Vísir - 29.11.1980, Blaðsíða 14

14
VÍSIR
í

**>,,. rn

suöur meö Vesturlandi náöi Isinn.
Axel Clausen heildsali, sem nú er
niræöur bjó þá á Hellissandi og
man vel þessa köldu janúardaga
1918.
„Þaö var allt fullt af is á Sandi
og þaö sem mér þótti kynlegast
voru gufustrókarnir, sem stóöu
upp úr vökunum. Þegar mest lét
var þetta aö sjá eins og hveragos.
Þarna hefur sennilega komiö
saman heitt loft og kalt. Rjúpan
kom alla leiö niöur i fjöru og hélt
þar til og grey-sjófuglarnir, sem
settust á Isinn, þeir hreinlega
frusu fastir. Þaö var sárt aö horfa
á þaö.”
Þaö voru fleiri dýr, sem máttu
sin litils i Isnum. Hvalirnir uröu
aö hafast viö i vökum og voru
tveir stórhvalir drepnir á Húna-
flóa, annar 40 álnir (um 25
metrar) hinn 50 álnir (um 31
metri). Aö auki voru nokkrir
smáhvalir, háhyrningar og
hnisur drepin á flóanum. A Eyja-
firöi voru 90 höfrungar reknir
upp um vök á Isnum og drepnir.
Þegar neyöin er stærst er hjálpin
næst.
Sögusagnir voru um, aö hross
heföu falliö i kuldunum. Hafi þaö
átt viö rök aö styöjast fengu menn
þaö bætt meö annarri tegund af
fjórfætlingum. Isbirnir gengu á
land ófáir. Tvö bjarndýr sáust
ganga á land i Sléttuhliöinni og is-
björn gekk á land á Skagaströnd.
Sá var birktur og reyndist vega
300 pund fallinn. Eitt bjarndýr
var lagt aö velli I Fljótunum og
vitaö var aö minnst 4 dýr höföu
veriö vegin á Melrakkasléttunni.
En isinn var mönnum ekki ein-
göngu til trafala. Ibúar á bæjum
eöa i þorpum, sem vanalega voru
einangruö allan veturinn gátu nú
fengiö sér göngutúr yfir firöina,
brugöiö sér i kaupstaö eöa I kaffi
á einhvern bæinn. Siglfiröingar
voru aö ráögera aö aka heyi úr
Fljótunum á sleöum eftir isnum
og úr Flatey var póstur fluttur á
sleöum eftir isilögöum Breiöa-
firöinum upp á Baröaströndina.
Elstu menn voru sammála um, aö
engin dæmi væru um likt veöur-
far allt frá vetrinum 1880 til 1881.
Greindi þá hins vegar á um, hvort
vetrarharkan þá heföi vinninginn
yfir ótiöina nú.
Mönnum til glöggvunar gróf
Vísir upp veöurlýsingar séra Jón-
asar Jónassonar á Stóruvöllum
frá vetrinum 1880-81, nú fyrir
nákvæmlega hundraö árum.
REYKJAVtKURHÖFN t JANttAR 1918
FROSTAVETURINN 1918
Mun válegri fyrir almenning
var þó kolaskorturinn. Þar lagö-
istallt á eitt. Hafnbönn og skortur
erlendis geröi aödrætti erfiöa og
Isinn hér lokaöi höfnunum. Veröiö
á kolum haföi rokiö upp úr öllu en
þó tók steininn út úr, þegar kolin
voru nú komin upp i rúmar 320
krónur smálestin.
Veröbólgan haföi rækilega
numiö hér á land og samkvæmt
Hagtföindum haföi hún veriö 55%
áriö áöur og ekki var von, aö úr
dýrtiöinni drægi þetta áriö.
Eldiviöurinn var þvi á sllku
veröi, aö hann var ókaupandi
flestum þótt til væri. Raunar var
kuldinn þaö geigvænlgur, aö i
mörgum tilfellum var illmögulegt
aö hita upp húsin, hversu vel sem
kynt var.
„Það má nærri geta,
hvernig muni ástatt hjá
mörgum fjölskyldum í
timburhúsakofunum
hér í Reykjavík, þar
sem ofan á eldiviðar-
leysið bætist skortur á
góðu fæði, hlýjum
klæðnaði og rúmfatnaði,
enda munu þess nú
mörg dæmi, að mæður-
nar sitji skjálfandi með
börnin helköld í fanginu
og geti ekkert að gert.
Einn af efnamönnum
þessa bæjar minntist á
þetta við mig i gær og
benti einmitt á réttu
leiðina, — einu réttu
leiðina, aðég hygg, út úr
vandræðunum.
Sú leið er að flytja
konur og börn úr kulda-
hreysunum saman í tvo
eða fleiri staði, til
dæmis í barnaskóla-
húsið og Báruna eða
Goodtemplarahúsið, og
leggja til eldivið til að
hita upp svo lífi og
heilsu væri borgið."
En hafi skorturinn veriö
slæmur i Reykjavik i janúar áriö
1919, var hann enn verri á ein-
angruöum stööum úti á landi.
Vegna hafiss voru þeim nú allar
bjargir bannaöar.
„f gær barst stjórnar-
ráðinu símskeyti frá
fsafirði um alvarlegt
neyðarástand þar. Segir
í skeytinu, að þar í bæn-
um séu 300 fjölskyldur
algerlega matbjargar-
lausar og hafi ekkert til
að kaupa mat fyrir.
Eins og kunnugt er brást
útgerðin fsfirðingum
algerlega í sumar og nú
getur enginn sótt þar sjó
fyrir ís. Og engri björg
verður komið þangað að
svo stöddu. Verslanir
hafa einhverjar mat-
vörubirgðir, en neita að
lána vörurnar og vísa til
bæjarfógetans og lands-
verslunarinnar. En
landsverslunin á engar
vörubirgðir þar."
Noröanstórhriö buldi á lands-
mönnum um noröan og austan-
vert landiö dag eftir dag, svo þeir
gátu litiö fylgst meö þvi, hvaö
hafisinn var aö aöhafast i kring-
um þá.
Mdnudaginn 7. janúar hélt
Lagarfoss frá Reykjavik til Seyö-
isfjaröar og noröur um og varö
hann aö fá aöstoö viö aö brjótast
út úr höfninni.
Viku slöar sigldi hann inn á
Fáskrúösfjörö og haföi þá veriö
aö velkjast fyrir Austurlandi I
myrkri og hriö I fjóra daga. Var
hann aö sjá eins og hafisjaki, þeg-
ar hann kom til hafnar. Höföu
skipverjar óttast, aö skipiö mundi
sökkva vegna isingarinnar og
ákveöiö aö leita hafnar og fá
menn úr landi til aö brjóta isinn af
skipinu áöur en lengra yröi hald-
iö.
Fimmtánda janúar hélt svo
skipiö frá Fáskrúösfiröi en
hreppti nú aftur slika stórhriö, aö
þaö varö aö leita vars á Noröfiröi.
Daginn eftir komst skipiö loks
til Seyöisfjaröar og haföi bá lent I
miklum Is á leiöinni. Var ljóst aö
lengra yröi ekki komist og var
allri vöru, sem átti aö fara
noröur þvi skipaö i land á Seyöis-
firöi. Töldu menn jafnvel til efs,
aö skipiö kæmist aftur suöur frá
Seyöisfiröi, sem var nú allur
lagöur. Frostiö á Seyöisfiröi
komst enda niöur fyrir 30 stig á
kvöldin.
Botnia, sem legiö haföi á
Seyöisfiröi og Lagarfoss geröu
itrekaöar tilraunir til aö brjótast
út úr isnum, en uröu sifellt aö
snúa viö. Loks á sjötta degi
komust skipin meö naumindum
útúr firöinum. Botnia var i farar-
broddi og haföi hún sums staöar
þurft aö ryöjast I gegnum 30
sentimetra Is, þar sem hann var
þykkastur.
Var nú ljóst, aö Isinn fyrir Aust-
fjöröum var samfelldur allt suöur
aö Papey fyrir Berufiröi. Noröan-
lands voru allir firöir lokaöir af
is. Eyjafjöröur var fullur af is og
Siglufjöröur þannig, aö ekki varö
komiö staf á milli jakanna.
Skagafjöröur og Húnaflói voru
ein ishella og frá Hólmavik var
simaö, aö „allt væri troöfullt af Is
svo langt sem augaö eygir.”
Meöfram öllum Vestfjöröum og
4 |. 4 I Ji; 4 4 »
HwjHPfréUir. I
Afniwll I «I#B.
()U(ur .l/mnlumwi’U Y«mlm.
1‘Mur l'nmi«iiii«i’ii ntniiuiio.
.Iiiliiuuin ll»vnl»«ii liíl,
|iyn II. tBtViir^llUlmli'iltir lifr.
VIII liiifimmtúultm
l‘KKI» l”'1 l*»“ i*riA «l“l»l>
(iullfiM, I.n|inrfmui n« llolliin.
Iliti l.vö fyrimfiKÍu »»iii»I8«.
IVihIIiiii
fir iitinlm »k<t»iim v*r vnrift |
nft gritin# «Uiuilir «kil» I nll-
nn iIhk, umln i'ivonjtlilllliíll
ik>KgU|H>«l.ur v»r i,g uulíliur |
un>», (>k tiíífftii wiuiir lmu[>i»*mi
fnuKÍft umá vftni»imfliri(f*r l>»r ninft.
Afnui'lí á imirgutt.
Ahjm f iufiiimii4tfcl4itlf, íta.
PoíktJI IUlead*wn
»tur). fitt ItcUr trkift Uj>j» a lUr
RJatitlon.
JÍBKl*k<p
kuiii ♦ í()rrriKu>jur» iri
ÍlbÍXrt m* f. 11 f if „Kol t»yt jalt".
íjawvnrjinn
rJÁrfar rkkí 4 nutf^uu Ifyrjjur
rtftur fiörtUílajf kf. 12. fjUKtfH
»fcAlab&rmi«ti, ludfjfjrtíír
hyrj* i lí;u fM3k4IafiUín
HordMrok
lialfií voríft í per i oy
fyrír (iUuatjtmt log6Hiir
varfi j>rví vrgrut rkki aíj'rcnWut !
Jtar i'íra, uy skíp íi-tlufiu út
kéfau, ztwa ítftur.
Or VIsi 21. janúar 1918