Vísir - 29.11.1980, Blaðsíða 2

VtSIR
Einar Gunnarsson
i
Hjörtur Hjartarson
Sæmundur ■
Guðvinsson
blaðamaöur
skrifar.
Margir lagt hönd
á píóginn í 70 ár
Allt er þegar þrennt er segir máltækiö og sannaö-
ist það árið 1910 þegar Vísir hóf göngu sína. Þá
höfðu verið gerðar tvær tilraunir til að gefa út dag-
blað í Reykjavík en báðar misheppnuðust. Með út-
gáfu Visis hófst regluleg dagblaðaútgáfa í Reykja-
vík og hefur Visir nú komið út í 70 ár, aldursforseti
islenskra dagblaða.
Það var skáldið og fjármálamaðurinn Einar
Benediktsson sem í félagi við Sigurð Júl. Jóhannes-
son gerði tilraun til útgáfu fyrsta dagblaðsins, Dag-
skrár, árið 1896, en ekki reyndist grundvöllur til að
halda úti slíku blaði og dó það strax eftir fæðingu. Á
sömu leið fór fyrir Dagblaðinu sem Jón ólafsson
skáld og alþingismaöur stofnaði árið 1903.
Nokkur vikublöð höf ðu þó verið gef in út í a llmörg
ár og má nefna að aldamótárið voru vikublöðin
Fjallkonan, Isafold og Þjóðólfur talin víðlesnust á
islandi.
Vísir að dagblaði
Það er Einar Gunnarsson cand.
phil. sem ræðst i að gefa út „Visir
til dagblaðs” áriö 1910 og kom
fyrsta tölublaðiö út 14. desember
það ár. Ibúafjöldi Reykjavikur
var þá um 11.500 og frumbýlis-
bragur á flestu. Af tföindum úr
bæjarlifinu á þessu ári má nefna
aö Gasstööin var stofnuð og gull-
félagið, sem ætlaði aö vinna gull
úr Vatnsmýrinni, fór á hausinn.
Þaö skiptust þvi á skin og skúrir I
lifi þjóðarinnar þá eins og áður
ekki sfður en þau 70 ár sem Visir
hefur komið út. Gildir það sama
um sögu blaösins.
Einar Gunnarsson var aö nálg-
ast fertugt þegar hann hóf útgáfu
Visis en var þó engan veginn
óvanur útgáfustarfsemi og má
nefna að áriö 1905 hóf hann útgáfu
á barnablaöinu Unga Island. Ein-
ar vildi ekki lofa meiru en hann
gæti staöið við er hann gaf út
fyrsta tölublaö Visis. Segir i til-
kynningu á forsiðu þess blaös, aö
Vísir séað „þreifa fyrir sér, hvort
tiltök séu aö stofna hér dagblað.
Dagblaðið ætti aðallega að vera
sannortfréttablaö, en laust við að
taka þátt i deilumálum.”
Blaðið var fjórar siöur að
stærð, þrir dálkar á siöu og komu
út sex tölublöð af „Visir til dag-
blaös i Reykjavik” til jóla. Stutt
hlé varð siðan á útgáfunni eða til
14. febrúar 1911. Þaðan I frá heit-
ir blaðið aðeins Visir og kemur út
alla virka daga vikunnar.
óháð blað
Frá upphafi var lögö áhersla á
að Visir skuli vera óháö blað en
fréttir fjölbreyttar. Einar var
einkaeigandi blaðsins og ritstjóri
og vann fyrst i stað einn flest þau
verk sem vinna þurfti til að búa
blaðiö til prentunar. Fréttir voru
jafnt af innlendum vettvangi sem
erlendum. Ahersla er lögð á
bæjarfréttir og fréttir utan af
landi. Sagt er frá störfum al-
þingis, greint frá efni vikublað-
anna sem út komu og þegar árið
1911 var farið að segja frá Iþrótta-
viðburöum.
Myndir eru birtar af og til i
blaðinu þessi fyrstu ár og þann 17.
júni 1911 kemur Visir út lit-
prentaður á myndapappir með
mynd af Jóni Sigurössyni forseta
á forsiðu. Var þetta ekki i eina
skiptið sem blaðið kom út lit-
prentað á sparipappir á þessum
tima.
Bardaginn á bryggjunni
Eftir þvi sem blaðið stækkaði
urðu fréttirnar itarlegri. Lögð var
áhersla á hressilegan stil þegar
það átti við og má segja að æ sið-
an hafi verið reynt að halda uppi
liflegum fréttaskrifum i Visi.
Arið 1913 var háöur mikill bar-
dagi á Steinbryggjunni i Reykja-
vik milli drukkinna sjómann þýð-
verskra og nokkurra íslendinga.
Frásögn VIsis af þessum átökum
er fjörlega skrifuð og lýsir frjóu
tungutaki blaðamanns sem hana
ritar.
Upphaf átakanna var það að
skipverjar af þýskum botn-
vörpungi höfðu setið að drykkju á
gildaskála og ætluðu þeir siðan að
stela bát og róa út i skip sitt.
Gripum nú niður i frásögn Visis
frá 24. janúar 1913:
„Bar þar að Þórð næturvörð og
Sighvat, og reyndu aö aftra þvi,
að hinir gripu bátinn og þrifu i
hann. Komu þar og brátt ýmsir
liösmenn þeir, er átt höfðu i
höggi viö skipverja uppi á stræt-
inu. Toguðust þeir á um fleytuna
þar i fjörugrjótinu, uns einn skip-
verja þreif ár, kubbaði i þrent og
fjekk fjelögum sinum. Böröu þeir
frá sjer með hlunnum og árablöð-
um. Þórður næturvörður þreif til
eins svo sterklega, að hann lá
þegar fallinn, rjeöust þá þrir að
Þórði, tóku sumir i fætur honum,
en aðrir leituðu að slá hann. Fjell
hann eftir vasklega vörn og fjekk
þá steinshögg i andlitið til
meiðsla. Þá var og barinn náms-
maður einn i þeirri hrið, svo að
blóð hrundi úr nösum og munni,
en svo ilt sem var að eiga við
hann áður, þá varð hann nú hálfu
verri viðureignar.”
Var þá vís ófriður
Svo fór að skipverjar létu bát-
inn lausan og héldu fram á
bryggjusporð. Útfiri var mikið.
Enn svall bæjarbúum móður og
bjuggust sem best fyrir við efri
enda bryggjunnar og gripu þau
vopn sem tiltæk voru. Höldum nú
áfram með frásögn blaðsins:
„1 þessum svifum kom að Guð-
mundur næturvörður og tóku
sjálfboðar að gera vopnabrak og
láta ófriðlega. Skipsmenn hjeldu
þá upp bryggjuna margir saman.
Var þá vis ófriður og eggjan sem
mest, en þeir er nýlega voru aö
komnir og ekki höföu að áverkum
verið og eigi voru i vigahug, þá
þótti þeim haldkvæmara að leita i
afdrep nokkurt. Hörfuöu þeir upp
á strætið og austur götuna móts
við hús Eyjólfs hins auöuga og
dvöldust þar. Nú mátti sjá á lofti
margt árablað, prik og barefli,
sigu saman fylkingar með ópi og
eggjan. Flugu fyrst Carlsbergs-
kassar og fiskskrinur meðal
flokkanna og glumdi i freðnu
grjótinu, ef ekki urðu menn fyr-
ir.”
„Wacht am Rhein"
Blaöið segir að nú hafi orðið hið
harðasta él og gengu „hvorir-
tveggju fram af hinni mestu
grimmd og ofurhug.” En bæjar-
sveinar fóru brátt halloka i viður-
eigninni:
„í þessu laust skipverji nokkur
til Guðmundar næturvarðar með
árablaði, kom höggið á vangann
hægra meginn og varð af mikill
áverki. Varð Guðmundur nær
óvigur. Haföi nú losnað fylkingin
og fóru bæjarsveinar heldur hall-
oka og ljetu hefjast fyrir. Voru
þeir ekki svo samtaka sem skyldi.
Margir atburðir gerðust hjer i
senn i höggum og slögum, byltum
og barsmið og verður fátt greint.
En er bæjarmenn höfðu látið und-
an siga upp undir Ingólfshvol, þá
snjeru þeir hinir þýsku til sjávar.
Gripu þeir með sjer kápur þær, er
hinir höfðu af sjer varpaö og
gengu snúðugt á bryggjusporö.
Var þá kominn bátur frá skipi
þeirra og gengu þeir i þegar.
í sömu svipan bar að Þorvald
lögregluþjón og Olaf, og enn
fleiri, voru þeir upp staðnir, búnir
fullum skrúða og höföu brugðnar
handkylfur uppi. Slóst megin-
flokkur sjálfboðaliða I lið með
þeim og hvötuðu þeir fram
bryggjuna. Hinir voru þá lausir
og ljetu frá. Varð nú eggjan, að
þeir skyldu á land ganga, en eigi
varð af þvi. Hófu skipverjar raust
sina og sungu „Wacht am Rhein”
fullum hálsi fram undan bryggju-
sporðinum, svo hátt aö undir tók i
húsunum.”
Þá er þess getið að skipstjóri
hafi skilað úlpum bæjarsveina
daginn eftir og næsta dag mátti
lesa frétt þess efnis aö Þjóð-
verjarnir heföu verið sektaöir um
25 krónur hver „fyrir afglöp sin”
og sjö krónur i málskostnað. Þeir
hafi verið 10 alls.
Eigendaskipti
Atburður sem þessi hefði án efa
orðið tilefni til forsiöufréttar með
fimm dálka fyrirsögn I dag. En
árið 1913 var ofangreind frétt birt
Jakob Möller
Páll Steingrfmsson
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Gunnar G. Schram