Morgunblaðið - 29.11.2003, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. S
kaftafellssýsla er syðst á Íslandi,
þar sem landið opnar faðminn
mót sól og sumri. Hún tekur
fyrst við öllu, sem berst að úr
suðurvegum, og þó liggur hún að
sumu leyti næst helkulda norðurvega, við
barm stærstu ísbreiðu landsins, Vatnajök-
uls, er ber höfuðið – Öræfajökul – hærra öll-
um frónskum fjöllum. Skaftafellssýsla er í
sannleika, eins og skáldið segir: „Undarlegt
sambland af frosti og funa, rammíslenzkust í
þeim skilningi allra héraða landsins; jöklar
skiftast á við eldfjöll – og jöklarnir sitja á
eldfjöllum; eyðisandur við apalhraun; belj-
andi árnar umlykja gróðursæla byggð!
Fjöllin í Vestursýslunni grasi gróin að
hamrastöllum; í Austursýslunni ber;
dimmbláar skriðurnar hanga frá brún og
niður á jafnsléttu. – Allt einkennilegt og, í
augum barna héraðsins, einkar – fagurt. “
Svo ritar Gísli Sveinsson sýslumaður í
fyrsta kafla bókarinnar Vestur-Skaftafells-
sýsla og íbúar hennar, og gefin var út 1930.
Sú stórbrotna náttúra sem þarna er lýst er
auðlind okkar Skaftfellinga og stóriðjan er
ferðaþjónusta. Lykill að farsælli þróun
hennar er stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs,
„nútímaþjóðgarðs“ en ekki þjóðgarðs eins
og þeir eru, eða voru a.m.k. í hugum flestra,
þjóðgarður þar sem svo virðist sem allt sé
njörvað niður, öll stjórnun, hugmyndavinna
og ákvarðanataka kemur að sunnan. Heldur
þjóðgarður sem er undir stjórn heima-
manna, þar sem þróun verður á forsendum
þess fólks sem næst býr. Það hefur jú alla
hagsmuni af því að vel gangi. Að þjóðgarð-
urinn sé fyrir fólkið í landinu eða öllu heldur
fólk allra þjóða. Að verndun og uppbygging
haldist í hendur og að vísindamenn fái svig-
rúm til að sinna sínum viðfangsefnum.
Í dag er það Umhverfisstofnun, sem fer
með stjórn þjóðgarða á Íslandi, ef undan er
skilinn Þingvallaþjóðgarður, sem hefur eigin
stjórn, skipaða alþingismönnum. Skyn-
samlegt væri að fela stjórn heimamönnum,
en breyta hlutverki Umhverfisstofnunar í að
vera ráðgefandi fagaðili, auk Forn-
leifaverndar ríkisins, Jöklarannsóknarfélags
og fleiri. Þessir aðilar yrðu svokölluð ráð-
gjafarnefnd stjórnar Vatnajökulsþjóðgarðs.
Uppbygging, skipulag og framþróun yrði
forsendum heimamanna og í tengslum við
þær stofnanir og atvinnulíf sem fyrir er, öll-
um til hagsbóta. Mætti síðar yfirfæra á aðra
þjóðgarða sem fyrir eru eða síðar verða
stofnaðir.
Lítum á annað dæmi sem að mínu mati
getur verið fyrirmyndin. Það stóra atvinnu-
og byggðaverkefni sem er héraðsskógaverk-
efnin, þ.e. Suðurlandsskógar, Héraðsskógar
og svo frv. Þarna hefur verið stofnað til
landshlutabundinna verkefna. Þau hafa sér-
staka fjárveitingu á fjárlögum, sína eigin
stjórn, og sína eigin starfsmenn, sem við get-
um sagt að skiptist í yfirmenn, sem eru
starfsmenn t.d. Suðurlandsskóga og und-
irmenn, sem eru bændurnir og/eða landeig-
endurnir. Undirmennirnir eru í raun yf-
irmennirnir, því engin skógrækt verður til
án lands. Þarna er síðan skipulögð skógrækt
í bland við aðra landnýtingu og hvað styður
annað og styrkir byggðina. Skógrækt rík-
isins sem eitt sinn drottnaði yfir skógrækt í
landinu, situr ekki ein að þeim vexti sem er í
skógrækt og stýrir öllu frá einum stað, sem
gæti verið í Reykjavík, en var sem betur fer
eitt sinn flutt austur á land og enginn man
lengur eftir að hafi verið annars staðar.
Heldur er hún nú ráðgefandi fagstofnun og í
góðum tengslum við landshlutabundnu verk-
efnin. Góð sátt virðist ríkja og allir blómstra,
allt í kringum landið. Þetta „model“ getum
við yfirfært á þjóðgarða.
Stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs gefur gott
tilefni til að breyta um stefnu í þessum mál-
um. Skipuleggja stjórnsýslu hans og upp-
byggingu þannig að allt umhverfis jökulinn
verði íbúar varir við og þátttakendur í
framþróun hans, byggðinni til framdráttar.
Ég vil þó meina að megináherslan eigi að
vera á svæðið sunnan jökuls til að byrja með,
m.a. vegna
jökulsins. S
því að halda
uppbygging
virti maður
kvæmdastj
(nátturuver
af lykilmön
arsamtökun
irlestur um
verndar og
sl. sumar. P
á landi og o
er snerta la
var á þessu
armanni um
mikilvægas
og hvar áhr
unar svarað
við suðurja
Vatnajökulsþjóð
Eftir Sigurlaugu
Gissurardóttur
fram á þennan dag. Á hinn bóginn
hefur ekki verið starfandi íslenskur
sendiherra gagnvart Íran frá árinu
1987 þrátt fyrir að íranskir sendi-
herrar hafi verið samþykktir af ís-
lenskum stjórnvöldum. Nú hefur ver-
ið ákveðið að íslenskur sendiherra
afhendi trúnaðarbréf í Teheran.
Hvað hefur breyst? Pólitísk valda-
barátta hefur færst í aukana í Íran á
undanförnum árum um leið og um-
bótaöflum hefur vaxið fiskur um
hrygg. Almennur samanburður á
ástandinu í landinu á níunda áratugn-
um og nú sýnir að margt hefur færst
til betri vegar. Það þýðir ekki að
mannréttindabrot, þ.á m. gegn Bahá-
íum, séu síður áhyggjuefni enda hafa
íslensk stjórnvöld undan-
tekningalaust fordæmt misgjörðir ír-
anskra stjórnvalda þegar tækifæri
hafa gefist. Meðflutningur Íslands á
ályktunartillögu á yfirstandandi alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna
endurspeglar að þar hefur engin
breyting orðið á.
Það er hins vegar mat íslenskra
O
pinber heimsókn Hall-
dórs Ásgrímssonar ut-
anríkisráðherra til Ír-
ans í tengslum við ferð
fjölmennrar íslenskrar
viðskiptasendinefndar hefst á morg-
un, sunnudag. Er tilgangur heim-
sóknarinnar að funda með írönskum
ráðamönnum og kynna íslensk fyrir-
tæki í því augnamiði að stofna til
nýrra viðskiptasambanda. Lengi vel
var hvorki ástæða né tilefni til slíkrar
ferðar en í ljósi breyttra aðstæðna og
vaxandi áherslu íslenskra stjórn-
valda á eflingu samskipta við fjarlæg-
ari heimshluta og útrásar íslenskra
fyrirtækja sýnir utanríkisráðherra í
verki að íslensk utanríkisstefna er í
senn samkvæm og uppbyggjandi.
Opinber samskipti Íslands og Ír-
ans hafa verið mjög takmörkuð á
undanförnum áratugum. Ísland og
Íran tóku fyrst upp stjórnmálasam-
band árið 1951 og það hefur haldist
stjórnvalda að með samhlið
og hreinskilnum skoðanask
írönsk stjórnvöld sé hægt a
lóð á vogarskál lýðræðis og
arríkis í Íran. Það er undarl
hugsunarháttur að segja se
með algjöru afskiptaleysi ve
ríkja aukist líkur á umbótum
því felst mikill misskilningu
er einmitt hlutverk þjóða ei
lendinga að tala fyrir auknu
réttindum um allan heim og
þess hvert tækifæri.
Það er þvert á móti vafas
verandi breytingaskeiði að
öflunum í Íran sé greiði ger
gagnrýnu afskiptaleysi. Ásý
ins skiptir írönsk stjórnvöld
viðmælendur þeirra geta la
á mikilvægi virðingar fyrir
vallarmannréttindum í því s
Um leið hefur ákvörðun í
stjórnvalda um undirritun v
við fyrirbyggjandi samning
kjarnorkumálastofnunarinn
að hætta endurvinnslu úran
að auðvelda pólitísk og viðs
Af hverju Íran?
Eftir Björn Inga
Hrafnsson
Í
lok síðasta mánaðar gerði
rektor Háskóla Íslands
skólagjöld að umtalsefni í
ræðu sinni við brautskrán-
ingu kandídata. Í kjölfarið
sendi stúdentaráð frá sér yfirlýs-
ingu þar sem einhuga afstaða ráðs-
ins gegn skólagjöldum var ítrekuð.
Þegar rætt er um skólagjöld við
háskólann er að mörgu að hyggja.
Háskóli Íslands fær í dag um fjóra
milljarða á ári frá ríkinu, bæði til
kennslu og rannsókna. Það er ljóst
að þessi upphæð dugar hvergi
nærri til þess að hann geti haldið
áfram að bjóða upp á fyrsta flokks
nám. Afstaða ríkisins virðist hins
vegar vera sú að háskólinn hafi
nægt fé til umráða en því fé sé
ekki nægilega vel varið.
Stúdentaráð hefur alfarið lagst
gegn skólagjöldum við háskólann
og telur ekki rétt að fjárhagsvandi
skólans sé leystur með því að velta
honum yfir á stúdenta. Að auki
hefur það sýnt sig í þeim löndum
sem við berum okkur gjarnan sam-
an við að skólagjöld hafa ekki leyst
fjárhagsvanda háskóla á nokkurn
hátt. Upptaka skólagjalda hefur
jafnan orðið til þess að ábyrgð rík-
isins gagnvart viðkomandi skóla
minnkar, ríkið dregur úr framlagi
sínu og fjárhagsstaðan ver
sama eftir sem áður. Þarn
einungis verið að breyta fj
uninni en ekki raunverule
að bæta fjárhagsstöðu sto
innar.
En hvað er þá til ráða e
gjöld koma ekki til greina
alveg ljóst að ríkisvaldið g
margan hátt komið til mót
skóla Íslands án þess að þ
sér aukna fjárveitingu.
Í fyrsta lagi þarf að leið
að ekki hefur verið greitt
þá nemendur sem stunduð
við HÍ á árunum 2001 og 2
Einnig stefnir í það að ekk
greitt fyrir alla sem stund
nám á árinu 2003. Þetta er
Skólagjöld leysa ekki
Eftir Davíð
Gunnarsson
AFREK Á LANDSPÍTALA
Það er martröð flestra foreldra aðfá fregnir af því að börn þeirrahafi lent í alvarlegu slysi. Að
barnið sem hélt út að leika, hitta vini
eða stunda íþróttir komi ekki heim
heldur liggi milli heims og helju á
sjúkrahúsi.
Frásögnin af Þengli Otra Óskars-
syni er birtist í Morgunblaðinu í gær
minnir okkur á hversu brothætt lífið
getur verið. Jafnframt gefur frásögnin
innsýn inn í það ótrúlega starf er á sér
stað í sjúkrastofnunum landsins og
hvers konar afreksmenn eru þar að
störfum.
Þengill Otri fór í Breiðholtslaugina
að synda, líkt og hann gerir flesta
daga, 11. nóvember síðastliðinn. Eng-
inn veit hvað gerðist en nokkru síðar
fannst hann meðvitundarlaus á botni
laugarinnar. Sundlaugarverðir náðu
honum upp á bakkann, hófu hjarta-
hnoð og reyndu að blása í hann lífi.
Fljótlega komu læknir og lögreglu-
menn og héldu lífgunartilraunum
áfram.
Þengill var fluttur í skyndi á Land-
spítalann í Fossvogi og þar var tekin
ákvörðun um að flytja hann á Land-
spítalann við Hringbraut.
Þar sem Þengill var enn meðvitund-
arlaus þrátt fyrir endurlífgun var lík-
ami hans kældur niður í 32 gráður en
þeirri aðferð er beitt til að minnka lík-
ur á heilaskaða við hjartastopp. Lung-
un voru hins vegar mikið sködduð og
ekki tókst að súrefnismetta blóðið.
Hann var því settur í hjarta- og
lungnavél.
Þegar foreldrar Þengils áttu að fá að
sjá hann í fyrsta skipti eftir slysið
stöðvaðist hjarta hans. Tók endurlífg-
un nær 20 mínútur og kom í ljós mikil
blæðing frá lungum. Til að koma í veg
fyrir hana var beitt nýju lyfi fyrir
dreyrasjúka, sem ekki hefur verið not-
að áður meðan sjúklingur er tengdur
við hjarta- og lungnavél. Þannig tókst
að stöðva blæðinguna. Að fyrsta sólar-
hringnum loknum var líkami Þengils
hitaður hægt upp og hann vaknaði á
fjórða degi.
Lýsingin á því sem fram fór á Land-
spítalanum og þeim aðferðum er beitt
var til að bjarga lífi drengsins er ótrú-
leg. Það er ekki skrýtið að Þengill Otri
skuli vera þekktur sem „kraftaverka-
maðurinn“ á Barnaspítalanum þar sem
hann er nú að jafna sig.
Atburðarásin frá því slysið átti sér
stað sýnir mikilvægi þess að vel sé búið
að íslenskum sjúkrahúsum og að þar
sé að finna hæfasta starfsfólk sem völ
er á og hefur jafnframt aðgang að full-
komnasta tæknibúnaði og nýjustu lyfj-
um. Þekking og reynsla starfsfólksins
á sjúkrahúsum landsins er ómetanleg
og bjargar mannslífum dag hvern. Fel-
ix Valsson, sérfræðingur í svæfinga-
og gjörgæslulækningum og einn
læknanna er önnuðust Þengil frá upp-
hafi, segist í Morgunblaðinu í gær vilja
fullyrða að „drengurinn hefði hvergi
getað fengið betri meðferð en hann
fékk hér“.
Flestir Íslendingar verða einhvern
tímann á lífsleiðinni að treysta á heil-
brigðiskerfið. Það er því mikilvægt að
hlúa þannig að heilbrigðiskerfinu að
þessi orð eigi við sem allra oftast.
Læknar og hjúkrunarfólk á Land-
spítala-háskólasjúkrahúsi hafa aug-
ljóslega unnið afrek í meðferð sinni á
þessum unga pilti.
MÓTUN MIÐBORGARINNAR
Síðastliðinn fimmtudag birtist hér íblaðinu frétt þar sem sagt var frá
því að skipulags- og bygginganefnd
Reykjavíkur hefði beint því til borg-
arráðs að endurskoða þyrfti heimildir
sem nú gilda til reksturs veitingastaða
í hliðargötum við Bankastræti og
Laugaveg. Í fréttinni er haft eftir
Hönnu Birnu Kristjánsdóttur, sem á
sæti í nefndinni, að íbúar í hliðargötum
hafi mikið kvartað yfir auknum fjölda
vínveitingastaða í götunum, og að sá
kvóti sem settur var á fjölda slíkra
staða á Laugaveginum sé ein hugsan-
leg ástæða mikillar ásóknar skemmti-
staða þangað. „Það er orðið mjög þétt-
byggt af vínveitingastöðum í mörgum
þessara gatna, ekki síst við Ingólfs-
stræti og Þingholtsstræti,“ segir hún.
Samkvæmt kvótanum er fjöldi veit-
ingahúsa á Laugavegi takmarkaður
við 30% af því húsnæði sem þar er, en
heimildir til rekstrar vínveitingastaða
í hliðargötunum eru næstum án tak-
markana.
Þegar deiliskipulag af þessu svæði
er skoðað kemur skýrt fram að þær
götur sem liggja að Laugavegi tilheyra
sama miðborgarskipulaginu og Lauga-
vegurinn sjálfur og svæðið er hugsað
sem ein heild. Markmiðið með því að
hafa kvóta á ákveðinni tegund starf-
semi á Laugaveginum er væntanlega
að stuðla að jafnvægi, svo miðborgin
þjóni hlutverki sínu með sem fjöl-
breyttustum hætti. Enda er jafnvægi á
milli margvíslegrar atvinnustarfsemi,
þjónustu og íbúabyggðar grundvöllur
þess að mannlíf blómstri í miðborginni
alla daga vikunnar – ekki síður um há-
bjartan daginn en síðla kvölds og um
nætur. Hliðargötur við Laugaveg hafa
einnig rótgróið hlutverk sem vettvang-
ur verslunar og þjónustu og þannig
hafa þær þjónað sem stuðningur við
sjálfa lífæðina, Laugaveginn, í gegnum
tíðina. Ef vínveitingahús verða þar jafn
yfirgnæfandi þáttur og nú er raunin,
t.d. við Klapparstíg, Ingólfsstræti og
Þingholtsstræti er veruleg hætta á því
að staða Laugavegarins veikist og
verslun og annarri þjónustu sem þar
þarf svo nauðsynlega að byggja upp sé
hreinlega bolað burt.
Íbúabyggð á sér að sjálfsögðu enga
framtíð í hliðargötum þar sem það næt-
urlíf er fylgir vínveitingastöðum ræður
lögum og lofum, eins og kvartanirnar
sem Hanna Birna vísar til bera vott um.
Með einhæfri vínveitingahúsastarfsemi
í þessum götum er því í raun einnig ver-
ið að vega að því eðlilega svigrúmi sem
þær geta skapað á milli Laugavegar og
gróinna íbúahverfa á borð við Þingholt-
in og Skuggahverfi, ef vel tekst til við
að blanda verslun, þjónustu, veitinga-
húsum og íbúabyggð saman í eðlilegum
hlutföllum. Það er því full ástæða til að
hvetja borgarráð til að endurskoða þær
forsendur sem skapað hafa þetta
ástand hið fyrsta og leita leiða til að
jafnvægi megi ríkja í uppbyggingu alls
þess svæðis sem samkvæmt skilgrein-
ingum tilheyrir miðborginni. Að öðrum
kosti mun reynast sífellt erfiðara að
laða fram fjölskylduvænt, aðlaðandi og
margbreytileg mannlíf í hjarta Reykja-
víkur að staðaldri.