Morgunblaðið - 23.11.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
fangelsinu í La Vega í Dóminíska lýðveld-
inu eru ekki nægilega margir svefnbekkir
og þess vegna sofa margir fanganna á
gólfinu og klóra sér í sárum eftir bit alls-
kyns skorkvikinda sem klefarnir eru mor-
andi í. „Það er ekkert pláss,“ sagði Jesús Batista
Ramirez, 54 ára fangi sem bíður þess að mál hans
verði tekið fyrir dóm. Hann sefur undir svefnbekk
í þröngum klefa ásamt 32 öðrum föngum.
Fangelsin í Dóminíska lýðveldinu eru einhver
þau þéttskipuðustu í gervallri Vesturálfu og efst á
listanum yfir staði þar sem fjöldi fanga hefur farið
langt fram úr því sem gert er ráð fyrir. Auk þess
er öll umhirða slæm.
Fangelsi í löndunum allt frá Haítí til Bólivíu eru
orðin yfirfull vegna seinagangs í dómskerfinu,
takmarkaðra fjárveitinga og skorts á pólitískum
vilja til að byggja nýja klefa eða endurbæta þá
sem fyrir eru. Segja mannréttindasamtök að í
mörgum tilvikum teljist aðstæður í fangelsunum í
Dóminíska lýðveldinu og víða annars staðar í Mið-
og Suður-Ameríku vera mannréttindabrot.
Endurbætur
forgangsatriði
Stjórnvöld í Dóminíska lýðveldinu segja end-
urbætur í fangelsismálum vera forgangsatriði.
Verið sé að stækka nokkur og ný verði byggð á
næstunni. „Við getum ekki dregið dul á hvernig
málum er háttað,“ sagði yfirmaður fangelsismála í
landinu, Juan Alberto Caceres Urena hershöfð-
ingi. Sagði hann að þrengslin í fangelsunum væru
„stærsti vandinn sem við er að etja“, en horfurnar
væru góðar.
Fangelsin í landinu eru hönnuð fyrir sex til sjö
þúsund fanga, en í þeim dvelja nú um 16.500
manns. Hátt í 70% þeirra hafa enn ekki hlotið
dóm. Til dæmis hefur Batista setið inni í um tvö ár
fyrir að vera tekinn með fíkniefni. Hann segir að
klefarnir séu morandi í maurum, kakkalökkum og
rottum, en fangarnir sjái litla von um að ástandið
batni.
Caceres segir að ný fangelsi séu á teikniborðinu
og eigi að rísa í bænum La Vega í norðanverðu
landinu og á fleiri stöðum. Þá sé verið að gera um-
bætur á dómskerfinu til að stytta biðlistann.
Hann viðurkennir að enn sé mikið verk óunnið.
Samkvæmt tölum frá Sameinuðu þjóðunum eru
fangelsin í Dóminíska lýðveldinu þau þéttskip-
uðustu í Vesturálfu. Önnur lönd, þar sem þrengsli
í fangelsum eru alvarlegt vandamál, eru m.a.
Belize og Hondúras.
„Geymslur fyrir fólk“
Karíbahafseyjan St. Lucia var efst á listanum,
en í janúar var tekið nýtt fangelsi í notkun þar og
kom í staðinn fyrir Fangelsi hennar hátignar, sem
reist var á 19. öld. Fangarnir þar gerðu uppreisn
með reglulegu millibili. En þótt ekki sé liðið ár frá
því nýja fangelsið var tekið í notkun eru fangarnir
þar nú þegar orðnir of margir.
Það vekur jafnan litla kátínu þegar almannafé
er varið til fangelsismála, en mannréttindasamtök
segja að yfirfull fangelsi sem engra fjárveitinga
njóti séu eins og tímasprengjur. Amnesty Int-
ernational hefur í mörg ár bent á alvarlegt ástand
mála í fangelsunum í Dóminíska lýðveldinu, og
eftir að málið var rannsakað fyrir þrem árum
sögðu samtökin að aðstæður væru „margfalt verri
en alþjóðlegar viðmiðunarreglur kveði á um“.
Dóminíski mannréttindafrömuðurinn Virgilio
Almanzar tekur í sama streng og segir að við svo
búið megi ekki standa. „Fangelsin hjá okkur eru
geymslur fyrir fólk,“ segir hann. „Þau eru mið-
stöðvar úrkynjunar og spillingar og þar er auð-
veldara að verða sér úti um fíkniefni en á göt-
unum.“ Hægt sé að koma þangað fíkniefnum í mat
sem ættingjar fanga komi með, eða múta fanga-
vörðum til að fara með þau inn.
Slagsmál, flótti og uppþot eru algeng í fang-
elsum í þessum heimshluta. Í september í fyrra
kveiktu fangar í La Vega í dýnum svo eldur barst
um tvo klefa og 30 fangar létu lífið. „Það var
kraftaverk að ég lifði af,“ sagði José Luis Gomez
Nunez, 35 ára fangi. Það leið yfir hann í vatnskari,
en aðrir í klefanum köfnuðu í reyk.
600 fangar í stað 50
La Vega-fangelsið var byggt á sjötta áratugn-
um. Í því eru níu klefar og það er hannað fyrir 50
fanga. Nú eru þeir um 400. Þegar eldurinn kom
upp í fyrra voru fangarnir um 600, að sögn fanga-
varðarins Freddy Navarro Vargas. Örvænting
fanganna brýst oft út í ofbeldi. Uppþot í ríkisfang-
elsinu á Haítí fyrir tveim árum kostaði fimm
fanga lífið. Í apríl létust 69 í óeirðum í fangelsi í
Hondúras. Opinber rannsóknarnefnd komst að
þeirri niðurstöðu að lögregla, hermenn og fanga-
verðir hefðu banað flestum mönnunum.
Uppreisn í brasilísku fangelsi kostaði 13
mannslíf í júní, en slík uppþot eru svo að segja
vikulegur atburður þar í landi og taka fangarnir
iðulega fangaverði í gíslingu og krefjast umbóta. Í
liðinni viku létust átta fangar þegar göng sem þeir
voru að reyna að flýja um hrundu í fangelsi í Sao
Paulo. Tugir komust alla leið, en einn féll í skot-
bardaga við lögreglu.
Í síðasta mánuði héldu Samtök Ameríkuríkja í
fyrsta sinn fund um fangelsismál í álfunum. Að
sögn embættismanna er það forgangsatriði að
koma í veg fyrir að fangelsi yfirfyllist. Á fundinum
komust embættismennirnir að þeirri niðurstöðu
að þeir myndu skiptast á upplýsingum um leiðir
til að sigrast á vandanum.
„Maður gæti grátið“
Stjórnvöld í sumum ríkjum vilja ekki að frétta-
menn heimsæki fangelsin, en yfirvöld í Dóminíska
lýðveldinu veittu fréttamanni og ljósmyndara
Associated Press heimild til að fara í þrjú fangelsi
í landinu. Í kvennafangelsinu í Najayo eru um 300
fangar og er sæmilega rúmt um þá, enda er þetta
nýjasta fangelsið í landinu.
Aðstæður eru öllu verri í La Victoria-fangels-
inu, þar sem um 4.400 fangar dvelja, þótt það hafi
einungis verið hannað fyrir 2.000. Yfirmenn sýndu
kennslustofur þar sem fangarnir geta lært tré-
smíði, ensku og fleiri fög. En þeir vildu ekki sýna
aðra staði í fangelsinu þar sem fangar segjast sofa
í þéttskipuðum klefum sem angi af skolpi.
„Maður gæti grátið þegar maður sér hvernig
ástandið er,“ sagði Genesis Frias Molina, 32 ára
fangi sem hlaut fimm ára dóm fyrir fíkniefnasölu.
Fyrirhugað er að stækka fangelsið, en fangarnir
kvarta nú undan því að hafa of fáar dýnur til að
sofa á og of takmarkaða baðaðstöðu. Lög-
reglumenn eru á vakt á göngunum vopnaðir
hornaboltakylfum. Oft leggja þeir hald á fíkniefni,
farsíma og hnífa. Fangelsisyfirvöld segja að fyr-
irhugað sé að sérmennta fangaverði í stað þess að
láta lögreglu og hermenn sjá um fangagæsluna.
Í ár ætla stjórnvöld að verja 2,6 milljónum pe-
sóa, eða um 5,7 milljónum króna, til að stækka
fangelsi. Að sögn embættismanna verður byrjað
að byggja fimm ný á næsta ári, en þingið hefur
enn ekki samþykkt fjárveitingu til þess. Síðast
var nýtt fangelsi opnað í Dóminíska lýðveldinu
1994.
AP
Fangar æfa box í garðinum við La Victoria-fangelsið í Dóminíska lýðveldinu.
Yfirfull fangelsi
eru „tímasprengja“
Fangelsi í löndunum allt frá
Haítí til Bólivíu eru orðin yfir-
full vegna seinagangs í dóms-
kerfinu, takmarkaðra fjárveit-
inga og skorts á pólitískum vilja
AP
Jose Luis Gomez Nunez segir frá því hvernig hann
slapp lifandi þegar kveikt var í tveim klefum í La
Vega-fangelsinu í fyrra.
SKIPULAGS- og byggingar-
nefnd í Galway-sýslu á vestur-
strönd Írlands hefur sett
óvenjuleg skilyrði fyrir heimild
til byggingar á tólf nýjum íbúð-
arhúsum í þorpinu Carraroe á
Connemara-skaganum. Skilyrð-
in fela í sér að aðeins írskumæl-
andi fólk megi búa í húsunum.
Frá þessu var greint í The Ir-
ish Independent. Þar kom fram
að verktakinn Padraig Lee hafi
fengið heimild til byggingar tólf
húsa í Carraroe, sem er lítið
þorp um 45 mínútur frá Galway-
borg. Til að geta nýtt sér heim-
ildina verður hann hins vegar að
skrifa upp á samkomulag um að
hann muni aðeins selja eða
leigja húsin til fólks sem talar
reiprennandi írsku, þ.e. gelísku.
Er þetta í fyrsta skipti sem slík
skilyrði eru sett fyrir bygging-
arleyfi á Írlandi.
Gelískan er opinber þjóð-
tunga Írlands. Enskan er þó
samskiptatæki langflestra íbúa
eyjunnar og er gelískan ekki að
staðaldri töluð nema á tilteknum
og afmörkuðum svæðum sem
flest eru vestarlega á eyjunni –
svæðum sem kölluð eru „Gael-
tacht“. Er talið að um þessar
mundir noti u.þ.b. 20 þúsund
manns á þessum svæðum gel-
ískuna daglega.
Aukin eftirspurn utanaðkom-
andi aðila eftir húsnæði á Gael-
tacht-svæðunum hefur hins veg-
ar valdið því að gelískan á undir
högg að sækja þar sem annars
staðar á Írlandi. Af þessum sök-
um fagna málverndarsinnar
ákvörðun yfirvalda í Galway um
að skilyrða umrætt byggingar-
leyfi.
„Hún skapar fordæmi sem
gæti skipt sköpum í baráttunni
fyrir því að verja írskuna sem
virkt samskiptatæki íbúa þess-
ara svæða,“ sagði kennslukona
ein í gelísku.
Vilja aðeins
írskumæl-
andi íbúa
LÝTALÆKNAR í Bandaríkjunum
hafa að sögn fréttavefjar BBC hann-
að eins konar plastfatla sem grædd-
ur er undir húðina á hálsi þeirra sem
eru farnir að reskjast og líkar illa að
vera með áber-
andi hrukkur,
svonefndan kalk-
únaháls.
Læknar hafa
áður beitt skurð-
aðgerðum til að
fjarlægja hrukk-
urnar en telja að
umrædd lausn sé
mun betri. Þegar
hafa 100 tilrauna-
dýr, þar af 12
karlar, fengið
ígræddan fatla og
segjast um 90%
þeirra ánægð með árangurinn.
Andlitið og hálsinn eru meðal
þeirra líkamshluta þar sem fyrst
sjást greinileg merki um öldrun. Oft
myndast pokar eftir að hrukkurnar
fara að gera vart við sig. Húðin glat-
ar að nokkru leyti með aldrinum
þanþoli sínu og sveigjanleika og fita
safnast undir henni á hálsinum.
Lýtalæknar hafa beitt andlitslyft-
ingu og fitusogi í baráttunni við þessi
ellimerki. En læknar við Emory-há-
skóla í Atlanta í Bandaríkjunum hafa
fundið upp nýja aðferð. Þeir hafa
hannað varanlegan fatla úr plasti,
hann er græddur undir hökuna og
þekur svæðið milli beggja eyrna-
snepla. Fatlinn mun tryggja að húð-
vefirnir og hálsinn fari ekki á flot og
kemur í veg fyrir að pokar myndist,
segja læknarnir. Enginn skjólstæð-
inganna 100 sagðist hafa orðið fyrir
minnstu óþægindum vegna fatlans
og sögðust flestir mæla með honum
við vini sína.
Hrukkurnar
í fatla
Leikarinn Walter
Matthau heitinn
fékk kalkúnaháls
er hann eltist líkt
og fleiri. Plastfatli
á nú að draga úr
hálshrukkum.