Vísir - 13.11.1980, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 13. nóvember 1980.
VÍSIR
Mikil umræða hefur
hafist um lífeyrismál
aldraðra að undanförnu,
og er kveikjan að þessari
umræðu það mikla
forskot, sem opinberir
starfsmenn hafa fengið í
samningunum í haust.
Forskot fram yfir aðra
landsmenn, sem minna
atvinnuöryggi hafa.
Hér er um grófa mis-
notkun á ríkisvaldinu að
ræða, því ríkisvaldið, sem
er sameign allra lands-
manna hefur það hlut-
verk að jafna aðstöðu
manna í landinu og vera
allsherjarvarasjóður og
skjól, þegar illa gengur
(sbr. Flugleiðamálið).
Sérstaklega eru yf irboð
ríkisvaldsins ósanngjörn,
þegar yfirburðir þess á
vinnumarkaðnum eru
athugaðir. Af þeirri
launahækkun, sem ríkið
greiðir fær það strax
hluta hennar til baka í
tekju- og launasköttum.
Af launahækkun, sem hið
frjálsa atvinnulíf neyðist
til að samþykkja í kjöl-
farið, fær ríkið einnig
hluta í tekju- og launa-
sköttum af hinum
almenna launþega.
Launahækkanir leiða til
aukinnar neyslu og aftur
fær ríkissjóður hluta
launahækkananna til
baka í tollum og sölu-
skatti. Það er spurning
hvort ríkissjóður hagnast
ekki hreinlega á þeim
launahækkunum, sem
það veitir á kostnað hins
almenna borgara.
Framtið
ellilífeyrisþega
Þaö er ljóst aö meö þvi aö
misnota svo herfilega þessa aö-
stööu I þjóöfélaginu, getur
óbilgjarnt rikisvald lagt hags-
muni hins almenna launþega i
rúst.
Til þess aö sporna viö þessari
þróun, væri eölilegra aö allir,
sem vinna sambærileg störf hjá
hinu opinbera og eru unnin á
hinum frjálsa vinnumarkaöi
væru i hinum frjálsu verkalýös-
félögum og deildu kjörum þess
fólks, en einungis sérstakir
rikisstarfsmenn, sem ynnu
störf, sem eöli sinu samkvæmt
er aöeins hægtaövinna i opin-
berri þjónustu, væru i BSRB.
Annars er það ekki mitt aö
skipta mér af þessu. Ef verka-
lýðshreyfingin vill láta kljúfa
sig i tvennt, þá hún um þaö.
ELLILÍFEYRIR -
OF EBA VAN?
Sósialismi er einu sinni ópíum
verkalýöshreyfingarinnar og
hefur þvi sinn forgang hjá
henni.
Hiö alvarlega i þessu máli öllu
saman er framtiö hins almenna
ellilifeyrisþega utan opinberrar
þjónustu.
Þeirra mál verður aö taka
föstum tökum. Þaö dugar ekki
aö afgreiöa jafn stórt mál á
ódýran hátt og segja aðeins, rik-
iö á að borga, rikiö borgar,
heldur veröur aö gera sér skýra
grein fyrir, hver er það raun-
verulega i þjóðfélaginu, sem
greiöir lifeyri hinum öldruöu?
Þaö er hinn sami og elur upp
hina ungu, menntar þá og bygg-
ir upp þjóðfélagið i leiöinni.
Hinn starfandi maöur.
(meöalstarfsaldur ca. 30—40
ár). Hugsunin, sem grundvallar
núverandi lifeyriskerfi er sú, aö
hver kynslóö sjái fyrir sér sjálf,
myndi sjóö og spari til elli-
áranna.
Athuganir hafa leitt i ljós aö
eftir aö slik söfnun er orðin
almenn, hættir hún aö vera
sparnaöur til framtiöarinnar og
breytist i gegnumstreymi.
Tengiliður milli
kynslóða
Til þess aö skýra þetta nánar
skulum viö tákna lifeyrissjóöina
meö gullmola i eftirfarandi
dæmi:
Gamall maöur á gull, sem
neöanmóls
Jóhann ólafsson
stórkaupmaður ræðir um
lifeyrissjóðsmál og hefur
áhyggjur af þeim elli-
lifeyrisþegum sem eru
ekki aðilar að lífeyris-
sjóðum opinberra
starfsmanna.
„Það þýðir ekki", segir
Jóhann, „að segja
aðeins: ríkið á að borga".
hann selur fyrir,segjum eina
milljón gkr., ungum manni, sem
er að spara til elliáranna.
Gamli maöurinn notar and-
virðiö til eigin framfærslu og
neyslu i sinni elli. Hér hefur þvi
enginn sparnaöur átt sér staö.
Ungi maöurinn hefur aö visu
oröiö aö fresta hluta af neyslu
sinni (spara) til þess aö kaupa
gullmolann, en gamli maöurinn
neytir andviröisins strax, svo
enginn geymsla hefur átt sér
staö, aöeins flutningur neyslu
frá yngri kynslóö til eldri (gegn-
umstreymi) þar sem gulliö lif-
eyrissjóöurinn, er tengiliöur
milli kynslóöanna. Þegar ungi
maöurinn veröur gamall selur
hann aftur gullmolann ungum
manni, sem hugsar til framtiö-
arinnar og svo koll af kolli.
En til þess að þetta gegn-
umstreymi geti gegnt hlutverki
sinu þurfa alltaf aö vera til
margir ungir menn, sem hafa
það rúm fjárráö aö þeir geti lagt
til hliöar til elliáranna. Barns-
fæöingar og arðsemi eru lausn-
in. Barnsfæöingum má ekki
fækka óeðlilega mikiö. Þvi
miöur er of mikil léttúö og
yfirboö i umræöunni um ellilif-
eyrinn. Hlutirnir eru annaö
hvort i ökkla eöa eyra hjá okkur
Islendingum. Eftir langt timabil
vanrækslu á nú aö fara út i
oftryggingueililifeyrisþega. Þvi
eru takmörk sett hversu mikla
byröi <er hægt aö leggja á hina
starfandikynslóð (atvinnulifiö).
En kröfur til hennar fara ört
vaxandi, jafnframt þvi sem
starfsaldur hennar minnkar
beint og hlutfallslega.
Vanhugsað yfirboð
Kröfur til menntunar fara
vaxandi og stytta starfsaldurinn
á kostnaö hinna starfandi.
Nauösyn endurmenntunar eöa
simenntunar mun einnig skeröa
starfsævina. Elliárin eða lif-
eyrisaldur lengist einnig meö
betra heilsufari og styttir þaö
starfsaldurinn hlutfallslega.
Hinir starfandi þurfa jafnframt
aö ala upp æsku landsins, sjá
fyrir sjúkum og fötluöum, reka
þjóöfélagið og byggja þaö upp
og einhvern tima þurfa þeir
fyrir sjálfa sig. Ekki er um þaö
lengur deilt I menningarrikjum
aö vel þarf aö sjá fyrir mönnum
i ellinni, en meö vanhugsuöum
yfirboöum er hægt aö leggja
slika byröi á hina starfandi
kynslóö aö hún fái ekki undir
henni risiö.
A nýlegri þingsályktunartil-
lögu Alþýöuflokksins má skilja,
aö lágmarksellilifeyrir eigi aö
vera jafnhár og vinnulaun
verkamanns i Dagsbrún. Hvers
á hinn starfandi verkamáöur aö
gjalda. Störf manns, sem hefur
fyrir konu og börnum að sjá,
þarf aö byggja yfir sig og leggja
út fyrir kostnaöi viö starf sitt er
metinn til jafns viö kjör manns,
sem er hættur aö vinna og hefur
alls ekki sama kostnaö af
framfærslunni. Sanngjörn
viömiöun væri hálf laun
starfandi manna til ellilifeyris-
þega og ef þaö er of lágt eru laun
hinna starfandi einfaldlega of
lág og veröa aö hækka. Oftrygg-
ing hinna eldri leysir engan
vanda.
Framrás menningar og þar
með velferöar aldraöra i þessu
landi er komin undir þvi aö aöil-
ar hins frjálsa atvinnulifs taki
höndum saman um aö auka arð-
semi atvinnulifsins en komi i
veg fyrir sifelld yfirboö á
félagslegum bögglauppboöum.
Jóhann J. ólafsson
formaöur stjórnar
Lifeyrissjóös verslunarmanna

Byltingarkennd tillaga
A nýafstöönu flokksþingi
Alþýðuf lokksins voru sam-
þykktar margar ályktanir, mis-
jafnlega djúpar eins og gengur,
sumar stórmerkilegar. Ein-
hverja merilegustu áiyktun
sem samþykkt var tel ég vera
ályktun um eftirlits* og
rannsóknarskyldu þingnefnda. t
ályktun þeirri er visað til frum-
varps sem við Arni Gunnarsson
fluttum hundraðasta löggjafar-
þinginu árið 1978 um nauösyn-
legar breytingar á verksviði og
starfsháttum þingnefnda.
Kjarni málsins er sá að þing-
nefndum skal skylt skv. þessari
samþykkt að fylgjast meö
framkvæmd laga og gera
Alþingi grein fyrir niðurstööu
þeirra athugunar.
Stórkostlegt spor.
Hér er um aö ræöa stórkost-
legt spor i þá átt aö aöskilja lög-
gjafarvald og framkvæmda-
vald, svo sem gert er ráö fyrir i
2. gr. stjórnarskrárinnar frá
1874. Veröi slikar hugmyndir að
lögum þá þýðir þaö aö löggjaf-
inn verður aö breyta um starfs-
hætti, hætta aö leita svo stift i
framkvæmdavaldiö, eins og
gerthefur veriö á undanförnum
árum, i staðinn skal hann fylgj-
ast með framkvæmd laga og
draga sinar ályktanir, stundum
breyta lögum, stundum herða á
lögum, stundum leggja lög af, ef
þau eru ónauðsynleg. Þetta
gerir löggjafarstarfiö, lifandi,
enda á löggjafinn aö taka lifandi
þátt i þjóðlifinu allt I kringum
sig.
Erlendis hefur þaö færst
mjög í vöxt aö eftirlitsnefndir
þjóöþinga starfi allan ársins
hring.Þetttageturgiltum mörg
mál. Þaö hefur veriö of mikiö
gert i þvi aö álita aö eftirlits-
nefndir Alþingis eigi eingöngu
aö vera að eltast viö spillingu.
Málið er ekki svona einfalt.
Auövitað eru fleiri hlutverl^
sem dæmi getum við nefnt úti-
vistartima barna, fóstureyö-
ingar, fjáraustur i heilbrigðis-
kerfið, raunverulega fram-
kvæmd tryggingarlaga svo
nokkur dæmi séu nefnd. Einnig
gætu þingnefndir elt uppi spill-
ingu, eins og t.d. heföi átt að
gerast i Kröflumálum á sinum
tima.
Burt með þingmenn úr
framkvæmdavaldinu.
En flokksþingið ályktaði i
framhaldi af þessu einnig aö
þingmönnum skuli framvegis
óheimilt aö gegna embættum
innan framkvæmdavaidsins.
Þetta þýöir i raun, aö ef ný
Kröflunefnd er sett á laggirnar
þá mun aö minnsta kosti
Alþýöuflokkurinn fyrir sina
parta ekki hafa þar þingmann.
Alþýðuflokkurinn mun ekki
hafa þingmenn i bankaráðum.
Alþýðuflokkurinn mun ekki
hafa þingmenn i Ctvarpsráöi,
svo nokkur dæmi séu nefnd. Hér
er um aö ræöa algjöra grund-
vallarbreytingu á allri afstöðu
manna til löggjafarvalds ann-
ars vegar og framkvæmdar-
valds hinsvegar. Ég held aö
menn skilji ekki enn þvilikt
hreinsunarmál hér er á feröinni
og meö hverjum hætti veriö er
aö treysta Alþingi, láta það
skipa stærri og hærri sess innan
þjóölifsins, og reyna að ná þeim
markmiöum að fólk fari á nýjan
leik aö bera virðingu fyrir
Alþingi og starfi þess.
Fleiri armar en þrir.
Greindir lögfræöingar hafa
bent á þaö, aö önnur grein
stjórnarskrárinnar sé orðin
úrelt af öörum ástæöum en her
hafa veriö tilgreindar, nefnilega
þeirri aö komnir séu fleiri þættir
til, svo sem aðilar vinnu-
markaöarins. Vel má svo.vera.
En þaö snertir ekki þetta grund-
vallaratriöi. Þessi samþykkt
flokksþings Alþýöuflokksins er
ekki aöeins breyting heldur
bylting i afstööu manna til ann-
ars vegar löggjafarvalds og
neðanmóls
Vilmundur Gylfason alþingis-
maöur vekur athygli á ályktun,
sem gerö var á flokksþingi
Alþýöuflokksins um eftirlits-
rannsóknarskyldu þingnefnda.
hins vegar framkvæmdavalds.
Alþýöuflokkurinn mun vita-
skuld fylgja þessu eftir meö
lagafrumvörpum á þingi. Gott
væri ef almenningur fylgdist vel
meö framvindu þessa máls. .
Vilmundur Gylfason.