Morgunblaðið - 29.11.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÖRYRKJABANDALAGIÐ telur að
með því að uppfylla samkomulag um
hækkun á grunnlífeyri öryrkja og
breytingar á kerfi örorkulífeyris í
áföngum sé ríkisstjórnin að brjóta
eða a.m.k. að fara á sveig við sam-
komulagið sem heilbrigðisráðherra,
fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, gerði
við Öryrkjabandalagið í vor.
Bæði heilbrigðis- og fjármálaráð-
herra hafna því að verið sé að brjóta
samkomulagið en af svörum þeirra í
Morgunblaðinu á föstudaginn virðast
mega ráða að þeir líti málið mismun-
andi augum.
Eftir því sem næst verður komist
stóð til að málið yrði rætt á ríkis-
stjórnarfundi í gærmorgun en svo fór
að málið var ekki á dagskrá. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
er vinna í gangi á milli heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins og fjár-
málaráðuneytisins. Fer málið ekki
fyrir ríkisstjórnina fyrr en lausn hef-
ur fundist á því og vonir standa til að
það geti þó orðið á þriðjudaginn.
Nær tvöföldun
eða rúmur milljarður?
Fjármálaráðherra, Geir H.
Haarde, segir menn standa við sam-
komulagið, þ.e.a.s. eins mikið og
hægt er miðað við þá fjárveitingu
sem fyrir hendi sé í fjárlagafrum-
varpinu (einn milljarður) en það sé
einmitt sú upphæð sem tilgreind hafi
verið í samkomulaginu frá því vor. Á
fjármálaráðherra er því að skilja að
það sé heildarupphæðin, einn eða
rúmur einn milljarður króna, sem
kveðið er á um í samkomulaginu sem
ráði úrslitum.
Jón Kristjánsson, heilbrigðisráð-
herra, lítur svo á að standa beri við
loforð um „allt að tvöföldun grunnlíf-
eyrisins“ en þar sem í ljós hafi komið
að kostnaðurinn sé meiri en ráð var
fyrir gert verði að gera það í áföng-
um. Ráðherra tekur þó fram að aldrei
hafi annað staðið til af sinni hálfu en
að uppfylla samkomulagið að fullu.
Sá milljarður, sem gert sé ráð fyrir í
fjárlagafrumvarpinu, verði greiddur
út nú um áramótin en það sem upp á
vanti verði greitt tólf mánuðum síðar.
Samkomulag sem
enginn mun rokka við
„Á blaðamannafundinum í fyrra-
dag var spurt hvort samkomulagið nú
væri nokkuð annað en rétt og slétt
kosningabomba,“ sagði heilbrigðis-
ráðherra í grein í Morgunblaðinu 27.
mars eða tveimur dögum eftir að
samkomulagið var gert. „Ekkert er
eðlilegra en fréttamenn spyrji spurn-
inga af þessu tagi í aðdraganda kosn-
inga. Það sem athyglisvert var á
fundinum með blaðamönnum var að
báðir aðilar, bæði sá sem þetta ritar
og Garðar Sverrisson, formaður ÖBÍ,
lýstu yfir að þannig bæri ekki að
skilja niðurstöðuna og báðir sögð-
umst við sannfærðir um að enginn
stjórnmálaflokkanna myndi einn eða
í samráði við aðra flokka reyna að
rokka við því samkomulagi sem gert
hefur verið,“ sagði í grein ráðherra.
Garðar Sverrisson, formaður Ör-
yrkjabandalagsins, segir samkomu-
lagið alveg skýrt og í því komi fram
að hækkunin eigi að koma til fram-
kvæmda 1. janúar árið 2004.
Garðar er því alveg ósammála fjár-
málaráðherra og segir ummæli hans
nú til marks um misskilning eða
rangtúlkun á samkomulaginu. Garð-
ar er sömuleiðis ósammála túlkun
heilbrigðisráðherra og segir það hafa
legið fyrir þegar samkomulagið var
gert að kostnaðurinn væri hærri en
einn milljarður.
Afstaða Öryrkjabandalagsins er
því skýr, það vill að staðið verði við
loforð um „nær tvöföldun grunnnlíf-
eyris“ og krefst þess að þau loforð
eigi að fullu að koma til framkvæmda
1. janúar næstkomandi.
Formaður Öryrkjabandalagsins
hefur tekið fram að af fenginni
reynslu taki hann umræðu um áfanga
og skref með miklum fyrirvara og
hefur í því sambandi vísað til fyrri lof-
orða Framsóknarflokksins um afnám
skerðingar vegna tekna maka í
áföngum.
Mest hækkun til yngri öryrkja
Í samkomulaginu átti að hækka
grunnlífeyri allra öryrkja en mismik-
ið eftir því hvenær menn yrðu fyrir
örorku. Gert var ráð fyrir allt að tvö-
földun grunnlífeyris hjá þeim sem
yngstir verða öryrkjar en að hækk-
unin yrði minni hjá þeim sem verða
öryrkjar síðar á lífsleiðinni. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
líta ráðherrar svo á að með orðunum
„allt að“ sé settur ákveðinn fyrirvari
og í ljósi þessa orðalags sé ekki hægt
að halda því fram að um svik á sam-
komulaginu sé að ræða. Samkvæmt
samkomulaginu var gert ráð fyrir
hækkunin/lækkun um rúmar 400
krónur fyrir hvert ár á aldursskeið-
inu 18-67 ára. Sá sem varð öryrki 18
ára eða yngri fékk á þessum tíma
20.630 krónur í grunnlífeyri en átti
samkvæmt samkomulaginu að fá
41.260; grunnlífeyrir hans átti því að
hækka um tæpar 21 þúsund krónur.
Sá sem yrði fyrir örorku 56-57 ára
gamalll átti að fá fjögur þúsund
króna hækkun, 36-37 ára átti að fá
tæplega þrettán þúsund króna hækk-
un og 26-27 ára átti að fá nær 17 þús-
und krónum meira.
Hvað er rúmur
milljarður?
Þá var miðað við að þeir sem yrðu
öryrkjar 67 ára eða eldri fengju
grunnlífeyri sem næmi sömu upphæð
og ellilífeyri.
Samkvæmt útreikningum sérfræð-
inga í heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytinu var kostnaður við hækkunina
og kerfisbreytinguna áætlaður rúm-
ur milljarður á ári eins getið er um í
samkomulaginu. Hér vaknar auðvit-
að spurningin: Hvað er rúmur millj-
arður? Er það 1,1 milljarður eða get-
ur það verið 1,2 milljarðar? Eða
jafnvel 1,4 milljarðar?
Af hálfu Öryrkjabandalagsins hef-
ur því verið haldið fram að legið hafi
fyrir þegar samkomulagið var gert að
kostnaðurinn myndi verða nokkru
hærri en einn milljarður eða um 1,2
milljarðar eða jafnvel hærri.
Þetta stangast á við ummæli heil-
brigðisráðherra í Morgunblaðinu á
föstudag þess efnis að „nokkrum
mánuðum eftir að samkomulagið var
gert“ hafi komið fram nýjar upplýs-
ingar um að breytingin yrði dýrari en
gert var ráð fyrir þegar samkomulag-
ið var kynnt.
Öryrkjabandalagið hefur einnig
bent á að það skjóti skökku við að
aðeins sé gert ráð fyrir sléttum millj-
arði í fjarlagafrumvarpinu þegar allt-
af hafi verið talað um rúman milljarð
og bæði fjármálaráðuneytið og heil-
brigðisráðuneytið hafi vitað þegar
vinna við gerð fjárlagafrumvarpsins
hófst að kostnaðurinn yrði mun
meiri.
Mismunandi túlkun á sam-
komulaginu við öryrkja
HINN 25. mars í vor sendi heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytið frá sér fréttatilkynningu
þar sem greint var frá sam-
komulagi milli heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra og for-
manns Öryrkjabandalagsins. Til-
kynningin var svohljóðandi:
„Jón Kristjánsson, heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra, og
Garðar Sverrisson, formaður Ör-
yrkjabandalags Íslands, hafa fyrir
hönd ríkisstjórnar og Öryrkja-
bandalagsins, gert samkomulag
um hækkun grunnlífeyris öryrkja
frá 1. janúar 2004. Er með sam-
komulaginu komið sérstaklega til
móts við þá sem verða öryrkjar
snemma á lífsleiðinni, en gert er
ráð fyrir allt að tvöfaldri hækkun
grunnlífeyris til þeirra sem yngstir
verða öryrkjar.
Ríkisstjórnin samþykkti sam-
komulagið á fundi sínum í morgun.
Það er gert í framhaldi af form-
legum og óformlegum viðræðum
heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra og forsvarsmanna
Öryrkjabandalags Íslands sem
staðið hafa frá í febrúar 2002, eða í
rúmt ár, og hefur Öryrkjabanda-
lagið lagt sérstaka áherslu á það í
viðræðunum að sérstaða þeirra
sem yngstir verða öryrkjar verði
bætt. Samkomulagið er einnig gert
í tilefni Evrópuárs fatlaðra.
Samkvæmt samkomulaginu er
lagt til að skipaður verði starfs-
hópur sem geri endanlegar tillögur
að breytingum á lögum um al-
mannatryggingar í samræmi við
samkomulagið sem taka gildi 1.
janúar 2004, eins og áður sagði, og
tillögur sem eiga að auka mögu-
leika öryrkja til atvinnuþátttöku.
Starfshópurinn skal miða störf
sín við framangreint samkomulag
sem felur í sér eftirfarandi:
Stigið verði fyrsta skref til við-
urkenningar á hinni margvíslegu
sérstöðu þeirra sem verða öryrkjar
snemma á lífsleiðinni.
Þeir sem yngstir verða öryrkjar
til lífstíðar fá þannig hækkun á nú-
verandi grunnlífeyri frá Trygg-
ingastofnun ríkisins, sem nemur
allt að tvöföldun grunnlífeyrisins.
Þeir sem verða öryrkjar síðar á
lífsleiðinni fá hins vegar hækkun á
núverandi grunnlífeyri með hlið-
sjón af aldri, þannig að þeir sem
verða öryrkjar 67 ára fá grunnlíf-
eyri sem nemur sömu upphæð og
ellilífeyrir frá Tryggingastofnun
ríkisins. Hækkunin kemur til fram-
kvæmda 1. janúar 2004.
Í samkomulaginu er sömuleiðis
gert ráð fyrir að starfsendurhæf-
ing öryrkja verði efld og taki mið
af þeim margvíslegu möguleikum
sem nú hafa skapast með breyttum
atvinnuháttum. Er þetta gert til að
ýta undir og opna möguleika ör-
yrkja til að taka þátt í atvinnulífinu
á sínum forsendum.
Samkvæmt útreikningum sér-
fræðinga heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytisins verður
kostnaðurinn við þessa hækkun
grunnlífeyris og kerfisbreytinguna
rúmur einn milljarður króna á árs-
grundvelli.“
Allt að tvöföldun
grunnlífeyris
Morgunblaðið/Jim Smart
Garðar Sverrisson, formaður Öryrkjabandalags Íslands, og Jón Kristjánsson, heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra, kynntu samkomulagið á fréttamannafundi í Þjóðmenningarhúsinu í mars sl.
Öryrkjabandalagið seg-
ir það skjóta skökku við
að gert sé ráð fyrir
sléttum milljarði í fjár-
lagafrumvarpi vegna
hækkunar á grunnlíf-
eyri þar sem bæði fjár-
mála- og heilbrigð-
isráðuneyti hafi lengi
vitað að kostnaðurinn
yrði töluvert meiri.
Arnór Gísli Ólafsson
kynnti sér málið.
ÍSLENDINGAR voru á meðal fárra
þjóða sem var boðið að vera stofn-
aðilar samstarfsverkefnis á sviði
vetnis í Washington á dögunum. Á
þeim fundi var og
ákveðið að vinna
að gerð viljayfir-
lýsingar á milli
Íslands og
Bandaríkjanna
um nánara sam-
starf þjóðanna í
orkumálum, eink-
um að því er
varðar vetni og
jarðvarma.
„Þetta var stór atburður og ég
held að menn geri sér ekki alveg
grein fyrir hvaða stöðu Ísland hefur
náð í alþjóðasamfélaginu í vetnis-
málum,“ segir Hjálmar Árnason al-
þingismaður sem sótti fundinn í
Washington ásamt iðnaðarráðherra
o.fl.
Mikilvægt að almenningur
fylgist vel með
„Við höfum náð þessari sterku og
um leið skemmtilegu stöðu vegna
þess að við erum að bjóða Ísland
sem tilraunavettvang eða sem eina
allsherjar tilraunastofu í vetnismál-
um. Þess vegna er það afskaplega
mikilvægt, og ég hef lagt áherslu á
það alveg frá byrjun, að almenning-
ur sé vel upplýstur um það sem er að
gerast. Við getum ekki boðið aðgang
að okkar samfélagi með tilraunir á
sviði nýrrar tækni ef almenningur er
ekki meðvitaður um málin því þarna
eiga einnig í hlut almenningsfarar-
tæki eins og bílar og strætisvagnar
auk fiskiskipa o.s.frv.“
Hjálmar segist telja að nokkuð vel
hafi tekist að upplýsa almenning á
Íslandi um vetnismálin en hann þurfi
einnig að vita hver staða Íslands í al-
þjóðasamfélaginu sé orðin.
„Til marks um það hvað þessi
staða er skemmtileg má nefna
tvennt,“ segir Hjálmar. „Bara á
þessu ári hafa komið hingað um 170
erlendir fjölmiðlamenn gagngert til
þess að fjalla um vetnisáform Ís-
lendinga. Við höfum fengið umfjöll-
un í öllum þekktustu fjölmiðlum
heimsins, s.s. Discovery Channel,
BBC, stærstu sjónvarpsstöðvarnar í
Japan, Newsweek, Times, Econom-
ist o.s.frv. Þessum frásögnum fylgja
yfirleitt skemmtilegar náttúrulífs-
myndir frá Íslandi þannig að Ísland
fær mjög jákvæða alþjóðlega kynn-
ingu, bæði fyrir hugmyndina um
vetnissamfélagið en ekki síður fyrir
náttúruna. Enda hafa menn í ferða-
þjónustu orðið varir við þetta.“
Ísland valið ásamt
stærstu þjóðum heimsins
Hjálmar segir að hinn þátturinn
sem sýni sterka alþjóðlega stöðu Ís-
lands á þessu sviði sé að til ráðstefn-
unnar í Washington hafi verið kallað
af Bandaríkjastjórn. „Hverjum er þá
boðið? Jú, fjórtán ríkjum var boðið
að koma til þess að skrifa undir átak
til þess að hraða þróuninni í vetn-
ismálum. Í þessum hópi eru helstu
stórþjóðir heims, s.s. Bandaríkin,
Kína, Rússland, Ástralía, Brasilía,
Evrópusambandið sem heild auk
stærstu Evrópuþjóðanna s.s. Bret-
lands, Þýskalands og Frakklands.
Og svo Ísland.“
Hjálmar segir fólk hafa komið til
íslensku sendinefndarinnar og þakk-
að Íslendingum fyrir að hafa tekið
frumkvæðið og ýtt við alþjóðasam-
félaginu. „Á þessu sviði líta menn á
okkur sem stórveldi. Fyrirtæki voru
með sýningarbása í tengslum við
ráðstefnuna og í básnum hjá Shell,
þessu stóra alþjóðlega fyrirtæki,
voru aðeins sjónvarpsmyndir, ljós-
myndir og texti um Ísland.“
Ísland
stórveldi
á sviði
vetnis-
mála
Hjálmar Árnason
alþingismaður.