir voru útibússtjór-
ar á tíunda áratugnum,“ sagði
Lennart Agén, talsmaður System-
bolaget, í gær. „Við munum nú at-
huga hvaða afleiðingar brotin
höfðu í starfi þeirra og upplýsa
betur hvað gerðist.“
Stjórnarmaðurinn er sagður
hafa fyrir rúmum áratug þegið
tveggja daga dvöl í París og síðan
dagsferð um vínhéraðið Champ-
agne. Birgjarnir greiddu kostnað-
inn. Að sögn Aftonbladet þáði
hann einnig ferð til Mallorca árið
1993, kostnaður var borgaður af
ráðgjafafyrirtæki. Nokkrum árum
seinna fékk hann veiðiferð til
Finnlands sem vodkaframleiðandi
borgaði. Annar af hinum mönn-
unum tveim mun einnig hafa tekið
þátt í Frakklandsferðinni en hinn
hafa verið með í viskí-leiðangri til
Skotlands og fleiri ferðalögum.
Hann fékk auk þess miða á nokkra
íshokkíleiki.
Að sögn sjónvarpsstöðvarinnar
TV 4 hefur annar mannanna
tveggja á aðalskrifstofunni meðal
annars haft þann starfa að ferðast
á milli útibúa Systembolaget og
flytja fyrirlestra um siðferði.
Þáðu viskíferð til Skotlands
Mútuhneykslið í sænsku áfengis-
einkasölunni vindur upp á sig
SUÐUR-kóreskur bóndi lætur til
skarar skríða gegn óeirða-
lögreglumanni í Seoul í gær, þeg-
ar tugir þúsunda s-kóreskra
bænda efndu til mótmæla í borg-
inni.
Kröfðust þeir þess að stjórn-
völd hættu við að skrifa undir frí-
verslunarsamning við Chile, en
bændurnir óttast að það muni
leiða til innflutnings á ódýrum
landbúnaðarafurðum.
Reuters
Bændur mótmæla í S-Kóreu
PAUL Martin, fyrrverandi fjármála-
ráðherra Kanada, mun taka við emb-
ætti forsætisráðherra landsins af
Jean Chrétien 12. desember. Til-
kynnti Chrétien þetta á þriðjudaginn,
en þess hefur verið beðið um allnokk-
urt skeið að hann greindi frá því hve-
nær nákvæmlega hann ætlaði að
hætta. Martin, sem er 65 ára, var
kjörinn formaður Frjálslynda flokks-
ins í síðustu viku.
Chrétien er 69 ára og hefur verið
forsætisráðherra í um áratug. Hann
kvaðst ætla að láta það verða eitt sitt
síðasta embættisverk að sitja ráð-
stefnu forsætisráðherra Samveldis-
landanna í Nígeríu í næsta mánuði.
Hann hafði gefið í skyn að hann
myndi ekki láta af forsætisráð-
herraembættinu fyrr en í febrúar, en
skipulagsnefnd flokksins – þar sem
stuðningsmenn Martins eru fjöl-
mennir – ákvað að halda formanns-
kosninguna nú í nóvember.
Martin hefur um árabil sóst eftir
forsætisráðherraembættinu, og í
fyrra vék Chrétien honum úr embætti
fjármálaráðherra eftir að Martin lýsti
opinberlega yfir því að hann sæktist
eftir að verða forsætisráðherra.
Reuters
Paul Martin ræðir við fréttamenn.
Martin tek-
ur við 12.
desember
Ottawa. AFP.
Forsætisráðherra-
skipti í Kanada
HOMMAR og lesbíur í Massachus-
etts fögnuðu þeim úrskurði æðsta
dómstóls ríkisins að bann við
hjónaböndum samkynhneigðra
stangaðist á við stjórnarskrána og
nokkur samkynhneigð pör sögðust
ætla að gifta sig næsta vor þegar
frestur þings ríkisins til að breyta
lögunum rennur út.
Mitt Romney, ríkisstjóri
Massachusetts, og fleiri repúblik-
anar fordæmdu hins vegar úr-
skurðinn. Romney sagði þó að
þingið gæti lítið gert annað en að
reyna að breyta stjórnarskrá rík-
isins þannig að hjónabönd yrðu
skilgreind sem samband karls og
konu.
Stjórnarskrárbreyting getur þó
ekki tekið gildi fyrr en í fyrsta lagi
árið 2006 þar sem þingið þarf að
samþykkja hana tvisvar, fyrir og
eftir kosningar, og síðan þarf hún
að fá stuðning meirihluta kjósenda
ríkisins í almennri atkvæðagreiðslu.
Því gæti svo farið að samkynhneigð
pör í Massachusetts gætu gift sig
þegar hálfs árs frestur þingsins til
að breyta lögunum rennur út og
þar til stjórnarskránni yrði breytt.
Líklegt er að deilt yrði um hvort
önnur ríki ættu að viðurkenna
hjónabönd samkynhneigðra sem
myndu gifta sig í Massachusetts.
Alríkisþingið og þing 37 ríkja hafa
samþykkt lög þar sem hjónabandið
er skilgreint sem samband karls og
konu.
Líklega hitamál
í kosningunum
Þeir sem gagnrýndu úrskurðinn
sögðu að hann yrði til þess að deil-
an um hvort samkynhneigðir ættu
að fá að ganga í hjónaband yrði eitt
af helstu hitamálunum í kosning-
unum á næsta ári. Þeir spáðu því
einnig að repúblikanar reyndu að
breyta stjórnarskrá Bandaríkjanna
til að banna hjónabönd samkyn-
hneigðra.
George W. Bush Bandaríkja-
forseti gagnrýndi úrskurðinn og
sagði að hjónabandið væri „heilagt
samband karls og konu“. „Ég ætla
að vinna með leiðtogum þingsins og
öðrum til að gera það sem þarf til
að vernda helgi hjónabandsins.“
Samtök kristinna Bandaríkja-
manna hvöttu þingið til þess að
breyta stjórnarskránni til að banna
hjónabönd samkynhneigðra.
Þrír dómarar hæstaréttar
Massachusetts voru andvígir úr-
skurðinum og sögðu að dómstóllinn
hefði farið inn á verksvið þingsins.
Hann ætti að vernda réttindi borg-
aranna en hefði tekið að sér það
hlutverk „að búa til réttindi“.
Fjórir dómarar réttarins komust
hins vegar að þeirri niðurstöðu að
bannið stangaðist á við stjórn-
arskrána. „Rétturinn til að ganga í
hjónaband hefur litla þýðingu ef í
honum felst ekki réttur til að gift-
ast þeim sem fólk velur,“ sagði í
úrskurðinum.
Ætla að
„vernda
helgi hjóna-
bandsins“
Boston. AP, The Washington Post.
BANDARÍKJAMENN vilja að
samþykkt verði ný ályktun í örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna til að
staðfesta þá ákvörðun að hernáms-
veldin láti völdin í hendur innlendri
ríkisstjórn í Írak í júní 2004. Heim-
ildarmenn segja að verið sé að
semja drög að slíkri ályktun í bæði
Washington og London. Gera megi
ráð fyrir að ályktunin verði sam-
þykkt í ráðinu þótt vafalaust verði
eitthvað deilt um orðalag.
Stjórn George W. Bush Banda-
ríkjaforseta lagði mánuðum saman
áherslu á að framkvæmdaráðið í
Írak, sem skipað er fulltrúum
helstu þjóðarbrota og trúarhópa,
ætti að semja drög að stjórnarskrá
og láta efna til kosninga áður en
Írakar fengju sjálfir völdin í landi
sínu. Þar er Paul Bremer, fulltrúi
Bandaríkjamanna, nú hæstráð-
andi.
En í liðinni viku skipti stjórn
Bush skyndilega um stefnu. Fékk
hún framkvæmdaráðið til að sam-
þykkja áðurnefndar hugmyndir
um að valdaafsalið færi fram þegar
næsta sumar og bráðabirgðastjórn
hæfi störf í lok júní en lýðræðislega
kjörin stjórn tæki síðan við árið
2005. Gert er ráð fyrir að bráða-
birgðaþing taki til starfa í maí
næsta ár og fækkað verði verulega
í hernámsliðinu þegar á næsta ári
þótt nær öruggt sé að nokkur her-
afli verði þar áfram.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði á mánudag
að til greina kæmi að leggja nýja
ályktun fyrir öryggisráðið. Hann
hafnaði hins vegar þeirri tillögu
Frakka að valdaskiptin yrðu þegar
fyrir árslok, menn þyrftu meiri
tíma en sex vikur.
„Ég sé ekki fyrir mér að þá verði
til staðar hópur manna sem Írakar
muni líta á sem lögmæta fulltrúa
sína er gætu tekið að sér að gæta
fullveldis og öryggis landsins og
hafa umsjón með alþjóðlegri aðstoð
[við Írak],“ sagði Powell.
Vilja nýja ályktun um valdaskipti
Bandaríkjamenn vilja að SÞ stað-
festi stjórn heimamanna í Írak
Sameinuðu þjóðunum. AP.
LYFJAFYRIRTÆKIÐ Pfizer hefur
tilkynnt að það muni gefa sýklalyf til
að hægt sé að meðhöndla um 90 af
hundraði þeirra 150 milljóna manna
sem þjást af augnsýkingu sem leiðir
til blindu. Er þetta mikill búhnykkur
fyrir Sameinuðu þjóðirnar (SÞ), sem
reynt hafa að vinna bug á þessari
sýkingu, svokallaðri augnyrju.
Vænta SÞ þess, að með lyfjunum
frá Pfizer verði hægt að ná því mark-
miði Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
arinnar, WHO, að útrýma sjúk-
dómnum um 2020. Undanfarin fimm
ár hefur lyfjafyrirtækið gefið átta
milljón skammta af sýklalyfinu
zithromax til meðhöndlunar á fólki
sem þjáist af sjúkdómnum í níu fá-
tækum löndum í Afríku og Asíu.
Forstjóri Pfizer, Hank McKinnell,
sagði að á næstu fimm árum yrðu
gefnar 135 milljónir skammta af lyf-
inu til viðbótar. Þetta væri stærsta
gjöf á einkaleyfislyfi sem sögur færu
af.
Pfizer
gefur lyf
♦ ♦ ♦