Morgunblaðið - 24.11.2003, Blaðsíða 17

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. NÓVEMBER 2003 17
#37 HJÓLASTÍGAR
ICELAND REVIEW
ÁSKRIFTARSÍMI 512-7517
askrift@icelandreview.com
HVERS VEGNA ÍSLAND?
40 ÁSTÆ‹UR
Bókasafn Hafnarfjarðar kl. 16
Yrsa Sigurðardóttir les úr verð-
launabók sinni Biobörnum. Sagan
hlaut Íslensku barnabókaverðlaunin
árið 2003.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Eins og margir hafa eflausttekið eftir þá er komin afstað heilmikil umræðavegna fjölda af „skúlptúr-
um“ sem Árni Johnsen setti saman á
meðan hann sat inni á Kvíabryggju
og fyrirhugaðar sýningar á vegum
Listasafns Reykjanesbæjar á skúlp-
túrum hans í janúar á næsta ári. Árni
sem sat inni í um eitt ár hélt semsagt
heim „fullmótaður“ myndlist-
armaður, með sýningu framundan og
fimm vörubílsfarma af „skúlptúrum“
sem nú eru geymdir í Reykjanesbæ.
Þann sama dag og Árni lauk fanga-
vistinni var svo vígður tveggja metra
hár minnisvarði eftir hann í Grund-
arfirði úr járni og grjóti, tileinkaður
hetjudáðum sjómanna. Hér er auðvit-
að ekki allt með felldu. Við getum
allavega verið nokkuð viss um að ef
sjómannadagsráð Grundarfjarðar,
sem keypti gripinn, hafi ætlað að
reisa litla viðbyggingu með álmu til-
einkaðri hetjudáðum sjómanna hefði
verið haft samband við fagaðila, arkí-
tekt, og hann eða hún komið með til-
lögur. Samt geta flestir teiknað lítið
hús ef þeir vilja. Allir Íslendingar
kunna líka að skrifa. Mér hefur oft
verið sagt að ég skrifi skemmtileg
bréf, skrifa jafnframt greinar um
myndlist hér í Morgunblaðið. Ég er
samt ekki talinn til rithöfunda. Þegar
kemur að myndlist, virðist annað uppi
á teningnum. Hver sá sem setur sam-
an hluti eða kaupir sér liti og striga
virðist gjaldgengur myndlistarmaður.
Einhver alvarlegur misskilningur er
því á ferðinni.
Á sjötta áratug síðustu aldar þegar
abstrakt expressjónisminn var hvað
vinsælastur voru settar upp fjölmarg-
ar sýningar á verkum eftir Kongó
víðsvegar um Bandaríkin, en Kongó
var simpansi sem hafði verið látinn
mála með olíulitum á striga. Þessar
sýningar voru vinsælar og mönnum
fannst þetta fyndið uppátæki og
Kongó komst í alþjóðlega myndlist-
arumræðu. Tóku gagnrýnendur jafn-
vel þátt í leiknum, skrifuðu um verk
Kongós og bentu á ýmsar staðreyndir
sem sýndu fram á hve málverk lista-
manna á borð við Jackson Pollock og
Willem de Kooning voru úthugsuð og
innihaldsrík miðað við tilvilj-
unarkennt og innantómt sull eins og
verk Kongós voru. En málverk Kon-
gós rokseldust þrátt fyrir að vera
bara tilviljunarkennt litasull. Þau
seldust vegna þess að Kongó gat gert
„eins“ og myndlistarmaður, gat „líka“
málað abstrakt.
Ég er hér ekki að líkja Árna John-
sen við Kongó, heldur að bera saman
ástandið. Það sem gerist er nefnilega
mjög svipað. Þessi eftirspurn í gripi
Árna Johnsens er vegna þess að hann
er ekki myndlistarmaður en gerir
samt eins og myndlistarmaður. Sjó-
mannadagsráð Grundarfjarðar kaup-
ir jafnframt minnisvarðann af Árna af
þessari sömu ástæðu. Semsagt, Árni
er Árni, atorkumaður og allt það, og
hann getur þetta líka. Eitt er þó mik-
ilvægt að hafa í huga varðandi verk
Kongós og það er að allir sem komu
að sýningum á málverkum hans eða
keyptu þau vissu að þau höfðu ekkert
með myndlist að gera og að listrænt
gildið væri á núlli. Varðandi gripi
Árna Johnsens efast ég um að menn
spái í þann hluta, gangi frekar að því
sem vísu að hér séu á ferðinni skúlp-
túrar jafngildir þeim sem eru eftir
Sigurð Guðmundsson eða Kristin E.
Hrafnsson.
Listasafn Reykjanesbæjar hefur
verið hluti af þessari umræðu sökum
fyrirhugaðrar sýningar á verkum
Árna Johnsen. Safnið er frekar nýtt
af nálinni með sjö sýningar að baki og
hefur til þessa staðið sig með ágæt-
um. Auk sýninga í Duushúsi, sem er
aðal sýningarsalur listasafnsins, hef-
ur listasafnið stutt við eða staðið fyrir
sýningum á öðrum stöðum í Reykja-
nesbæ þar sem ekki endilega er um
fagsýningar að ræða, heldur skapandi
áhugamenn. Fyrirhuguð sýning Árna
Johnsen mun falla undir þann hluta
sýningarstefnunnar og því ástæðu-
laust að gera lítið úr faglegri mark-
miðum safnsins. Hitt er svo annað
mál að það er einkennilegt að for-
stöðukona listasafnsins hafi fundið sig
knúna til að fara vestur á Kvíabyggju
þegar hún frétti að Árni Johnsen væri
að búa til skúlptúra, því að er ég best
veit þá hefur hún ekki fundið sig
knúna til að fara t.d. í Myndhöggv-
arafélagið og sjá þar hvað sé helst að
gerast í skúlptúr samtímans.
Þegar sýningin verður opnuð í jan-
úar, þ.e. ef ekki verður hætt við hana,
þá má vel búast við metaðsókn hjá
listasafninu, jafnvel þótt gripirnir
standi ekki í sýningarsal listasafnsins.
Og ef Árni vill selja verkin, selst
sennilega góður slatti af þeim.
Kannski ekki fimm bílhlöss, en eitt-
hvað í áttina og allt á sömu röngu for-
sendunum og sjómannadagsráð
Grundarfjarðar hafði þegar það
keypti minnisvarðann af honum.
Samt er ekki hægt að sakast við Árna
sjálfan, hvorki fyrir að búa til gripina,
sýna þá eða selja. Það er hið besta
mál að hann skuli finna sig í skúlptúr-
gerð og ekki er hann að sækja á
markað myndlistarmanna því það er
enginn slíkur markaður til á Íslandi. Í
besta falli er til Kitsch-markaður en
ekki myndlistarmarkaður. Ég býst
líka við því að flestir sem vilji eignast
verk eftir Árna kaupi hvort sem er
ekki neitt ef einhver myndlist-
armaður kemur til tals. Þau vilja
verkin, eins og áður sagði, vegna þess
að Árni er ekki myndlistarmaður en
gerir samt eins og myndlistarmaður.
Kosturinn við að vera
ekki myndlistarmaður
„Eftirspurn í gripi Árna Johnsens er vegna þess að hann er ekki myndlist-
armaður en gerir samt eins og myndlistarmaður.“
Eftir Jón B.K. Ransu