Vísir - 21.10.1980, Blaðsíða 14

wsmmmaB
:
b<V'y fvíCv >
m-. -; #-*■ »*'*
.

■
VÍSIR
vtsm
Mánudagur 20. október 1980. 15
■n
Þriðjudagur 21. október 1980.
Þriðjudagur 21. október 1980.
Texti:
Kristin
Þorsteinsdóttir
Myndir:
Kristján Ari
Einarsson
Frá vinstri: Kristjana Fenger, Bergþóra Beynisdóttir, og Guöriín
Pálmadóttir, allar starfsmenn á Reykjalundi.
„Reykjalundur er
endurhæfningarstofnun,
þar sem andleg, félags-
leg og likamleg vanda-
mál fólks eru meðhöndl-
uð. LÍkami og sál eru jú
órjúfanleg heild”.
Svo fórust Bergþóru Reynis-
dóttur, geöhjúkrunarfræöingi á
Reykjalundi, orö, er Visismenn
heimsóttu Reykjalund fyrir
skömmu, skoöuöu staöinn og
ræddu viö Bergþóru og iöjuþjálf-
ana Kristjönu Fenger og Guörúnu
Pálmadottur, til aö kynnast störf-
um þeirra i endurhæfingu vist-
manna sem eiga viö geöræn
vandamál aö etja.
Kristjana og Guöriin sögöu aö i
reynd væri fólk ekki flokkaö eftir
þvi hvort aöalvandamál þess væri
likamlega eöa andlegs eðlis,
heldur væri á Reykjalundi rikj-
andi sú stefna aö lita á hvern
einstakling sem manneskju meö
andlegar, likamlegar og félags-
legar þarfir.
Vinna með einstakling-
inn sem heild i tengslum
við heimili, atvinnu og
fristundir.
Þær Kristjana Fenger og
Guörún Pálmadóttir voru spurö-
ar I hverju starf þeirra sem iðju-
þjálfa fælist.
Þær sögöu aö hugmyndafræöin
aö baki iöjuþjálfunar væri sú, aö
likamleg, andleg og félagsleg
hæfni ykist viö vinnu og athafnir.
Meö virkri þátttöku i athöfnum
kynnist einstaklingurinn kröfum
ogtakmörkunum i umhverfi sinu,
frá fólki og verkefnum og lærir
þannig aö þekkja þarfir slnar,
hæfileika, áhugasviö og takmörk
sem einstaklingur, sem þátt-
takandi i hóp og sem þjóöfélags-
þegn
Iðjuþjálfar vinna fyrirbyggj-
andi starf, hæfa, endurhæfa og
veita eftirmeðferð fólki meö
likamleg , andleg og félagsleg
vandamál. Þeir vinna meö ein-
staklingum i tengslum viö heim-
ili, atvinnu og fristundir.
Meðferðin er tviþætt
„Vistmenirnir koma til okkar
eftir tilvisun frá læknum staöar-
ins. Viö kynnumst þeim og gerum
okkur nánari grein fyrir vanda-
málum þeirra. Siöan ákveöum
viöhvortbetur henti einstaklings-
eöa hópmeöferö.
Meöferöin er tviþætt. I fyrsta
lagi vinnum viö eftir ADL-aöferö-
inni þaö er aö segja athafnir dag-
VlSIR HEIMSÆKIR REYKJALUND
Guörún Pálmadóttir, iöjuþjálfj, aöstoöar þarna tvo vistmenn viö
tágavinnu.
legs lifs a heimili, i atvinnu og I
frlstundum. 1 ööru lagi meö þætti
einsog sjálfstjáninguog félagsleg
samskipti. Þetta tvennt fléttast
þó alltaf saman aö einhverju
leyti.
Fólk meö geöræn vandamál á
mjög oft I erfiöleikum meö at-
hafnir daglegs lifs. Einföld dag-
leg verkefni eins og aö snyrta sig
veröa þvi ofviða vegna skorts á
einbeitingu og samskiptum viö
umhverfiö. Fólk venst á, aö aörir
sjái um alla hluti fyrir þaö en þaö
eykur aöeins á vantraust þess á
sjálfu sér og óvirkni. Viö reynum
aö fá fólkiö til aö taka sjálft
ábyrgö á daglegum athöfnum og
ráöleggjum þvi, hvernig eigi aö
bera sig aö. Eins og viö aörar at-
hafnir er nauösynlegt aö kryfja
þær til mergjar og kenna fólki aö
framkyæma þær stig af
stigi.”
Starfhæfnismat og
þjálfun stór þáttur i
endurhæfingunni.
„Starfshæfnismat og þjálfun er
stór þáttur i endurhæfingu á
Reykjalundi, sem aöailega hvilir
á heröum okkar og verkstjóra
hinna ýmsu vinnustaöa stofnun-
arinnar. Okkar deild er ekki
þannig útbúin, aö viö getum próf-
aö fólk i raunhæfum atvinnu-
greinum og þvi er okkar mat
nokkurs konar frummat áöur en
vistmaöurinn fer aö vinna á
stofnuninni. Reykjalundur rekur
iönaö þaö er aö segja plaststeypu,
plastsamsetningu,, trésmiöi,
málmsmiöi, og saumastofu, þar
sem starfshæfnismat og þjálfun
fer fram. Auk þess eru ótæmandi-
starfsmöguleikar innan stofn-
unarinnar til aö mæta mismun-
andi hæfileikum og áhugasviöum
fólks. Þó aö iöjuþjálfun bjóöi ekki
upp á raunhæfar atvinnugreinar,
gefur hún samt möguleika á
starfsmati, vegna þess aö dn til-
Mjög vistlegt er á Reykjalundi, rúm og góö húsakynni. Myndin er úr einni setustofunni þar.
lits til hvaö viökomandi er aö
gera sýnirhann á hvern hátt hann
er vanur aö nálgast verkefni og
skila þeim.
Margir kunna ekki aö nota fri-
stundir sinar sér til ánægju. Viö
reynum aö hjálpa fólki til aö gera
sér grein fyrir áhugasviöum sin-
um og leiöbeinum þvi við skipu-
lagningu fristunda.
A Reykjalundi kynnist fólk
margvislegri fristundastarfsemi,
svo sem handiö og Iþróttum.
Heilsuþjálfar sjá um iþróttastarf-
semi siödegis eftir aö vinnu og
annarri þjálfun lýkur. Þar má
nefna ýmiss konar boltaleiki,
gönguferöir, hestamennsku á
sumrin og skiði á veturna. Einnig
sjá heilsuþjálfar um aö skipu-
leggja skemmtikvöld meö vist-
mönnum einu sinni i viku, og
standa fyrir feröum i leikhús, á
sýningar og þess háttar. 1 iðju-
þjálfun hvetjum viö fólk til aö
,,Ég kann vel viö mig hér”, sagöi
Jóhann Ólafur Kjartansson vist-
maöur.
taka sig saman og stunda félags-
llf utan stofnunarinnar. Einnig
þarf fólk oft aö þjálfa sig í aö nota
ýmiss konar þjónustu, svo sem
opinberar stofnanir, verslanir og
samgöngutæki. Staösetning
Reykjalundar dregur auövitaö úr
möguleikum á þessari þjálfun.
Athafnir daglegs lifs eru ekki
eingöngu notaöar f þeim tilgangi
aö auka sjálfsbjargargetu ein-
staklingsins, heldur gefa þær
einnig möguleika á að vinna meö
ákveöin geöræn vandamál eins og
minnimáttarkennd, óraunhæfni
eöa vöntun á félagslegum sam-
skiptum. Athafnir eins og mat-
reiðsla og feröir út fyrir stofnun-
ina eru upplagbari i hópmeðferð,
og einnig eru málefni eins og um-
gengni og snyrtimennska æskileg
til umræöu i hóp.”
Sjálfstjáning og félags-
leg samskipti
„Fólk meö geöræn vandamál á
oft erfitt meö aö tjá sig og þjáist
af minnimáttarkennd, óöryggi,
hræöslu og kviöa. Iöjuþjálfun gef-
ur fólki fjölbreytt tækifæri til aö
tjá sig á mismunandi hátt. Viö
notum ýmis sköpunarverkefni,
sem gefa einstaklingnum mögu-
leika á aö tjá tilfinningar sinar á
annan hátt en meö oröum. Fólk,
em á erfitt meö aö opna sig og
tala um sjálft sig, finnst stundum
þægilegra aö byrja með verkleg
samskipti, er stefna aö munnleg-
um samskiptum. Einnig notum
við tónlist, söng, dans, frjálsa
hreyfingu, leikræna tjáningu,
blaðaútgáfu o.fl. til þess aö fólk
geti veitt tilfinningum sinum út-
rás á margvislegan hátt.”
Deildin er bústaður vist-
mannsins
Bergþóra kvaö starf sitt á
Reykjalundi mjög fjölþætt. „Mik-
ilvægt er aö vistmaöur finni strax,
aö jákvætt andrúmsloft riki á
staönum og aö hann sé velkom-
inn. Ég legg áherslu á góöa sam-
vinnu milli vistmanns, ættingja
og starfsfólks, og þvi er upplýs-
ingamiölun milli þessara hópa
mikilvæg. Geölyf eru stór þáttur i
meðferöinni. Fylgjast þarf náfð
meö áhrifum þeirra og auka-
verkunum. Geðhjúkrunarfræð-
ingurinn þarf aö fræöa starfsfólk
deildarinnar um hina ýmsu
sjúkdóma og leibbeina þvi. Deild-
in er bústaöur vistmannsins. Það-
an sækir hann vinnu og þjálfun.
Hlutverk starfsfólksins á deild-
inni er þvi oft að fylgjast meö að
hann mæti i sitt pógram, vakni á
morgnana og þrifi sig og herbergi
sitt. Starfsfólkið þarf aö gefa sér
tima til aö setjast og ræða viö
vistmanninn.”
Bergþóra sagði mikla vinnu
liggja áö baki hverjum vist-
manni. Hún lagöi áherslu á, aö á
hennar deild ynnu margar hús-
mæður sem heföu lært til þessara
starfa, en heföu i staö þess mikla
reynslu og ynnu þær ómetanlegt
starf við stofnunina.
Hvernig er heildarmeð-
ferð vistmanns á
Reykjalundi háttað?
Þær Bergþóra, Kristjana og
Guörún röktu þaö fyrir okkur i
stórum dráttum.
Vistmennirnir á Reykjalundi
koma allsstaöar aö af landinu aö
tilvisun frá heilbrigöis- og félags-
málastarfsmönnum. Sem dæmi
um vandamál, sem fólk á viö aö
etja má nefna einstakling á miöj-
um aldri sem hefur misst allt
traustá sjálfum sér og er sokkinn
niöur I þunglyndi og sinnuleysi og
notar jafnvel vimugjafa til aö
flýja raunveruleikann og bæta til-
veruna. Annaö dæmi gæti veriö
unglingur sem missir samband
yið skólafélagana og einangrar
sig á heimilinu. Hann hættir aö
hafa áhuga á raunverulegu um-
hverfi sinu og býr til eigin
draumaheim.
Strax eftir innskrift fer vist-
maðurinn i skoðun og viötal hjá
lækni Læknirinn leggur fram
frumdrög að meðferö og visar
vistmanninum til hinna ýmsu
starfehópa.
Þær kröfur eru geröar til vist-
mannsins, aö hann sé virkur þátt-
takandi i meöferöinni og með-
ferðaráætlun er þvi gerö I sam-
ráöi viö hann. Grundvallarkröfur
eru að hiröa sig og föt sin, halda
herbergi sinu i þokkalegu ástandi
og boröa i matsal ásamt vist-
mönnum og starfsfólki. Vistmaö-
urinn byrjar i iðjuþálfun, sjúkra-
þjálfun og heilsusporti, jafnframt
þvi sem honum stendur til boða
aöstoö félagsráögjafa. Vinnu-
prófunog-þjálfun kemur síöar inn
i myndina. Oft er byrjaö meö 1—2
tima vinnu á dag, sem siöar er
aukið smám saman allt upp i 6
tima.
Gangur meöferöar er veginn og
metinnaf þeim aöilum, sem hafa
með vistmanninn aö gera og með-
ferð breytt samkvæmt þvi. Vist-
maðurinn er samábyrgur fyrir
meöferöinni allan timann. Til aö
rjúfa ekki tengls vistmanna viö
fjölskyldu og heimili, er oftast
stuðlaö aö þvi, að hann fari heim
til sin um helgar. Samvinna viö
fjölskylduna er nauösynleg eigi
árangur aö nást.
Útskriftin er oft erfiö. Sé vist-
maöurinnað meöferö lokinni ekki
fullfær á hinum almenna vinnu-
markaöi, hefur hann mjög tak-
markaða atvinnumöguleika. Geti
hann ekki dvaliö hjá fjölskyldu
sinni og ekki fær um, eöa ekki
heppilegt fyrir hann aö búa einn,
væri lausnin oft sambýli, þar sem
fólk fær stuöning hvert frá ööru.
Slík sambýli eru þvi miöur ekki
fyrir hendi i nógu rikum mæli.
Þó vistmaöur hafi náð þaö góö-
um bata aö hann sé fær um aö
stunda atvinnu á almennum
vinnumarkaöi og sjá um sig sjálf-
ur, eru umskiptin við útskrift oft
mjög erfiö. Þvi er stundum hafö-
ur sá háttur á aö viðkomandi vinn
ur áfram á Reykjalundi einhern-
tima á meðan hann er að aðlagast
samfélaginu á nýjan leik og nýtur
þannig stuðnings frá stofnuninni.
,,Ég kann alveg ágæt-
lega við mig hér.”
Við hittum aömáli Jóhann Olaf
Kjartansson, 29 ára gamlan vist-
mann aö Reykjalundi, sem dvalið
hefurá annaö ár, aö Reykjalundi.
„Ég kann alveg ágætlega við
mighér,” sagöi hann. „Dagurinn
liöur þannig, aö eftir morgunmat,
sest ég inn á setustofu og fæ mér
sigarettu siðan mæti ég i vinn-
unniklukkan 9 og er þartil 11. Ég i
hef unnið i plastdeildinni, en verö
færður fljótlega yfir i vélasalinn.
En þar reynir miklu meira á
hæfnina hjá manni.
Milli klukkan 11 og 12 eyöi ég
timanum f aö boröa og snyrta mig
en milli 12 og 1 er ég f iöjuþjálfun.
Þá er ég ýmist i útivinnu, i músik-
timum, þar sem viö dönsum og
syngjum eöa I handavinnu alls
kyns, til dæmist tágavinnu eöa
smiði.
Klukkan 1 fer ég siöan aftur i
vinnuna og er þar til 3, en þá er
kaffi. Eftir þaö er ég í Iþróttum
fram aö kvöldmat. Fer I sund eða
gönguferöir.
Eftir matinn, sem er klukkan 6,
byrjar blak og aðrir boltaleikir.
Siðan á kvöldin horfi ég á sjón-
varpið, spilaá spil eöa dunda mér
við annaö þaö, sem til fellur,
þangaö til ég fer aö sofa.
„Fdlkið er gott hérna”
21 árs gömul. Viö tókum hana
tali, en hún er vistmaöur, eins og
Jóhann. Jófriöur hefur dvalið
nokkrum sinnum á Reykjalundi f
gegnum tíöina, og var nýkomin
þangaö I þetta sinn.
„Ég kann vel viö mig hér,”
sagöi Jófriöur, „fólkið er svo gott
hérna,” Hún sagöist ekki enn
vera byrjuö aö vinna, en til stæöi,
aö hún færi i plastdeildina. Hún
sagöist eyöa timanum I iöjuþjálf-
un og iþróttir, þegar færi gæfist.
Viö spuröum hana, hvort hún
heföi hlakkaö til aö koma aftur á
Reykjalund núna. ,,Ég veit það
nú ekkiisvaraöi hún, „jú ætli það
bara ekki.”
Lítið kaup en gerir þó
sitt gagn
Hvaö tekur meöferöin langan
tima? Þær sögöu aö meöaldval-
artíminn væri 77 dagar. A
Reykjalundi eru 150 vistmenn f
senn, en um 30% þeirra koma
þangaö vegna geörænna vanda-
mála. Arlega úrskrifast tæplega
600 manns og jafnmargir koma I
staðinn.
Eru störf vistmanna launuö?
„Auövitaö eru þau þaö,” sagði
Bergþóra Reynisdóttir sem varö
fyrir svörum.,,Vistmenn fá 60% af
lægsta launataxta þeirrar starfs-
greinar sem um er aö ræöa. Þetta
er litiö kaup, en þaö gerir þó sitt
gagn. Það gefur fólkinu sjálfs-
traust og þvi finnst aö þaö sé til
einhvers nýtt. Til dæmis þarf
framleibslan á verkstæöunum aö
bera sig, og fólkið gerir sér grein
fyrir þvi”.
Viö látum Bergþóru hafa siö-
asta orðib i þessari heimsókn á
Reykjalund um leiö og viö þökk-
um henni og iðjuþjálfunum Krist-
jönu Fenger og Guörúnu Pálma-
dóttur góöar móttökur.
Jófriöur Skarphéöinsdóttir er
Þessi var önnum kafinn á plastsamsetningarverkstæöinu.