Morgunblaðið - 03.12.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 2003 27
Frönsk undirföt
Opið virka daga frá kl. 11-18,
laugardaga frá kl. 11-15.
undirfataverslun
Síðumúla 3
SÍVAXANDI kostnaður ríkis-
sjóðs af heilbrigðiskerfinu hefur
verið mjög áberandi í umræðunni á
síðustu dögum og vikum, bæði inn-
an og utan Alþingis.
Eins og svo oft áður
snýst umræðan að
mestu um rekstrar-
form í heilbrigðis-
þjónustu. Sumir
þeirra, sem tala
mest um vanda heil-
brigðiskerfisins, leggja megin-
áherslu á að hann sé fyrst og
fremst af skipulagslegum toga og
lausnin felist í einkarekstri. Von
um hagnað og ný viðskiptatæki-
færi á þessu sviði almannaþjónust-
unnar virðist á stundum vera rót
gagnrýni á ríkjandi skipulag, sem
þó einkennist m.a. af fjölbreyttum
rekstrarformum.
Eftirspurn, þjónustu-
framboð og þörfin
Í raun er það ótrúleg einföldun
og yfirdrepsskapur að láta að því
liggja að allt heilbrigðiskerfið og
allir fjárhagslegir og faglegir hags-
munir tengdir því standi og falli
með breytingu á rekstrarformi.
Við framsóknarmenn leggjum
megináhersluna á jafnan aðgang
allra að heilbrigðisþjónustu. Við
höfum lagt áherslu á að gæði og
hagkvæmni bæði fyrir sjúklinga og
ríkissjóð eigi að ráða rekstrarformi
þjónustu hverju sinni. Alþingi hef-
ur líka lögfest þær forsendur fyrir
forgangsröðun ráðherra og ákvörð-
unum um hvar verk skuli unnin.
Líklegra til árangurs og í þágu
hagsmuna sjúklinga, skattgreið-
enda og ríkissjóðs er að hafa þor til
að taka afstöðu til ýmissa annarra
álitaefna en rekstrarforms. Þar
eru helstu spurningarnar hvað við
ætlum að láta stýra sívaxandi út-
gjöldum; eftirspurnina, þjónustu-
framboðið eða þörfina.
Framfarir í læknavísindum, ný
þekking, tækni og lyf gera okkur
nánast kleift að gera allt fyrir alla.
Afleiðing þessa er sú að ekki er
hægt að láta framboð heilbrigðis-
þjónustu stjórna magninu og ráða
þar með útgjöldum ríkissjóðs. Til
að mynda er læknir í einkarekstri í
þeirri aðstöðu að vera bæði sá sem
selur þjónustuna og jafnframt sá
er ákvarðar verkmagnið sem ræð-
ur greiðslunni úr ríkissjóði.
Fagleg rök og
sannanlegur árangur
Heilbrigðispólitísk markmið
verða að ráða bæði magni þeirrar
þjónustu sem veitt er og útgjöldum
ríkisins. Þau hafa verið sett m.a.
með lögum um réttindi sjúklinga,
heilbrigðisáætlun og reglum um
forgangsröðun, sem byggjast á
læknisfræðilegum sjónarmiðum og
öðrum faglegum forsendum. Þeir
sem eru í mestri þörf skulu ganga
fyrir og í röðun eftir mikilvægi
skipast í fyrsta flokk bráðatilfelli,
lífshættulegir sjúkdómar og slys,
sem geta leitt til dauða, en í fjórða
flokki er meðferð sem fagleg rök
eru fyrir að skili sannanlegum ár-
angri. Vegna framfara og nýjunga
eykst kostnaður ár frá ári. Ef við
horfumst í augu við að slík þróun
gengur ekki endalaust verðum við
jafnframt að vera reiðubúin til að
forgangsraða og velja og hafna.
Við þurfum eins og aðrar þjóðir að
taka afstöðu til áleitinna siðferði-
legra spurninga, sem m.a. lúta að
samspili aldurs, áhættulifnaði og
ábyrgð á eigin heilsu og rétti til
ýtrustu meðferðar. Um þetta þarf
að setja reglur sem sátt verði um í
þjóðfélaginu því reynslan hefur
sýnt að ekki er hægt að láta lækn-
um þetta eftir í hverju tilviki. Hún
sýnir að stjórnmálamenn allra
flokka, fjárlagavaldið, sem gerir
læknum og öðrum stjórnendum
innan heilbrigðisþjónustunnar að
forgangsraða og halda sig innan
ramma fjárlaga, gefur alltof oft
eftir undan þrýstingi fagstétta og
gæslumanna þröngra hagsmuna,
sem hæst hafa hverju sinni.
Faglegur en ekki
fjárhagslegur ávinningur
Skýrsla Ríkisendurskoðunar um
mat á árangri af sameiningu
sjúkrahúsanna í Reykjavík er góð-
ur grundvöllur fyrir málefnalega
umræðu um heilbrigðismál.
Skýrslan sýnir þrátt fyrir allt að sú
ákvörðun var rétt að ráðast í að
sameina sérgreinasjúkrahúsin tvö í
eitt hátækni- og kennslusjúkrahús.
Meginniðurstaðan er sú að fagleg-
ur styrkur jókst við sameininguna
en fjárhagslegur sparnaður ekki –
ekki enn. Þvert á móti hefur
rekstrarkostnaður hækkað um
36% bæði umfram almennt verðlag
og launavísitölu. Það sem sérstaka
athygli vekur þó er að í þeirri
hækkun eru launagjöld 29,5%. Eft-
ir sem áður er spjótum jafnan
beint að ráðherra heilbrigðismála
vegna alls vanda heilbrigðiskerf-
isins og sívaxandi kostnaðar rík-
issjóðs.
Í ljósi þeirra meginskýringa sem
skýrslan gefur á hækkun rekstrar-
gjalda, mikilla launahækkana og
aukins kostnaðar vegna tækninýj-
unga og nýrra lyfja, hljótum við að
velta því fyrir okkur hver hækk-
unin hefði orðið að óbreyttu, ef
ekki hefði til sameiningarinnar
komið.
Frekari árangur í farvatninu
Skorti á fjárhagslegum ávinningi
af sameiningu sjúkrahúsanna hef-
ur verið mestur gaumur gefinn, en
mér finnst hins vegar megininntak
skýrslunnar vera ábendingar um
þau sóknarfæri sem enn eru ónýtt
eða ekki nýtt að fullu. Það segir
enda í skýrslunni að ætlunin hafi
verið að líta yfir fyrstu þrjú árin og
meta hverju hafi verið áorkað og
hvað megi bæta svo kostir samein-
ingarinnar nýtist og að henni sé
ætlað að veita ábendingar um á
hvað þurfi að leggja áherslu í
áframhaldandi uppbyggingu.
Sumt af því sem bent er á í
skýrslunni er nauðsynleg forsenda
þess að sameiningin skili mesta
mögulega árangri og þeirri há-
markshagkvæmni sem rétt er að
stefna að. Dæmi þar um er nauð-
syn þess að koma rekstri sjúkra-
hússins undir ,,eitt þak“. Annað
sem bent er á, eins og þörfin fyrir
að tryggja fráflæði af sjúkrahúsinu
með fjölgun hjúkrunarrýma, er í
raun óháð sameiningu sjúkrahús-
anna, en skapaðist af örri fjólks-
fjölgun á höfuðborgarsvæðinu og
fjölgun aldraðra. Sama má segja
um þörfina fyrir koma á fót raf-
rænni sjúkraskrá og samtengdri
skráningu upplýsinga í heilbrigðis-
kerfinu. Hagræðið af því er óum-
deilt. Það eykur skilvirkni, kemur í
veg fyrir tvíverknað og tryggir
öruggari og greiðari þjónustu við
sjúklinga . Eins háttar með kostn-
aðargreiningu læknisverka og
þjónustu á sjúkrahúsinu. Hún hef-
ur margþætt gildi fyrir rekstur
sjúkrahússins, m.a. sem fram-
leiðslumæling, og er jafnframt
meginforsenda ákvarðana um
hvort verk skuli unnin á sjúkrahús-
inu eða utan þess.
Ábendingum Ríkisendurskoð-
unar um þessi atriði og önnur er
full þörf að gefa góðan gaum í um-
ræðunni um heilbrigðismálin. Hitt
er svo annað mál að framkvæmd á
ýmsu sem á er bent myndi leiða til
tímabundins aukins kostnaðar.
Ekkert af þessu verður dregið eins
og kanína upp úr hatti.
Af framansögðu er ljóst að við
stöndum frammi fyrir mjög brýn-
um álita- og úrlausnarefnum í heil-
brigðismálum. Stjórnmálamenn og
-flokkar verða að hafa þor til að
taka afstöðu til þeirra. Líka Sam-
fylkingin. Nema formaðurinn ætli
henni á næstu misserum eingöngu
að hafa á orðræðu um „ný“
rekstrarform. Þau finnast öll þegar
í heilbrigðiskerfinu og það liggur
fyrir lögbundin ákvörðun um að
hagkvæmni og gæði ráði vali
þeirra.
Lögmál markaðarins
í heilbrigðisþjónustu
Eftir Jónínu Bjartmarz
Höfundur er alþingismaður.
ÞAU fjúka kosningaloforð ríkisstjórnarflokkanna hvert af öðru.
Tuga milljarða skattalækkun, 90% húsnæðislán, línuívilnun til bátaflot-
ans, jarðgöng, sjúkrahúsbygging, menningarhús – svo nokkur dæmi
séu nefnd. Loforðaflaumur stjórnarflokkanna tveggja
fyrir síðustu kosningar átti sér engin takmörk, enda
fengu auglýsingabrellur Framsóknarflokksins sérstaka
viðurkenningu ímyndarsmiða og auglýsingagúrúa. Eng-
inn spurði þar að trúverðugleikanum að baki auglýsing-
anna eða hver borgaði brúsann. Var þó ærin ástæða til.
Réttarbætur ungra öryrkja
Það er ekki ofmælt að Jón Kristjánsson heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra hafi verið siðferðisleg kjölfesta Framsóknar-
flokksins í þessari ríkisstjórn. Fólkið í landinu hefur treyst á orð hans
og virt hann fyrir baráttuna gegn einkavæðingu heilbrigðiskerfisins
sem hefur verið aðal Sjálfstæðisflokksins og sumra flokkssystkina
hans. Þegar Jón Kristjánsson skrifaði undir samning við Öryrkja-
bandalagið fyrir hönd ríkisstjórnarinnar hinn 25. mars sl. trúði þjóðin
því að staðið yrði við þann gjörning. Að hér væri ekki um kosn-
ingabombu að ræða heldur væri verið að bæta rétt þeirra sem yrðu ör-
yrkjar snemma á lífsleiðinni og gera þeim léttara að taka þátt í fjöl-
breyttum viðfangsefnum samfélagsins á jafnréttisgrunni. Þjóðin öll
fagnaði þessu tímamótasamkomulagi. Í fréttatilkynningunni frá í mars
stóð að áætlað væri að þyrfti rúman milljarð til að fullnusta sam-
komulagið. Nú er upplýst að það hafi legið fyrir snemma í sumar að
þyrfti 1,5 milljarða til þess að ungir öryrkjar fengju þennan umsamda
rétt sinn sem er ekki svo langt frá upphaflegri áætlun.
Ríkisstjórn svikinna loforða
Sá sem hér skrifar er fulltrúi VG í fjárlaganefnd Alþingis og tók sam-
komulagið við Öryrkjabandalagið sérstaklega fyrir í framsögu og
nefndaráliti við 2. umræðu fjárlaga. Við það tækifæri kom loks í ljós að
heilbrigðisráðherra væri gert ókleift að standa við samkomulagið en
yrði að uppfylla það í áföngum. Í kjölfar þess má spyrja hvort það hafi
verið félagar heilbrigðisráðherra í ríksstjórn sem sviku samkomulagið
og vógu að trúverðugleika hans? Það er hægt að svíkja um jarðgöng
og það er hægt að svíkja sjómenn, en það þarf mikla siðblindu og
hroka til að svíkja gerðan samning við öryrkja. Tveir hæstaréttar-
dómar á sömu ríkisstjórn vegna vanefnda á samningum við öryrkja
ætti að vera meira en nóg þó að þetta bætist ekki ofan á.
Reynir á hug þingmanna
Sem fulltrúi Vinstri-grænna í fjárlaganefnd hefur undirritaður lagt
fram á Alþingi tillögu um 500 milljóna króna auknar fjárveitingar til
að standa við samkomulagið við Öryrkjabandalagið. Hafi ríkisstjórnin
og meirihluti fjárlaganefndar ekki gert þær breytingar á frumvarpinu
við 3. umræðu nk. föstudag, sem feli í sér að staðið verði við samning-
inn við Öryrkjabandalagið frá 25. mars sl., mun ég ásamt öðrum þing-
mönnum Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs flytja breytinga-
tillögu við fjárlagafrumvarpið sem felur í sér að staðið verði við
samninginn refjalaust. Þá gefst þingmönnum kostur á að fylgja sann-
færingu sinni og stuðla að því að staðið verði við þetta tímamóta-
samkomulag.
Orð skulu standa
Eftir Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík