Morgunblaðið - 23.11.2003, Blaðsíða 19

Sameinuðu þjóðanna fyrir tveimur
árum. „Við höfum einkum fylgst þar
með umræðum í nefnd SÞ um sjálf-
bæra þróun. Einnig eigum við
áheyrnaraðild að rammasamningi
SÞ um loftslagsbreytingar. Við erum
með sérstakan vinnuhóp sem vinnur
að loftslagsmálum út frá íslenskum
aðstæðum. Átakið Andaðu léttar er
hluti af því starfi.“ Tryggvi segir að
hnattrænu umhverfismálin muni fá
aukið gildi í starfi Landverndar.
Ódýra orkan ógnar
Nú er að koma fram skýrsla um
fyrsta áfanga Rammaáætlunar um
nýtingu vatnsafls og jarðvarma.
Landvernd hefur unnið talsvert í því
verkefni. „Þar er í fyrsta sinn reynt
að taka á virkjanamálunum með
heildstæðum hætti og hinir ýmsu
virkjunarkostir metnir með tilliti til
fleira en fjárhagslegrar hagkvæmni
einnar. Einnig er tekið tillit til nátt-
úruverndar, útivistar og fleira. Þarna
eru tilgreindir fjölmargir virkjunar-
kostir þar sem er ólíklegt að verði
verulegir árekstrar við náttúru-
verndarhagsmuni. Ég hef trú á að
rammaáætlun sýni að hægt sé að
halda áfram uppbyggingu orku-
vinnslu í landinu án þess að lenda í al-
varlegum árekstrum við náttúru-
verndarsjónarmið.“
Tryggvi telur að helsta ógnin við
íslenska náttúru sé ekki virkjanir
heldur sóknin í „ódýra“ orku.
„Ódýrustu virkjunarkostirnir hafa
oft verið þar sem merkileg náttúru-
fyrirbæri hafa verið til staðar, eins og
í Þjórsárverum,“ segir Tryggvi.
„Norðlingaölduveitu hefur mikið ver-
ið haldið á lofti sem hagkvæmum
virkjunarkosti, þótt til séu margir
aðrir kostir. Stórkaupendur að raf-
orkunni virðast einfaldlega ekki vera
færir um að borga það verð sem er
sanngjarnt, þegar tekið er tillit til
náttúrunnar sem í húfi er. Náttúran
sem glatast fær ekkert gildi í út-
reikningunum. Nýleg rannsókn sýnir
að landið sem fer undir Kárahnjúka-
virkjun sé 2 til 8 milljarða króna
virði. Það tap er ekki tekið með í
orkuverðið. Þegar fram líða stundir
verður þetta svæði enn verðmætara,
því ósnortið land eykst að verðgildi.
Ef tillit væri tekið til taps þessara
verðmæta yrði kostnaðurinn við
orkuframleiðslu Kárahnjúkavirkjun-
ar mun meiri en t.d. Reykjavíkur-
borg lagði til grundvallar við mat á
arðsemi verkefnisins.“
Varasöm þróun
Tryggvi segist telja ástæðu til að
Íslendingar staldri við og hugleiði
hvert stefnir í uppbyggingu orku-
frekrar stóriðju. „Þetta er að verða
svo stór þáttur í orkuframleiðslunni
og atvinnulífinu sem skapar ákveðna
hættu. Í sögulegu samhengi hefur ál-
verð farið lækkandi og það eru að
koma á markað ný efni, léttari og
sterkari en ál. Endurvinnsla áls er
líka að aukast. Það eru góð efnahags-
leg rök fyrir því að fara varlega í að
láta þessa tilteknu framleiðslu vaxa
úr hófi. Á nýliðinni álráðstefnu var
sagt að svo gæti farið að árið 2010
færu um 86% af raforkuframleiðslu
okkar til stóriðju. Þarna er tekin
mikil áhætta; mjög skuldsett orku-
framleiðsla og fáir kaupendur.“
Tryggvi bendir einnig á rannsókn
sem kynnt var í Seðlabankanum síð-
astliðið vor. Þar kom fram að aukin
álframleiðsla myndi ekki auka stöð-
ugleika í íslensku efnahagslífi heldur
auka sveiflur í viðskiptakjörum þjóð-
arinnar. Því telur Tryggvi góð hag-
fræðileg rök, ekki síður en umhverf-
isleg, fyrir því að þjóðin fari sér hægt
í þessum efnum. „Þótt það sé ekki
hlutverk Landverndar að halda á
lofti efnahagsrökunum þá er í lagi að
nefna þau. Ég er hagfræðimenntaður
og hef unnið talsvert á auðlindasviði.
Þess vegna eru hagfræðirökin mér
líka hugstæð.“
Lærum af afa og ömmu
Nýjasta skýrsla umhverfisráðu-
neytisins til alþjóðasamningsins um
loftslagsbreytingar spáir því að losun
gróðurhúsalofttegunda hér á landi
vegna samgangna muni aukast um
40%, miðað við árið 1990, til ársins
2020. „Þetta er algjörlega óviðunandi
þróun. Vissulega bindum við vonir
við að vetnisvæðingin muni laga
þetta, en það er framtíðarmúsík.
Okkur í Landvernd þótti ástæða til
að vekja athygli á einkabílum og hvað
við getum gert margt til að draga úr
mengun frá þeim, til dæmis með vist-
akstri. Svo eru ýmsir aðrir kostir en
bensínbílar, eins og metanbílar, vetn-
isbílar og rafmagnsbílar. Ég held að
það verði að nota alla þessa valkosti.“
Tryggvi segir að kærleikur Íslend-
inga og einkabílsins sé nánast heims-
frægur. Við eigum fleiri einkabíla,
miðað við höfðatölu, en aðrar þjóðir.
„Í sjálfu sér er erfitt að mæla gegn
þeirri ágætu þjónustu sem einkabíll-
inn veitir. En það er mikilvægt að
efla valkostina, t.d. hjólreiðar og al-
menningssamgöngur, og styrkja þá.
Í verkefninu Andaðu léttar vorum við
líka að benda á hvað hver og einn get-
ur gert til að draga úr slæmum áhrif-
um af notkun einkabílsins. Þetta er
ekki spurning um annaðhvort eða,
heldur hvernig maður notar hlutina.
Í eðli sínu snýst umhverfisvernd um
það að fara vel með. Að nýta vel það
sem við höfum til ráðstöfunar og
draga úr sóun. Það á líka við um
einkabílinn í fjölþættum skilningi. Að
nýta vel orkuna og nýta einnig aðra
valkosti. Ganga, hjóla, nota almenn-
ingssamgöngur. Með því að innleiða
þá hugsun, sem við höfum kynnt í
átakinu Andaðu léttar og eins í Vist-
vernd í verki, er hægt að draga veru-
lega úr neikvæðum áhrifum einka-
bílsins án þess að draga úr
lífsgæðum. Gömlu gildin, sem afi og
amma höfðu í hávegum, eiga einnig
að vera í hávegum í dag þótt aðstæð-
ur séu aðrar. Margt ungt fólk kann
og skilur umhverfismál betur en afar
þess og ömmur, en það hegðar sér
ekki jafn skynsamlega með tillliti til
umhverfisins og afi og amma. Það er
brýnt að endurvekja þessi gömlu
gildi – að fara vel með allt sem við
höfum fengið til ráðstöfunar.“
Langtímaverkefni
Tryggvi segir að það sé nýjung að
draga athygli að Landvernd með því
að fara í átak. „Umhverfismál eru
ekki átaksmál í eðli sínu. En vegna
stöðu samtakanna þótti okkur nauð-
synlegt að vekja athygli á okkur og
lýsa eftir stuðningi. Við vonumst til
þess að þetta átak auki skilning á
Landvernd og því sem við stöndum
fyrir. Eins að fjölmargir Íslendingar
sjái ástæðu til að gerast félagar í
samtökunum. Við munum einnig
snúa okkur að fyrirtækjum og benda
þeim á að það sé hluti af samfélags-
legri ábyrgð þeirra að stuðla að því
að umhverfisverndarmálum sé haldið
á lofti. Landvernd gerir það með fjöl-
breyttum hætti.
Málaflokkurinn umhverfismál
verður til staðar um ókomin ár. Við-
fangsefnið verður að reyna að draga
úr neikvæðum áhrifum af aðgerðum
og athöfnum sístækkandi mannkyns
á umhverfið. Landvernd er til þess að
vekja athygli á þessum sjónarmiðum,
eins konar vekjaraklukka. Oft segj-
um við eitthvað sem mönnum þykir
ekki þægilegt að heyra, en það er
mikilvægt að það sé til rödd sem
bendir á það sem betur má fara.“
u kka
gudni@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.landvernd.is
’ Það var fyrst ogfremst Kárahnjúka-
málið sem setti eðli-
lega þjóðfélagsum-
ræðu út af sporinu.
Þar voru svo sterkar
tilfinningar og notuð
sterk orð. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2003 19