Morgunblaðið - 22.11.2003, Blaðsíða 79

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 2003 79
Í ÁVARPI á undan frumsýningu
Njálssögu, kvaðst leikstjórinn, Björn
Br., hafa verið dálítið „nervös“ síð-
ustu dagana. Ekki svo mjög útaf
myndinni sem var að hefjast heldur
væntingunum. Taldi fjölmiðlaum-
fjöllun undanfarinna daga hafa gefið í
skyn að það sem áhorfendur ættu
von á væri verk í anda Spartakusar
eða Gladiators. Því er rétt að undir-
strika í upphafi að Njálssaga er allt
annað en dæmigerð Hollywood-út-
færsla heldur sambland af hálftíma-
langri, eða einum tíunda af leikinni
sjónvarpsþáttaröð, byggðri á Njáls-
sögu, með ámóta löngum viðauka þar
sem rætt er við leika sem lærða um
skoðanir þeirra á þessari perlu
heimsbókmenntanna. (Því er engum
stjörnum úthlutað að þessu sinni,
frekar en kafla í bók eða stefi úr tón-
verki.)
Spjallþátturinn fylgir þessum
fyrsta kafla sögunnar sem í ensku-
mælandi löndum hlyti sjálfsagt nafn-
giftina Part One. Slíkir þættir eru í
þeim sama heimshluta nefndir „pil-
ots“, eða prufuþættir og er ætlað að
auðvelda fjármögnun á væntanlegum
þáttaröðum þar sem öll sagan er
sögð. Liggur í augum uppi að slíkt
verk yrði mjög dýrt og áætlað að
meginhluti fjármagnskostnaðarins
komi erlendis frá.
Ekki er ólíklegt að allir sæmilega
læsir Íslendingar hafi verið með
skrekk líkt og leikstjórinn, því flestir
þeir sem lesið hafa Njálu eru með
sína mynd í huga af atburðarásinni
og persónulega skoðun á marg-
slungnu og litríku inntaki fornsög-
unnar. Kvikmyndagerðarmennirnir
eru að ráðast á garðinn þar sem hann
ber við himin og eiga heiður skilið
fyrir kjarkinn. Þeir hafa lagt til at-
lögu við hjartfólgnustu og að líkind-
um frægustu Íslendingasöguna, sem
jafnframt er ein sú dramatískasta og
liggur vel fyrir kvikmyndaforminu,
ef hægt er að segja svo. En ljónin
liggja hvarvetna í leyni. Björn, hand-
ritshöfundurinn, útlitshönnuðirnir,
allir sem axla ábyrgð á Njálssögu,
urðu ekki aðeins að skapa sannfær-
andi sögusvið, samtöl og útlit –
óglögga, framandi veröld – heldur
berjast við margvíslega fordóma og
full ástæða til að taka ofan fyrir þessu
hæfileikaríka og hugaða kvikmynda-
gerðarfólki. Var reyndar fullviss um,
í ljósi þess sem Björn og hans fólk
hefur áður gert, að það kæmi að sög-
unni á jarðbundinn hátt, með fullri
virðingu og án stertimennsku.
Sem fyrr segir er á ferðinni fyrsti
hluti sjónvarpsþáttagerðar Njáls-
sögu. Segir frá atburðunum sem
urðu aðdragandinn að harmleiknum
á Suðurlandi á söguöld. Vináttu höfð-
ingjanna Gunnars á Hlíðarenda
(Hilmir Snær Guðnason), sem var
„allra manna best vígur“ og Njáls,
hins vitra og forspáa bónda á Berg-
þórshvoli. Árið er 984, hallæri mikið í
landinu og Gunnar orðinn uppi-
skroppa með nauðsynjar. Hann leitar
til Otkels á Kirkjubæ (Helgi Björns-
son), og biður að selja sér hey og mat
en Otkell verður ekki við bón hans.
Hallgerður langbrók (Margrét Vil-
hjálmsdóttir) lætur Melkólf þræl
sinn (Þröstur Leó Gunnarsson) ræna
mat frá Otkatli og kveikja í húsum
hans sem verður tilefni kinnhestsins
fræga. Otkell þiggur ekki bætur frá
Gunnari en stefnir honum á Alþingi
þar sem Gunnar vinnur málið. Þá er
rakinn aðdragandi og bardaginn er
Gunnar og Kolskeggur bróðir hans
vega Otkel og hans menn.
Farið er fljótt yfir sögu, frásagn-
armátinn minnir talsvert á teikni-
myndasögu, áhorfandinn sér drama-
tískustu kafla sögunnar eftir langan
inngang þar sem kynntar eru til sög-
unnar persónurnar og þjóðfélags-
ástandið. Slík sögumennska er jafn-
an fremur hvimleið og var t.d. helsti
ljóður Útlagans, á sínum tíma. En
með þessum hætti sparast mikill tími
og vinna og áhorfendur komast í takt
við atburðina og hugmyndaheim sög-
unnar. Dramatíkin fléttuð nauðsyn-
legu skopskyni, sem er kostur. Sam-
tölin með nútímastafsetningu og
hrynjanda forníslenskunnar, sem er
hárrétt og vel útfærð lausn – þó þeir
sem lítið þekkja til sagnaarfsins þyki
málfarið eflaust uppskrúfað.
Hröð framvindan gefur ekki svig-
rúm til að fara djúpt ofan í efnið og
koma persónurnar misjafnlega
glöggt fram á tjaldinu. Flestar vel
viðunandi með sínum sérkennum, að
undanskilinni Hallgerði, hlutur þessa
umdeilda örlagavalds hefði gjarnan
mátt vera áleitnari. Sviðssetningarn-
ar eru yfir höfuð viðunandi að und-
anskildum brunanum á Kirkjubæ.
Búningar, tónlist og tæknivinna í
háum gæðaflokki og stenst þær
ágætu viðmiðanir sem eru fyrir
hendi. Leikhópurinn smekklega sam-
ansettur í meitluð hlutverk sem gefa
takmarkaða möguleika á túlkunartil-
þrifum.
Viðbótin, viðtölin við Njálufræð-
inga, er álíka misjöfn og viðmælend-
urnir margir. Á heildina litið er kafl-
inn full langur og munar minnstu að
hann kaffæri aðalréttinn. Engu að
síður er ljóst að tilganginum er náð;
aðalatriðið, að Njálssaga upplýkst
fyrir okkur á viðunandi hátt. Fyrsti
þáttur er skemmtileg og fræðandi
sýn sem nær til áhorfenda og vekur
áhuga, umræðu og ekki síst tilhlökk-
un að sjá framhaldið sem fyrst.
Njálssaga tíund-
uð á tjaldinu
Fyrsta kvikmyndagerð Njálu er „skemmtileg og fræðandi sýn sem nær til
áhorfenda og vekur áhuga, umræðu og ekki síst tilhlökkun að sjá fram-
haldið sem fyrst“.
KVIKMYNDIR
Regnboginn
Leikstjóri: Björn Brynjúlfur Björnsson.
Framleiðandi: Þorgeir Gunnarsson. Hand-
rit: Hrefna Haraldsdóttir. Kvikmynda-
tökumaður: Víðir Sigurðsson. Tónskáld:
Hilmar Örn Hilmarsson. Leikmyndahönn-
uður: Árni Páll Jóhannsson. Búningar:
Margrét Einarsdóttir og Dýrleif Ýr Örlygs-
dóttir. Leikarar og persónur: Ingvar Sig-
urðsson: Njáll, Hilmir Snær Guðnason:
Gunnar, Margrét Vilhjálmsdóttir: Hall-
gerður, Halldóra Geirharðsdóttir: Berg-
þóra, Bergur Þór Ingólfsson: Kolskeggur,
Helgi Björnsson: Otkell, Benedikt Er-
lingsson: Skammkell, Pétur Einarsson:
Gissur hvíti, Arnar Jónsson: Geir goði,
Magnús Jónsson: Mörður, Anna Kristín
Arngrímsdóttir: Rannveig, Ólafur Darri
Ólafsson: Skarphéðinn, Pálmi Gestsson:
Þráinn, Sveinn Þ. Geirsson: Hallbjörn,
Þröstur Leó Gunnarsson: Melkólfur, Guð-
rún S. Gísladóttir: Förukerling. 54 mín.
Njálssaga ehf. fyrir RUV o.fl. 2003.
Njálssaga
Sæbjörn Valdimarsson
TÓNLEIKAR kvintetts Hilmars
Jenssonar voru mikið gleðiefni fyrir
unnendur framsækins djass. Hilmar
hefur ekki verið við eina fjölina
felldur í tónsköpun sinni og oft horf-
ið langar leiðir frá djassinum á lend-
ur rafhljóða og tilrauna í bland við
rokk og tónskáldatónlist.
Það er ekkert nema gott um það
að segja en við sem dveljum helst á
djasslendunum þykir alltaf gott
þegar félagarnir hverfa heim að
nýju og ekki síst með jafnglæsileg-
um hætti og Hilmar gerði á Ditty
Bley-tónleikum sínum – en það er
nafnið á hljómdiskinum sem verið
var að fagna þetta kvöld.
Það var ekkert verið að kynna
tónlistina, en hún var öll eftir Hilm-
ar og af diskinum fyrrnefnda. Þar
eru tónverkin tileinkuð sonum hans
ungum og nöfn fengin frá þeim eins-
og titill disksins, Ditty Bley, sem
hver Íslendingur skilur. „Abbi“ er
eitt verkanna þar sem trompetsnill-
ingurinn Herb Robertsson bregður
fyrir sig tónamáli Bubber Mileys á
frumskógartímabili Ellingtons. Það
var mikil ánægja að fá að heyra
þennan trompetleikara, sem hefur
allt tónamál hins frjálsa djass á
valdi sínu og vitnar jafnvel til Don
Cherry; tónninn breiður og fagur
svo Bill Dixon kemur í hugann.
Hann og Andrew D́Angelo léku sem
einn maður og samspuni þeirra var
oft stórkostlegur.
Jim Black þurfti ekkert að bjarga
þessum tónleikum eins og þegar
Dave Douglas lék hér í fyrra og
engan skugga bar á samspil hans og
Trevors Dunns. Þeir unnu sitt verk
óaðfinnanlega og samspilið var aðall
þessa kvintetts Hilmars – samspun-
inn magnaður eins og í New Orleans
í gamla daga eða hjá tvöfalda kvart-
ettnum hans Ornette Colemans. Það
var líka gaman að heyra hversu
lúðrasveitarhljómur í anda Cörlu
Bley skaut á stundum upp kollinum;
kannski vegna þess að Herb hefur
leikið með Liberation Music Orch-
estra Charlie Hadens, kannski ekki.
Hilmar var einn af hópnum og
gítarsólóar góðir að venju hvort sem
hann var í rokkaðri kantinum, á
klassískari gítar með undirtón af
kántrýblús eða með klassíska nýd-
jasssólóa.
Hljómdiskurinn með þessu efni
var tekinn upp í fyrra, en kom út á
tónleikadaginn, gefinn út af Songl-
ines Recordings í Kanada einsog
síðasti diskur Hilmars: Tyft – og
dreift af 12tónum á Íslandi.
Verkin eru tólf – öll óvenju la-
græn – og hljóðfæraleikurinn frá-
bær. Kannski fannst manni meiri
spenna á tónleikunum. Farið fram á
ystu nöf – en diskurinn er samt
magnaður og ætti enginn djassunn-
andi að sleppa að hlusta á hann – í
það minnsta hafi þeir haft gaman af
diskum Jóels Pálssonar og því sem
nýrra er.
Þetta er ekkert torf heldur hrein
og tær tónlist.
Hversvegna þarf
að syngja svona mikið?
Seinni tónleikarnir á Jazzhátíð á
laugardagskvöldið voru með kvart-
etti Björns Thoroddsens og Leni
Stern. Leni er þýskrar ættar en býr
í Bandaríkjunum og er gift gítar-
leikaranum Mike Stern, er frægur
varð er hann lék með Miles Davis.
Hún er þokkalegur gítarleikari þótt
hún hefði ekki við Birni sem var
kominn í gamla haminn frá dögum
Gamma þetta kvöld. Með þeim voru
tveir Bandaríkjamenn, miklir snill-
ingar á sín hljóðfæri og oft var gam-
an að kvartettnum þegar Leni var
ekki að syngja. Flest voru verkin
eftir hana en þó fengum við að
heyra „Endurvakningu Bjössa“ af
Plús-breiðskífunni og án allra synta
og svo var „Caravan“ þeirra Juan
Tizol og Ellingtons á dagskrá og
kanadíski trompetleikarinn Ingrid
Jensen steig á svið og blés með.
Sérdeilis var dúettkaflinn hennar
með trommaranum Perowsky góður
– enda er hann trommari á heims-
mælikvarða. Björn hefur leikið á
undanförnum Jazzhátíðum með frá-
bærum djassleikurum: Jørgen
Svare, Dieter Lockwood, Sylvian
Luc og Jakob Fischer, en í þetta
skipti var mótleikurinn heldur mátt-
laus og verst að þurfa að þola popp-
sönginn. Hvernig stendur á því að
þrjár söngkonur á borð við Stern,
Mörthu Brooks og Birgitte Lyrega-
ard koma fram á einu og sömu
djasshátíðinni? Spyr sá sem ekki
veit. Að lokum þetta: Maður fór
ekki alsvekktur af þessum tónleik-
um. Það var frískandi að heyra gít-
arsnillinginn Björn Thoroddsen á
fúsjónlínunni svona einu sinni, eftir
langa dvöl hans í heimi hins klass-
íska djass sem ekki er þó lokið.
Frjálst
og rokkað
Djass
NASA
Kvintett Hilmars Jenssonar
Herb Robertsson trompet, Andrew
D’Angelo altósaxófón og bassaklarinett,
Hilmar Jensson gítar, Trevor Dunn bassa
og Jim Black trommur. Laugardags-
kvöldið 8.11. kl. 20:30
Stern/Thoroddsen kvartettinn
Leni Stern gítar og söngur, Björn Thor-
oddsen gítar, Paul Scokolow bassa og
Ben Perowsky trommur.
Gestur: Ingrid Jensen trompet. Laug-
ardagskvöldið 8.11. kl. 22:00.
Vernharður Linnet
Stærðir 36-54
Opið 10-18
20% afsláttur af
yfirhöfnum
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
R
U
N

22
92
5
1
1/
20
03