Morgunblaðið - 29.11.2003, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2003 45
núverandi framkvæmda norðan
Skaftafellssýslur þurfa verulega á
a að kraftur verði settur í atvinnu-
gu, eru klárlega jaðarsvæði. Sá
r próf. Roger Croft, fyrrum fram-
jóri Scottish Natural Heritage
rndarstofnum Skotlands), nú einn
nnum í alþjóða náttúruvernd-
num IUCN í Evrópu, hélt fyr-
m þjóðgarða, á vegum Land-
g Landgræðslu ríkisins, í Öræfum
Próf Croft þekkir mjög vel til hér
oft er leitað til hans varðandi mál
andvernd og náttúruvernd. Hann
um fundi spurður af aðstoð-
mhverfisráðherra, hvert væri
sta svæði Vatnajökulsþjóðgarðs
rif hans yrðu mest. Án umhugs-
ði hann því til að það væri svæðið
aðar jökulsins og að því ætti að
beina sjónum í fyrstu og í miklu og góðu
samráði og samvinnu við íbúa. Í því efni
gætu Íslendingar lært af Skotum.
Stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs er mér
eins og fjölmörgum íbúum þessara héraða
mjög hugleikin og gætir orðið nokkurrar
óþreyju hvernig mál skipast. Verkefnið hef-
ur verið að taka á sig mynd, svona líkt og
þegar púsluspili er raðað saman. Mér finnst
að í dag sé ég búin að koma því saman. Ekki
ég ein, heldur með samræðum við fjölmarga,
af því að hlusta á það sem sagt er í kringum
mig, t.d. á fjölmörgum kynningarfundum og
ráðstefnum sem haldin hafa verið um málið.
Fyrir liggja fjölmargar samþykktir og álykt-
anir heimamanna, einnig greinargerðir og
skýrslur. Námsmenn hafa gert lokaverkefni
sem tengjast fyrirhuguðum þjóðgarði. Unga
fólkið sér þjóðgarð sem framtíðaratvinnu-
möguleika fyrir dreifbýlið.
Núverandi þjóðgarðsvörður í Skaftafelli
hefur gert marga góða hluti, sem styrkt hafa
ferðaþjónustu og rannsóknarstarf á þessu
svæði og breytt þeirri ímynd sem íbúar
höfðu af þjóðgarði. Við höfum ágætan um-
hverfisráðherra, sem sýnir þessu máli skiln-
ing og hefur unnið að því að koma málum í
höfn. En til að svo megi verða þarf fleira að
koma til. Auk stjórnunar, þarf að tryggja
nægt fjármagn til uppbyggingar og rekst-
urs, til heilsugæslu, löggæslu og björgunar-
aðgerða og það er eðlilegt að það skrifist á
fleiri málaflokka en umhverfismál. Svo fjöl-
þætt er verkefnið að með sanni má segja að
það falli undir flest ráðuneyti ríkisstjórnar.
Leita þarf eftir erlendu samstarfi og með því
læra af reynslu annarra þjóða og byggja upp
sambönd. Einnig þarf að koma af stað þró-
unarvinnu sem miðar að því að greina tæki-
færi í nágrenni þjóðgarðs og hvetja íbúa til
að nýta sér þau í atvinnuskyni.
Á einum af fjölmörgum kynningarfundum
sem haldnir hafa verið um málið, sagði einn
fundarmanna orðrétt. „Mikið verkefni þarf
trausta umgjörð.“ Þetta er mikilvægt að
hafa að leiðarljósi, til þess að sómi verði að
þessum stærsta og einstaka þjóðgarði í Evr-
ópu og að hann verði sú byggðaaðgerð sem
væntingar eru um. Nú er tímabært að bretta
upp ermar og koma Vatnajökulsþjóðgarði í
örugga heimahöfn. Fyrir okkur sem næst
honum búa, fyrir aðra þá sem byggja þetta
land, fyrir þegna annarra þjóða og fyrir börn
framtíðarinnar.
Forfeðrum okkar þótti héraðið einkar fag-
urt og það er það enn. Þá var það sund-
urslitið af stórfljótum, mestu ófærum í land-
inu, sem eins og segir í áðurnefndri bók:
„yrðu svo, nú og um allan aldur; þar er að-
eins einn vegur til frambúðar, uppi yfir, í
loftinu. Brimströndin ósigrandi, vötnin óbrú-
andi, sandurinn undirorpinn tíðum og háska-
legum jökulhlaupum.“
Stórfljótin sem áður voru ófær eru nú fær
og þessi einstaka náttúra, mótuð af óblíðum
náttúruöflunum, og var áður ógnvaldur og
sú menning og mannlíf sem hún skóp eru
auðlind Austur- og Vestur-Skaftfellinga í
dag. Vatnajökulsþjóðgarður gerir okkur
kleift að virkja hana.
ðgarður
Morgunblaðið/Ómar
Höfundur er bóndi og í ráðgjafarnefnd um
stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs.
ða aðhaldi
kiptum við
að leggja
g rétt-
legur
em svo að
estrænna
m í Íran. Í
ur, því það
ins og Ís-
um lýð-
g nýta til
samt á nú-
umbóta-
rður með
ýnd lands-
d miklu og
agt áherslu
grund-
samhengi.
íranskra
viðauka
g Alþjóða-
nar og um
ns orðið til
kiptaleg
samskipti til skemmri tíma litið.
Sjónarhorn til lengri tíma veltur að
sjálfsögðu á trúverðugleika íranskra
stjórnvalda. Það þarf ekki að fjölyrða
um þá ógn sem stafar af frekari út-
breiðslu gereyðingarvopna. Írönsk
stjórnvöld þurfa að meta hvort hags-
munum Írana sé betur þjónað með
framleiðslu kjarnavopna og óhjá-
kvæmilegu kostnaðarsömu vígbún-
aðarkapphlaupi eða með virðingu
fyrir alþjóðlegum skuldbindingum og
auknu trausti samfélags þjóðanna
sem aftur getur leitt til aukinna við-
skipta og erlendra fjárfestinga í land-
inu. Þetta eru valkostir sem íslensk
stjórnvöld geta bent á.
Þá veldur landfræðileg lega Írans
því að þarlend stjórn-
völd geta lagt mikið af
mörkum í baráttunni
gegn alþjóðlegri
hryðjuverkastarfsemi,
alþjóðlegu eitur-
lyfjasmygli og man-
sali. Margt bendir til
vaxandi vilja íranskra
stjórnvalda til sam-
starfs við Vesturlönd
á þessum sviðum og
sjálfsagt að hvetja til
þess.
Það er eðlilegt að
velta fyrir sér samskiptum helstu
nágranna okkar við Íran á und-
anförnum árum. Staðreyndin er sú
að Norðurlöndin hafa öll sendiráð í
Teheran og viðskipti þeirra við land-
ið hafa aukist jafnt og þétt á síðustu
árum. Eiga sum þeirra nú verulegra
viðskiptahagsmuna að gæta í land-
inu. Utanríkisráðherra Danmerkur
hefur farið í opinbera heimsókn til
Írans og einnig sendinefnd danska
þingsins. Utanríkisráðherra Noregs
var þar nýlega á ferð og svo forseti
norska Stórþingsins. Bretland hefur
um skeið haft virkt stjórnmála-
samband við Íran og breski utanrík-
isráðherrann hefur farið þangað
fimm sinnum frá því að hann tók við
embætti, m.a. í fylgd með kollegum
frá Frakklandi og Þýskalandi. Efl-
ing samskipta við Íran er ein af
megináherslum sameiginlegrar ut-
anríkisstefnu Evrópusambandsins.
Öll þessi Evrópuríki meta stöðu
mála á grundvelli langvarandi stað-
arþekkingar og vandlega skil-
greindra hagsmuna. Vest-
urlandabúar og Íranar eiga
sameiginlega hagsmuni í eflingu lýð-
ræðis og stöðugleika í Íran.
Það skiptir Íslendinga máli að
virðing fyrir grundvallarmannrétt-
indum sé tryggð í Íran og að þar
verði ekki framleidd gereyðing-
arvopn. Þróun í þá átt auðveldar svo
aftur tvíhliða samskipti á öðrum
sviðum, m.a. í viðskiptum.
Með utanríkisráðherra í för til Ír-
an verður viðskiptasendinefnd skip-
uð fulltrúm tíu fyrirtækja. För
sumra þeirra tengist sjávarútvegs-
sýningu sem haldin verður í Teher-
an í næstu viku. Um er að ræða sjáv-
arútvegsfyrirtæki,
hugbúnaðarfyrirtæki, tækjafram-
leiðendur, stoðtækjafyrirtæki og
flugfélag, auk þess sem fyrirtæki úr
jarðhitageiranum verður með í för.
Írönsk stjórnvöld hafa á und-
anförnum árum liðkað fyrir starf-
semi erlendra fyrirtækja í landinu.
Milliríkjaverslun á milli Írans og
Evrópuríkja hefur aukist hröðum
skrefum á undanförnum árum. Við-
skipti á milli ESB og Íran hafa tvö-
faldast frá árinu 1999. Viðskipti Svía
og Írans hafa aukist um 80% það
sem af er þessu ári miðað við fyrra
ár, en það ár tvöfölduðust viðskiptin
frá árinu 2001. Viðskipti Sviss við Ír-
an eru umtalsverð og hafa einnig
aukist á undanförnum árum. Sviss
hefur nýlega lokið samninga-
viðræðum við Íran um viðskipta-
samning og tvísköttunarsamning, en
þegar er í gildi fjárfestingasamn-
ingur á milli ríkjanna. Þá standa yfir
samningaviðræður um viðskipta-
samning á milli ESB og Íran.
Ekki er ólíklegt að íslensk fyr-
irtæki feti í fótspor fyrirtækja í ná-
grannalöndunum, enda tækifærin til
staðar. Íranir, sem eru um 70 millj-
ónir, framleiða 400.000 tonn af fisk-
afurðum á ári hverju. Fiskimjöls-
framleiðsla þeirra hefur tvöfaldast
frá árinu 1995 og framleiða þeir nú
350.000 tonn árlega, en flytja samt
mikið inn frá Suður-Ameríku af
fiskimjöli. Fiskeldi er í örum vexti
þar sem og víða annars staðar. Þeir
hafa áhyggjur af ofveiði og veiðieft-
irliti hefur verið ábótavant. Er gam-
an að greina frá því að eitt af þeim
fyrirtækjum sem skipa viðskipta-
sendinefndina tekur nú þátt í stóru
útboði í Íran um sjálfvirka tilkynn-
ingaskyldu fiskiskipa. Í ferðinni
gefst þessu fyrirtæki færi á að
kynna hugbúnað sinn fyrir æðstu
ráðamönnum fiskimála.
Útrás íslenskra flugfélaga hefur
verið lyginni líkust á undanförnum
árum. Varla er til sá blettur í heim-
inum sem þau hafa ekki látið til sín
taka á. Í ferðinni verða afhent drög
að loftferðasamningi. Mun það að
vonum liðka fyrir flugréttindum ís-
lenskra flugrekenda í Íran. Starf-
semi þeirra er þegar umtalsverð í
þessum heimshluta og myndi loft-
ferðasamingur við Íran styrkja
stöðu þeirra enn frekar á svæðinu.
Þá má einnig geta þess að Íranir
hafa lýst yfir áhuga á samstarfi við
íslensk fyrirtæki um ráðgjöf á sviði
jarðhitamála.
Það er eitt meginhlutverk utan-
ríkisþjónustunnar að standa við bak-
ið á íslenskum fyrirtækjum í útrás
þeirra á erlenda markaði og er ég
þess fullviss að ferð utanrík-
isráðherra muni marka þáttaskil í
viðskiptum Íslands og Írans.
Höfundur er aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
’ Írönsk stjórnvöld hafa áundanförnum árum liðkað fyrir
starfsemi erlendra fyrirtækja í
landinu. Milliríkjaverslun á
milli Írans og Evrópuríkja hef-
ur aukist hröðum skrefum á
undanförnum árum. Viðskipti
á milli ESB og Írans hafa tvö-
faldast frá árinu 1999. ‘
Á
fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur 6. nóv-
ember sl. spurði ég for-
ystumenn R-listans um
samskipti þeirra við
ÁHÁ verktaka, sem hyggjast rífa
Austurbæjarbíó og reisa fjölbýlishús
á rústum þess. Jafnframt spurði ég
þá, hvort þeir hefðu gefið verktak-
anum fyrirheit um niðurrif bíósins
eða vissu til þess, að aðrir innan R-
listans hefðu gefið slík fyrirheit.
Til andsvara varð aðeins fyrrver-
andi borgarstjóri, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, og verður svar hennar
ekki skilið öðruvísi en að verktakinn
hafi þrýst á um slík fyrirheit. Viðtal
við forstjóra ÁHÁ verktaka, Árna
Jóhannesson, í Morgunblaðinu 1.
nóvember sl. bendir til hins sama,
enda segir forstjórinn borgina vera
sammála sér um að ekki beri að varð-
veita Austurbæjarbíó. Orðrétt segir
hann: „Borgin er sammála mér í því
og þá hefðum við heldur aldrei keypt
húsið, það er alveg klárt mál.“
Daginn eftir áðurnefndan borg-
arstjórnarfund birtist í Morg-
unblaðinu „árétting“ Steinunnar
Birnu Ragnarsdóttur. Þar greinir
hún frá samskiptum sínum við borg-
arfulltrúana Alfreð Þorsteinsson,
Árna Þór Sigurðsson og Steinunni
Valdísi Óskarsdóttur þegar tillaga
mín gegn niðurrifi Austurbæjarbíós
var til umræðu í borgarstjórn 4.
september sl.
Þeir borgarfulltrúar, sem Stein-
unn Birna nafngreinir í „áréttingu“
sinni, eru forystumenn pólitískra
fylkinga og skipulagsmála innan R-
listans og áttu sæti í borgarstjórn á
síðasta kjörtímabili. Ég taldi því enn
nauðsynlegra en áður, að þeir svör-
uðu þeim spurningum sem ég bar
upp á borgarstjórnarfundinum 6.
nóvember sl.
Því lagði ég fram bókun í borg-
arráði 11. nóvember sl., þar sem
mælst var til þess, að þessir for-
ystumenn innan R-listans „gerðu
grein fyrir samskiptum sínum við áð-
urnefndan verktaka og hvort þeir
hafi gefið verktakanum fyrirheit um
niðurrif Austurbæjarbíós“.
Viðbrögð borgarráðsfulltrúa R-
listans við bókun minni voru vægast
sagt vandræðaleg. Sem fyrr komu
þeir sér undan því að svara spurn-
ingum mínum en lögðu fram bókun,
þar sem segir m.a. að fulltrúar og
áheyrnarfulltrúar í nefndum og ráð-
um eigi „ekki rétt á því að leggja
fram bókanir varðandi mál sem ekki
eru á dagskrá viðkomandi fundar“!
Ég lít það alvarlegum augum, ef
meirihluti R-listans í borgarráði vill
gera vinnubrögð minnihlutans tor-
tryggileg eða hafi uppi tilburði til að
skerða málfrelsi og tillögurétt minni-
hlutans. Mér er ekki kunnugt um að
á árunum 1990–1994 hafi þáverandi
meirihluti Sjálfstæðisflokksins haft
uppi neina slíka tilburði gagnvart
minnihlutanum, en um tíma sátu þrír
áheyrnarfulltrúar þáverandi minni-
hluta í borgarráði.
Vegna bókunar minnar í borg-
arráði 11. nóvember sl. var hægt að
taka málefni Austurbæjarbíós fyrir á
borgarstjórnarfundi 20. nóvember sl.
Annars hefði málið ekki verið á dag-
skrá og ekki verið mögulegt að ræða
það eða áðurnefnda yfirlýsingu
Steinunnar Birnu Ragnarsdóttur,
nema með því að biðja um utan-
dagskrárumræðu, sem gerist fremur
sjaldan í borgarstjórn Reykjavíkur.
Á borgarstjórnarfundinum 20.
nóvember sl. beindi ég enn einu sinni
þeim tilmælum til borgarfulltrúanna
Alfreðs Þorsteinssonar, Árna Þórs
Sigurðssonar og Steinunnar Valdís-
ar Óskarsdóttur að þau svöruðu
spurningum mínum um Austurbæj-
arbíó. Alfreð þurfti að víkja af fundi
og gat því ekki verið til andsvara, en
Steinunn Valdís kom sér hjá því að
svara spurningum mínum, þótt hún
kæmi í pontu. Árni Þór Sigurðsson
svaraði hins vegar spurningum mín-
um skýrt og skilmerkilega og sagði
ÁHÁ verktaka aldrei hafa haft sam-
band við sig vegna þessa máls.
Það liggur þar með fyrir, að odd-
viti Vinstri grænna í borgarstjórn er
ekki stuðningsmaður niðurrifs Aust-
urbæjarbíós vegna pólitískrar fyr-
irgreiðslustarfsemi. Það er einnig
ljóst, að fulltrúar Vinstri grænna
ráða ekki ferðinni í þessu máli innan
R-listans, heldur þurfa að lúta úrelt-
um flokksagavinnubrögðum í máli
sem er í eðli sínu þverpólitískt.
Það er hins vegar áhyggjuefni, ef
áðurnefndir forystumenn Fram-
sóknarflokksins og Samfylking-
arinnar innan R-listans treysta sér
ekki til að svara ítrekuðum spurn-
ingum mínum um samskipti þeirra
við ÁHÁ verktaka og hvort þeir eða
flokkssystkin þeirra hafi gefið verk-
takanum fyrirheit um niðurrif Aust-
urbæjarbíós. Kjósendur í Reykjavík
eiga rétt á því að þessum spurn-
ingum sé svarað skýrt og und-
anbragðalaust.
Fyrirheit um
niðurrif Austur-
bæjarbíós?
Eftir Ólaf F.
Magnússon
Höfundur er læknir og borgarfulltrúi.
rður sú
na er því
jármögn-
ga verið
fnunar-
ef skóla-
a? Það er
getur á
ts við Há-
það feli í
ðrétta það
fyrir alla
ðu nám
2002.
ki verði
dað hafa
r al-
gjörlega óviðunandi og hefur orðið
til þess að háskólinn er í dag í
miklum fjárhagsvanda.
Annað sem nefna má til í rekstr-
arumhverfi HÍ er einkaleyfisgjald
Happdrættis Háskóla Íslands.
Happdrættið þarf að greiða 20% af
árshagnaði, 115 milljónir á síðasta
ári, fyrir einkaleyfi sitt á rekstri
peningahappdrættis. Allar annar
hagnaður happdrættisins rennur til
uppbyggingar háskólasvæðisins. Á
Íslandi eru fleiri peningahapp-
drætti sem þurfa ekki að greiða
einkaleyfisgjald og því eðlilegt að
fella gjaldið niður þannig að hægt
verði að halda áfram með upp-
byggingu háskólasvæðisins.
Það hlýtur einnig að mega skoða
að fyrrnefnt einkaleyfisgjald
Happdrættis Háskóla Íslands
verði lagt niður og að háskólinn fái
greitt frá ríkinu fyrir alla nem-
endur sem stunda nám við skól-
ann. Ef þetta tvennt gerist þá er
lausn á fjárhagsvanda skólans í
sjónmáli.
Háskóli Íslands er eini rann-
sóknarháskóli landsins og þarf að
nýta sér styrkleika sinn sem slík-
ur. Stúdentaráð Háskóla Íslands
vill að háskólinn haldi stöðu sinni í
forystu menntastofnana í landinu
og mun leggja sitt af mörkum til
þess að svo verði áfram.
hvort ekki sé eitthvað sem betur
megi fara innan háskólans. Til
dæmis hefur háskólinn um árabil
styrkt Íþróttafélag stúdenta um
nokkrar milljónir án þess að nokk-
ur tengsl séu milli þessara aðila.
Það er einnig athyglisvert að há-
skólinn er í fimmta sæti á lista op-
inberra stofnana yfir risnukostnað
á árinu 2002. Háskólinn greiddi þá
10 milljónir í risnu, en það er
helmingur af risnukostnaði Alþing-
is og aðeins fimm milljónum minna
en risnukostnaður forsætisráðu-
neytisins.
Þessi upptalning, ásamt fleiri at-
riðum sem að líkindum mætti tína
til, er þó ekki stórt hlutfall af út-
gjöldum háskólans. Mikilvægast er
i fjárhagsvanda HÍ
Höfundur er formaður stúdentaráðs
Háskóla Íslands.