Morgunblaðið - 27.11.2003, Blaðsíða 4

Íslenskur sjávarútvegur stendur nú frammi fyrir meiri ogharðari samkeppni en um langt skeið. Vinnsla sjávarafurða íláglaunalöndum á borð við Kína hefur þegar haft verulegáhrif á mörkuðum og skaðleg áhrif á sjávarútveg í ýmsum
löndum, s.s. í Noregi. Íslenskur sjávarútvegur hefur þegar brugð-
ist við þessari nýju ógn með aukinni áherslu á útflutning á fersk-
fiski og er það vel. Það er hinsvegar ljóst að samkeppnin á eftir að
harðna og þá reynir á samstöðu allra innan greinarinnar. En má
gera ráð fyrir slíkri samstöðu? Sjávarútvegurinn hefur á sér þá
ímynd að þar logi allt í illdeilum, þar snúist allt um að hver skari
eld að sinni köku með því að níða skóinn niður af öðrum, burtséð
frá afleiðingunum og hag þjóðarbúsins í heild.
Ráðstefna sem Útvegsmannafélag Norðurlands hélt á dögnum
einkenndist nokkuð af þessari umræðu. Þar var því meðal annars
haldið fram að ímyndarvandinn væri heimatilbúinn og á ábyrgð
stjórnmálamanna. Sjávarútveginum
stæði þannig meiri ógn af neikvæðri
og ábyrgðarlausri umræðu á Alþingi
en öllu Kínaveldi! Þótt sjávarútveg-
urinn og fiskveiðistjórnunarkerfið
séu síður en svo hafin yfir gagnrýni
verða sjórnmálamenn að stíga var-
lega fram í gagnrýni sinni því hags-
munir heildarinnar eru miklir og sennilega aldrei meiri en einmitt
nú. Umrædd ráðstefna var um margt fróðleg og mjög vel sótt.
Það vakti hinsvegar athygli aðstandenda hennar og nokkurra
frummælenda að ráðstefnuna sat aðeins einn þingmaður, Kristján
Möller, þingmaður Samfylkingarinnar.
En ábyrgðin er síður en svo aðeins hjá stjórnmálamönnunum.
Það er mun frekar hagsmunaaðilanna að stuðla að jákvæðri um-
ræðu. Það eru jú jafnan þeir sem deila. Og nú er rétta tækifærið
til að ná hinni margumtöluðu sátt um sjávarútveginn. Þó að nú
styttist mjög í kjaraviðræður milli sjómanna og útvegsmanna er
ekki að heyra að þar sé gert ráð fyrir viðlíka átökum og í und-
anförnum viðræðum. Það má til dæmis merkja af starfi úrskurð-
arnefndar sjómanna og útvegsmanna að nú ríkir meiri sátt um
fiskverðsmálin en um langt skeið hafa þau verið helsta þrætuepli
hagsmunaaðila í sjávarútvegi og hafa leitt til verkfalla sem hafa
skaðað greinina í heild. Í slíkum átökum falla oft stór orð og við
það skaðast ímynd greinarinnar. Það veldur síðan því að ungt fólk
velur síður að starfa við greinina eða mennta sig til starfa á sviði
sjávarútvegs. Þetta er áhyggjuefni og um það eru allir sammála.
Það er hinsvegar ljóst að ekki næst sátt nema allir hlutaðeig-
andi aðilar séu tilbúnir til að slá af kröfum sínum og mætast þann-
ig á miðri leið. Og ábyrgð þeirra er mikil. Það er forgangsverkefni
að breyta ímynd sjávarútvegsins svo greinin fái að eflast og dafna
og vera þannig í stakk búin til að mæta þeirri hörðu samkeppni
sem framundan er.
BRYGGJUSPJALL Helgi Mar Árnason
Sátt í sjónmáli
Nú er rétta tæki-
færið til að ná
hinni margumtöl-
uðu sátt um sjáv-
arútveginn.
hema@mbl.is
BÁTASMIÐJAN Mótun hefur
tekið í notkun nýja aðferð til að
steypa trefjaplastbáta. Er hér um að
ræða mestu
breytingar sem
orðið hafa í
trefjaplastiðnaði
um áratuga
skeið.
Trefjaplastbát-
ar hafa verið
handlagðir í
hartnær þrjá ára-
tugi, þ.e. lögð er
trefjamotta í sér-
stakt mót og lím borið yfir mottuna
með handverkfærum. Þessu verk-
lagi fylgir talsverður sóðaskapur og
uppgufun ýmissa efna sem seint
geta talist holl heilsu manna.
Fyrir um tveimur árum hófu er-
lendar bátasmiðjur að beita nýrri
tækni við smíði trefjaplastbáta,
tækni sem eykur gæði framleiðsl-
unnar og framleiðsluhraða um
nærri þriðjung. Í nýju aðferðinni
felst að nú er framleiðsluferlið að
mestu lokað. Þurrefnunum eða
glertrefjunum er raðað í mót og
loftþétt filma lögð yfir. Límið er síð-
an sogað inn í trefjamotturnar með
undirþrýstingi. Þannig verður
vinnuumhverfið mun heilsusamleg-
ara og öll lykt nánast hverfur. Í
Bandaríkjunum verður til dæmis
bannað að handleggja trefja-
plastbáta um áramótin 2004/2005
og verða þá allar bátasmiðjur að
vera búnar að tileinka sér þessa
tækni.
Með hinni nýju tækni verður öll
framleiðsla mun einsleitari og gæði
trefjaplastbátanna þau sömu. Auk
þess verða bátarnir talsvert léttari
því glerinnihald trefjaplastsins
verður hærra og bátarnir verða um
leið sterkari. Einnig má geta þess að
ekkert loft er í trefjaplasti sem
steypt er með þessari aðferð, en það
hefur mikil áhrif á gæði og styrk.
Það eru í raun engin takmörk fyr-
ir því hversu stóra báta eða skip er
hægt að smíða með þessari aðferð,
til dæmis eru stærstu skip sem smíð-
uð hafa verið úr trefjaplasti 73
metra löng og er 105 metra langt
skip á teikniborðinu.
Það sem koma skal
Hin nýja aðferð er flokkuð sem há-
tækniframleiðsluaðferð. Öll hjálp-
arefni sem notuð eru til að steypa
báta með þessari aðferð eru fengin
frá birgja sem selur hliðstæð efni til
flugvélaverksmiðja Boeing og Air-
bus. Það er heildverslun Ásgeirs
Sigurðssonar ehf. sem flytur inn
þann búnað sem þarf til að beita
hinni nýju aðferð og öll efni sem til
þarf.
Bátasmiðjan Mótun hefur tekið
hin nýju tækni í gagnið og segir
Regin Grímsson bátasmiður að þessi
aðferð sé það sem koma skal í
trefjaplastiðnaði. „Þessi tækni er
eina þróunin sem orðið hefur í
trefjaplaststeypun í nærri þrjá ára-
tugi og því óhætt að fullyrða að hér
sé um byltingu að ræða. Við erum
rétt að byrja að tileinka okkur þessa
aðferð en það er deginum ljósara að
gæði trefjaplastsins verða mun
meiri, enda verður það loftlaust.
Plastið verður bæði sterkara og
léttara sem vitanlega er mikilvægt í
bátasmíði. Þegar við verðum síðan
búnir að ná góðum tökum á verk-
laginu geri ég ráð fyrir að fram-
leiðsluhraðinn aukist umtalsvert.
Síðan er þessi aðferð mun þrifalegri
og heilsusamlegri en sú gamla. Ég
er sannfærður um að allir sem
smíða báta úr trefjaplasti verði bún-
ir að tileinka sér þessa aðferð áður
en langt um líður,“ segir Regin.
Ný og betri aðferð tekin upp
við smíði trefjaplastbáta
Eykur styrk og gæði og bætir vinnuumhverfið verulega
Regin Grímsson
Morgunblaðið/Þorkell
Með nýju aðferðinni er glertrefjunum raðað í mót og loftþétt filma lögð yfir. Límið er
síðan sogað inn í trefjamotturnar með undirþrýstingi.
LEIGUVERÐ á ýsu hefur nánast
hrunið undanfarna mánuði og nú er
greitt um 85% lægra verð fyrir kílóið
en á fiskveiðiárinu 2001/2002. Þá hef-
ur verð á varanlegum ýsukvóta einnig
lækkað verulega og er skýringin auk-
ið framboð á kvóta.
Nú eru greiddar 20–22 krónur fyrir
leigu á kílói af ýsu í krókaflamarks-
kerfi en á síðasta fiskveiðiári var
verðið jafnan á bilinu frá 65 til 80
krónur. Á fiskveiðiárinu 2001/2002
var verðið hins vegar um 120 krónur
og hefur það því lækkað um 85% síð-
an.
Eins hefur verð á varanlegum ýsu-
kvóta í krókaflamarkskerfi lækkað
verulega. Nú eru greiddar um 200–
240 krónur fyrir kílóið af varanlegum
ýsukvóta en á síðasta fiskveiðiári var
algengt verð á bilinu frá 320 til 400
krónur. Á fiskveiðiárinu 2001/2002 fór
verðið hæst í 560 krónur og er því nú
um 60% lægra.
Eggert Sk. Jóhannesson hjá Skipa-
miðluninni Bátum og kvóta segir að
svipuð verðþróun hafi orðið á ýsu-
kvótanum í aflamarkskerfinu. Hann
segir að verðið hafi aldrei áður farið
svo neðarlega og um sé að ræða sögu-
lega niðursveiflu. „Þetta er mjög
óvenjulegt ástand miðað við það sem
venja er á undanförnum fiskveiðiár-
um. Skýringuna á þessu lága verði á
ýsunni má rekja til mikils framboðs,
enda hefur ýsan ekki sætt skerðing-
um í kvóta við undanfarnar úthlutan-
ir. Jafnframt sem markaður erlendis
er takmarkaður fyrir ýsuna. Menn
telja að botninum sé náð og verðið
hljóti að hækka úr þessu.“
Margir veðja á línuívilnun
Eggert segir að verð á þorski hafi
hins vegar á sama tíma hækkað um-
talsvert á milli ára og náð hámarki um
síðustu fiskveiðiáramót. „Það eru
miklar vonir bundnar við vinnu sjáv-
arútvegsnefndar og væntanlegt
frumvarp um línuívilnun. Samkvæmt
þeim upplýsingum sem hafa komið
fram í fjölmiðlum og haft hefur verið
eftir einum af nefndarmönnunum
ætti línuívilnunin að nema frá 20–
50%. Umtalsverð viðskipti hafa verið
með þorskkvóta að undanförnu og
eru menn þar í mörgum tilvikum að
veðja á að línuívilnunin nái fram að
ganga.“
Eggert segir jafnframt viðvarandi
skort á kvóta í keilu og löngu og séu
fjölmargar útgerðir í talsverðum
vanda vegna þess hve takmarkað
framboð er á þessum tegundum. „Á
þeim forsendum eru vonir bundnar
við að ríkisvaldið komi til móts við
þessar útgerðir með línuívilnun eða
með einhverjum öðrum hætti.“
Verðhrun á ýsukvóta
Um 60% lækkun á varanlegri hlutdeild og 85% lækkun á leiguverði
(//%
'/(
(//(
'/)
'3

4 


(//%
'/(
(//(
'/)
'3



  

 

!" 
# 


!"
0
5
6
2
BRÁÐABIRGÐA nið-
urstaða vísindamanna og
sérfræðinga um fisk-
veiðistjórnun sýnir að veið-
ar á alaskaufsa eru sjálfbærar og
þeim stjórnað á ábyrgan hátt í sam-
ræmi við viðmið Marine Stewar-
dship Council. Því geti hann fengið
umhverfismerki MSC.
Endanleg ákvörðun um vottunina
hefur þó ekki verið tekin enn. Þetta
á við um veiðar Bandaríkjanna á al-
askaufsa við Alaska, en heildarafli
þar var 1,4 milljónir tonna á síðasta
ári. Þessar veiðar eru því hinar um-
svifamestu við Bandaríkin og þessi
fisktegund er mest veidda botnfisk-
tegund í heimi. Aðrar miklar veiði-
þjóðir eru Rússar og Kínverjar svo
dæmi séu tekin.
Þessar veiðar, sem stundaðar eru
í Beringshafi og við Aleuta-eyjar,
skila á land um það bil þriðjungi af
heildarafla Bandaríkjamanna. Þá er
að vænta bráðabirgðaniðurstöðu um
veiðar á ufsa, sem stundaðar eru á
Alaskaflóa, en þær eru mun minni í
sniðum. Stofninn þar hefur heldur
ekki verið í jafngóðum vexti og í
Beringshafinu og leyfilegur heild-
arafli hefur verið minnkaður.
Þrátt fyrir að rannsóknir á ufsa-
stofninum í Barentshafi séu taldar
einhverjar þær beztu í heimi og
veiðistjórnun sömuleiðis, hafa þess-
ar veiðar verið undir stöðugum
árásum umhvefisverndarsinna.
Ástæðan er að steller-sæljón lifa á
sömu slóðum, en á tíunda áratugn-
um dróst stofn þeirra verulega sam-
an og því eru sæljónin á lista yfir
dýr í útrýmingarhættu. Friðunar-
sinnar fullyrða að veiðarnar hafi
valdið þessu og vilja að dregið verði
úr þeim svo sæljónin fái nóg að éta
og drepist ekki í veiðarfærum fiski-
skipanna. Nokkur ágreiningur hef-
ur á undanförnum misserum risið
upp milli umhverfisverndarsinna og
MSC. Friðunarsinnum þykir að
MSC teygi sig of langt til að heimila
vottun á tilteknum veiðum og fylgi
þar ekki varúðarreglunni svoköll-
uðu.
Veiðar á ufsa við
Alaska sjálfbærar?
$" 4
474
8
 '" 4
47 8
 (
"% 4
47 8
 
% )" 4
47 8
 

%&9/
,-9-
(,.9+
-9,
+)9*
(+(9*
%9-
(/9-
%%-9.
-9.
+%9-
&&9,
&*


7








7
    


:
"6
;6

 
5
 
   
5
 
  

5
 
  (,/
(*/
((/
(//
%./
%,/
%*/
%(/
%//
%,/
%*/
%(/
%//
./
,/
*/
(/
/
%,/
%*/
%(/
%//
./
,/
*/
(/
/
*//
)+/
)//
(+/
(//
%+/
%//
+/
/
)% $  !  "%+)% $  8% %9!("%"%  (% $
4'

4'

4'


 
 


 
 
 
 


 

 
 


 
 
 
 


 
 
 
 


 

+% ,
"-.
8%(.
66
 6


<
(+454
 /"
%,-
4'

9 !"%%.

4'


%*(
4'

64

=>
$!"% +

8%), 6


< *-4
46%(,9*
6
 %-.
4'



/9-6
" .-
4'

 
!
 !  !

:%
!" #
()(
%++
%%,
%*(
%(&
.*
?
?
%*(