Vísir - 21.10.1980, Blaðsíða 8

8
VtSlR
Þriðjudagur 21. október 1980.
OT
Utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: DavfA Guömundsson.
Ritstjórar:
Olafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarf ulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Frlða Astvaldsdóttir, Gylfl Krlstjánsson, lllugl Jökulsson, Kristfn Þor
steinsdóttir, Páll Aáagnússon, Svelnn Guðjónsson, Sæmundur Guðvinsson, Þórunn
Gestsdóttir. Blaðamaður á Akureyri: Glsll Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L.
Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Elln Ell
ertsdóttir, Gunnar V. Andrésson, Kristján Ari Einarsson. útlitsteiknun: Gunnar
Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Siðumúli 14, slmi Sóéll 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Slðumúla 8,
slmar8óóll og 82260. Afgreiðsla: Stakkholti 2—4, slmi 86611.
Askriftargjald er kr. 5.500,- á mánuði innanlands og verö I lausasölu 300 krónur ein-
takiö. Visirer prentaður i Blaöaprenti h.f. Siöumúla 14.
FORYSTAN IALÞYBUFLOKKNUM
Kjartan Jóhannsson gefur kost á sér I mótframboð gegn Benedikt Gröndal, sem for-
maður Alþýðuflokksins. Hann þorir hins vegar ekki að segja hvers vegna.
( Alþýðuf lokknum er uppi fótur
og f it eftir þá ákvörðun Kjartans
Jóhannssonar að gefa kost á sér
til formennsku gegn Benedikt
Gröndal. Reyndar hefur þetta
mótframboð verið í deiglunni um
nokkurn tima og á sér lengri að-
draganda en látið er í veðri vaka.
Þeir, sem fylgjast með pólitík-
inni að tjaldabaki, hafa séð ýmis
teikn á lofti,og sakleysislegur
svipur á Kjartani í sjónvarpsvið-
tali er aðeins merki um það, að
stjórnmálamenn eru ekki allir
þar sem þeir eru séðir.
Hins vegar er spaugilegt að
hlusta á þær yfirlýsingar Kjart-
ans, að þeim Benedikt sé vel til
vina, milli þeirra sé enginn mál-
efnalegur ágreiningur, og eigin-
lega ráði ekkert framboði hans
annað en skyldurækni gagnvart
lýðræðinu og frelsinu. Göfug-
mennskan hjá þessum væntan-
lega foringja er slík, að hann
tekur lýðræðisást sína fram yfir
vináttuna, sem hann fórnar af
einskærri tillitssemi gagnvart
f lokksmönnum.
Þetta er auðvitað barnalegt
yf irklór.
Kjartan Jóhannsson á einfald-
lega að lýsa yfir því, sem er
sannleikur málsins, að hann gefi
kost á sér, vegna þess að honum
og mörgum öðrum finnist for-
maðurinn, Benedikt Gröndal, lítt
til forystu fallinn. Hann hefur
ekki reynst sá foringi, sem Al-
þýðuf lokkurinn þarf á að halda.
Þeim f innst hann linur I orðræðu,
duglaus í ákvörðunum og áhuga-
laus í f lokksstarf i.
Hvað er athugavert við það, að
þetta sé sagt? Stjórnmál eru
miskunnarlaus. Flokkarnir þrif-
ast á fylgi, völd þeirra eru oftast
í hlutfalli við atkvæðamagnið, og
ef forystan er slík, að flokícurinn
geldur þess í kjörfylgi og áhrif-
um, þá er fullkomlega eðlilegt,
að skipt sé um menn.
Það getur enginn ætlast til þess
að sitja á friðarstóli, svo lengi
sem honum sjálfum þóknast, af
þeirri einu ástæðu, að hann hef ur
einu sinni verið kosinn. Þetta er
lögmál stjórnmálanna.
Alþýðuflokkurinn átti allan
sjötta áratuginn farsælt sam-
starf við Sjálfstæðisf lokkinn.
Hann tryggði sjálf um sér völd og
þjóðinni viðreisn.
Ógæfa Alþýðuflokksins hefur
hins vegar verið sú, að hann
hefur talið sig þurfa að sækja
fylgi sitttil vinstri, og frá vinstri
spratt sá áróður að Gylfi Þ.
Gíslason væri ófær forystumað-
ur, vegna samstarfs hans við
Sjálfstæðisf lokkinn. Gylfi var
hrakinn frá völdum, og í sam-
ræmi við þessa kenningu, gerði
hin nýja valdastétt Alþýðu-
flokksins sér dælt við Alþýðu-
bandalagið. Þannig varð ríkis-
stjórn Ólafs Jóhannessonar til
1978 og þá átti Alþýðuf lokkurinn
að verða stór flokkur til vinstri.
Þeir áttuðu sig ekki á því f yrr en
um seinan, að samstarf við Al-
þýðubandalagið er ekki reist á
gagnkvæmu trausti heldur ein-
hliða yfirgangi.
Þess vegna sprakk sú stjórn.
Kaldhæðni þessarar atburða-
rásar er sú, að Benedikt Gröndal
var aldrei annað en málpípa I
þessum sviptingum. Hann var
málpípa Kjartans Jóhannssonar
og hinna ungu þingmanna Al-
þýðuf lokksins. Áhrifaleysi Bene-
dikts sést best á því, að hann var
erlendis, þegar ákvörðun var
tekin af Alþýðuf lokknum um að
sprengja stjórnina. Hann var
ekki einu sinni spurður ráða.
öll hefur þessi þróun valdið
ólgu og uppreisn í Alþýðuf lokkn-
um. AAennirnir, sem létu Bene-
dikt ganga til vinstra samstarfs,
sömu mennirnir, sem sprengdu
rikisstjórnina í haustmánuðum í
fvrra, hafa nú tekið þá ákvörðun
að sparka Benedikt Gröndal. Það
er hann, sem er sökudólgurinn,
segja þeir.
Tíminn mun leiða í Ijós, hvort
þessi atlaga tekst, en hitt er víst,
að meðan Alþýðuf lokkurinn
heldur áfram að velkjast til
hægri og vinstri á víxl, verða inn-
anmein hans ekki leyst með for-
mannaskiptum.
Þróunaraöstoð er fallegt orð
Nú stendur yfir söfnun vegna
hungursneyöar i Afriku. Rauöa-
deildir á fréttastofum útvarps
og sjónvarps, — einkanlega
sjónvarps — hafa notaö þetta
tækifæri til þess aö koma aö
áróöri gegn vestrænum þjóöum.
Hvaö eftir annaö er upptaliö, aö
vestrænar þjóöir láti svo og svo
litiö af hendi rakna til þróunar-
aöstoöar, sem svo er nefnd, en
vitanlega ekkert minnst á
kommúnistarikin. Jafnframt er
visaö til þinga úti i heimi, þar
sem forustumenn vanþróaöra
þjóöa heimta meira fé frá
Vesturlöndum.
Hvað er þróunarað-
stoð?
Nú er þaö svo, aö þróunaraö-
stoö sem talin er I skýrslum,
segir ekki hálfa söguna, ef þá
nema nokkrar blaösföur um
„aöstoö” Vesturlanda viö van-
þróuö riki. Miklu meira skiptir
þau almennu viöskipti sem rek-
in eru milli landa og eru grund-
völlur aö farsæld þjóöa. ís-
lendingar treysta efnahagslif
sitt meö þvi aö efla útflutning
sinn og meö þvi m.a. aö setja á
stofn iöjuver. Hiö sama gildir
um aörar þjóöir. Þess vegna
gerum viö vanþróuöum þjóöum
bestan greiöa meö þvi aö versla
viö þær, selja þeim vörur, sem
þær þurfa aö kaupa og kaupa af
þeim vörur, sem viö þurfum aö
nota.
Eins og segir i sögum Her-
læknisins: Verslun jókst i Abæ,
ogbötnuöu viö þaö kjör fólksins,
þvi aö hagnaöur kaupmannsins
er gróöi samfélagsins.
Vesturlönd stela ekki
Þaö er ein af bábiljum vinstri
manna, aö skipta þjóöum heims
i Suöur og Noröur, þar sem auö-
legö Noröursins (Vesturlanda)
er rakin til aröráns I Suöri (van-
þróaöra þjóöa). Ef grartnt er
skoöaö stenst ekki þessi vinstri
villa. Þaö, sem fyrst og fremst
veldur skorti hjá vanþróuöum
þjóöum er skortur á tækniþekk-
ingu. Jafnframt háir flestum
þessum þjóöum, aö efnahags-
kerfiö er miöstýrt, viöa eru
sósialisk ef nahagsúrræöi
ráöandi. Afleiöingin er kyrking-
ur i efnahagskerfinu, og áfram-
haldandi skortur.
Viöskipti Vesturlanda viö
þessi riki eru þeim fyrst og
fremst til góös. Neysluþjóöfélög
Vesturlanda eru helsti
markaöur fyrir útflutningsvör-
ur þessara þjóöa, og þaö heföi
hræöilegar afleiöingar fyrir þær
ef Vesturlönd hlæöu upp toll-
múrum, eins og margir leggja
til.
Þau eiga að draga dám
af okkur
t þessu sambandi er gott aö
minnast eigin sögu. Þegar fyrsti
togarinn, Jón Forseti, kom til
landsins, var engin höfn til i
landinu, og flytja varö vistir um
borö I uppskipunarbátum og
landa fiski meö sama hætti. Meö
dugnaöi landsmanna og vegna
þess, aö efnahagskerfiö var
frjálst, tókst á skömmum tima
aö stórefla togaraútgerö i land-
inu, og i kjölfar þeirrar
byltingar bötnuöu lifskjörin svo,
aöþjóö, sem i upphafi aldarinn-
ar var meö fátækustu þjóöum i
Evrópu, býr nú viö einhver
bestu lífsskilyröi i heimi.
Vanþróaöar þjóöir standa
margar i sömu sporum og viö I
upphafi þessarar aldar. Og hvi
skyldum viö ekki hvetja þær til
aö taka dæmi af okkur I staö
þess aö segja þeim aö byggja
efnahagskerfisittá miöstýringu
sem þýöir skipulagöa fátækt.
Viö eigum einnig aö hafa hug-
fast, aö ástandiö er mjög ólikt
hjá þjóöum Afriku og Asiu. Fer
saman aö þvi frjálsara, sem
hagkerfiö er, þvi minni er fá-
tæktin.
Eins og t.d. Formósa
Eitt af þeim rikjum, sem búa
viö tiltölulega gdö lifskjör, er
Formósa. Þaö er ekki fjölmennt
riki og býr viö einangrun á sviöi
stjórnmála. En efnahagsfram-
farireru þar miklar og iðnaöur
landsins hefur vaxiö svo undr-
um sætir á undanförnum árum.
Og þaö má nefna fleiri riki,
eins og t.d. Suöur-Koreu, Hong
Kong, Singapore, Filipseyjar og
Chile.
1 þessu sambandi skiptir ekki
máli aðeinræðisöfl ráöa sumum
þessara rikja. Þaö er ekki
óþekkt fyrirbæri meðal van-
þróaöra þjóöa, — en er ekki
skárra, aö fátækt landanna
minnki, þótt undir einræöis-
stjórnum séu, heldur að saman
fari fátækt og kúgun.
Hráefnin eru ekki aðal-
atriðið
Forustumenn vanþróaöra
þjóöa ásaka oft Vesturlönd fyrir
þaö, aö flytja „hráefni” fátæku
neöanmáls
I tilefni af þeim fjár-
söfnunum sem nú standa
yfir á vegum Rauða
krossins til hjálpar
hungruðum heimi, ræðir
Haraldur Blöndal lög-
fræðingur um þröunarað-
stoð almennt og bendir á
kosti hennar og galla.
þjóöanna úr landi og nánast
stela þannig stórfé. Og furöu
margir trúa þessu. En skipta
hráefni og auðlindir höfuömáli?
Og hvaö er svo auölind? Danir
eiga sér engar auölindir annaö
en gróöurmoldina, — þeir flytja
allt inn, rafmagn, kol, oliu og
málma, eneru þó mikil iönaöar-
þjóö.
Staöreyndin er nefnilega sú,
aö auölindir þjóöa eru ekkert
aöalatriði. Þaö sem skiptir máli
er, aö einhver þurfi á þessari
auölind eöa hráefni aö halda, og
sé tilbúinn aö greiöa það verö
fyrir, aö kostnaöur viö aö af-
henda vöruna sé minni en þaö
sem fyrir hana fæst.
Efla framtak þess
Þróunaraðstoö er eftirlæti
stjórnmálamanna, sem telja
þær athafnir einar skipta máli,
sem þeir hafa lagt nafn sitt viö.
Þróunaraöstoö er fallegt orö i
ræöum, en er hins vegar ekki
jafn gagnleg þegar til kastanna
kemur. Það eru til miklar sögur
af þvi, hvernig einræöisseggir
Afriku og Asiu láta fé frá
þróunarsjóöum renna i eigin
vasa og til þess aö hygla
gæðingum sinum. Til eru
hörmuleg dæmi um fram-
kvæmdir, sem koma engum til
gagns. Er þar einna frægast, aö
Sviar gáfú stórfé til aö byggja
menntaskóla i einu Afrikulandí
og var hvergi sparað. Þessir
skólar standa engum til gagns
eins og húsin I Krisuvik, því aö
þaö voru engir nemendur til i
þessa skóla, — þaö vantaði
barnaskóla og barnakennara.
Hitt er aftur annað mál, aö I
þessum rikjum býr duglegt fólk
og útsjónarsamt, ef hægt væri
aö virkja dugnaö þess sjálfs og
láta lögmál hins frjálsa
markaðar vera leiöarvisi þess
um leiöina aö bættum lifskjör-
um, þá bötnuðu lifskjörin.
Haraldur Blöndal