Morgunblaðið - 08.12.2003, Blaðsíða 20

LISTIR
20 MÁNUDAGUR 8. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Gjábakki, Fannborg 8 kl. 20 Rit-
listarhópurinn, Menningarvakan,
Leikur að ljóðum. Það eru hóparnir
Skapandi skrif og Myndlistarhóp-
urinn sem starfað hafa í Gjábakk-
anum undanfarna vetur sem standa
að dagskránni. Í lok vökunnar verða
listaverkin sett upp í setustofu Gjá-
bakka og sýning á þeim formlega
opnuð. Það mun Sigurður Geirdal
bæjarstjóri gera.
Súfistinn Laugavegi 18 kl. 20
Hundabókin kynnt. Guðrún R. Guð-
johnsen segir nokkur orð um hunda-
rækt og -uppeldi og Brynja Tomer,
þýðandi bókarinnar, ræðir um
hunda og jólin. Ennfrekar verða
sýndar ljósmyndir af hundum sem
Jón Svavarsson ljósmyndari hefur
tekið gegnum tíðina.
Í DAG
Norræna húsið kl. 12.05 Margrét
Elísabet Ólafsdóttir flytur erindi í há-
degisfyrirlestraröð Sagnfræðinga-
félags Íslands: Hvað er (um)heimur?
Erindið nefnist Rammíslensk heimsl-
ist. Íslensk myndlist í alþjóðlegu sam-
hengi.
Margrét fjallar um íslenska myndlist
og söguleg tengsl hennar við alþjóða-
strauma í myndlist á 20. öld. Hún
varpar m.a. fram spurningunni: Hafði
módernisminn eins og hann birtist á
Íslandi séríslensk einkenni eða eru
slíkar fullyrðingar tilbúningur? Þá
verður einnig varpað fram þeirri
spurningu hvernig myndlist sem var
talin rammíslensk gat einnig verið
heimslist án þess að listheimurinn
svokallaði virtist vita af því.
Margrét Elísabet er að vinna að
gagnasöfnun um nýmiðlalist á Íslandi
á vegum Lornu, áhugafélags um raf-
ræna list, fyrir samnorrænan gagna-
banka. Hún lauk DEA-prófi í fag-
urfræði frá Sorbonne-háskóla í París
árið 1999 og stundar nú doktorsnám
við sama skóla.
Aðgangur er ókeypis.
Á MORGUN
Ævisaga Halldórs
Laxness 1902–
1932 er eftir dr.
Hannes Hólm-
stein Giss-
urarson. Bókin er
fyrsta bindi í ævi-
sögu Halldórs
Kiljans Laxness
og nær yfir tíma-
bilið 1902–1932. Lýst er æsku
Halldórs og uppvexti í Mosfellsdal,
skáldatíð í Reykjavík og ferðum
víða um heim, þar á meðal dvöl
hans í klaustri í Lúxemborg árið
1922 og á Taormina á Ítalíu þar
sem hann skrifaði Vefarann mikla
frá Kasmír. Þá er fjallað um Am-
eríkuár Halldórs og uppgjörið við
Hollywood. Bókinni lýkur með um-
fjöllun um árin sem Halldór skrifaði
Sölku Völku og hóf afskipti af
stjórnmálum fyrir alvöru.
Í bókinni koma fram ýmsar upp-
lýsingar um ævi og verk Halldórs
sem ekki hafa verið gerðar op-
inberar áður. Hannes hefur víða
leitað fanga og meðal annars rann-
sakað skjalasöfn heima og erlend-
is svo og ferðast til flestra þeirra
staða þar sem Halldór dvaldist á
fyrstu áratugum 20. aldar.
Útgefandi er Almenna bóka-
félagið. Bókin er 620 bls., prentuð
í Odda. Björn Hermann Jónsson
hannaði bókarkápu. Verð: 5.990
kr.
Dagbók frá Dubaí
er eftir stýrimann-
inn Flosa Arn-
órsson. Flosi var í
sumar sem leið
hnepptur í fang-
elsi fyrir að flytja
með sér skotvopn
til Sameinuðu ara-
bafurstadæm-
anna við Persaflóa. Hann skrifaði
dagbókina í fangelsinu í trássi við
fangelsisyfirvöld. Hann leiðir lesand-
ann inn í harðræði fangavistarinnar
en varpar um leið skæru ljósi á and-
stæðurnar í hinu íslamska samfélagi.
Útgefandi er Bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 170 bls. Verð: 3.280 kr.
Reynslusaga
Morgunblaðið/Árni Torfason
Hundabókin verður kynnt á Súfistanum í kvöld.
Sveitasæla nefn-
ist DVD-diskur og
myndbandsspóla
með þeim félögum
Gunna og Felix.
Efnið er fræðandi
ætlað yngstu kyn-
slóðinni. „Gunni
og Felix urðu bestir
vinir íslenskra
barna þegar þeir stjórnuðu Stundinni
okkar í Sjónvarpinu á árunum 1994–
1996. Þjóðin fylgdist spennt með æv-
intýrum þeirra félaga og börnin lærðu
með þeim tölustafi, bókstafi, litina og
um náttúruna og allt hitt sem skiptir
máli,“ segir í frétt frá útgefanda.
Í ævintýrinu er fylgst með þeim í
sveitinni. Gunni hefur ákveðið að halda
afmælið sitt á Bjarteyjarsandi í Hval-
firðinum en Felix líst nú eiginlega alls
ekki vel á þá hugmynd. Honum finnst
sveitin fáránlega full af engu, auk þess
sem hann kemst hvorki í tölvur né
sjónvarp!
Ekki bætir úr skák að hann er eig-
inlega svolítið hræddur við hundana og
lömbin og hænurnar og öll hin dýrin á
bænum. Gunni gefst samt ekki upp.
Spólan er 70 mín. löng og fæst í
Hagkaupum.
Myndband
Afsakið – hlé
geymir gam-
ansögur af ís-
lenskum fjöl-
miðlamönnum og
er 9. bókin í Gam-
ansagna-ritröðinni
sem hófst á gam-
ansögum af prest-
um. Bókin er
byggð upp á sama hátt og hinar fyrri,
skoplegar aðstæður, mismæli og
mistök eru uppistaðan í húmornum
og áhersla er lögð á að nafngreina
hverju sinni þá sem í hlut eiga. Sög-
urnar skipta tugum og eru bæði af
látnum og núlifandi fjölmiðlamönn-
um.
Útgefandi er Bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 184 bls. Verð: 2.980.
Gamansögur
Valtýr Stefánsson
– Ritstjóri Morg-
unblaðsins er
skráð af Jakobi F.
Ásgeirssyni. Bók-
in er í senn ævi-
saga frumkvöðuls
og saga Morg-
unblaðsins – og
íslensk mannlífs-
saga frá lokum 19. aldar og fram yfir
miðja 20. öld. Valtýr Stefánsson er
einn áhrifamesti maður í sögu fjöl-
miðlunar á Íslandi og hefur stundum
verið kallaður faðir íslenskrar blaða-
mennsku. Valtýr var ritstjóri og
stærsti eigandi Morgunblaðsins um
nærri fjörutíu ára skeið (1924–
1963). Hann var jafnframt einn
helsti skógræktarfrömuður landsins
og kom víða við í menningarlífinu.
Valtýr vann það afrek að gera Morg-
unblaðið að blaði allra landsmanna. Í
bókinni er skyggnst á bak við tjöldin
og greint frá mörgu úr sögu Morg-
unblaðsins sem ekki hefur verið á
allra vitorði.
Útgefandi er Almenna bókafélagið.
Bókin er 597 bls. að lengd, auk 80
bls. myndarka, prentuð í Odda. Hildi-
gunnur Gunnarsdóttir hannaði bók-
arkápu. Verð: 5.990 kr.
Ævisaga
Á Skipalóni er
stytting á sam-
nefndri bók Jóns
Sveinssonar,
Nonna, og segir
frá lífshættu er
hann komst í þeg-
ar ísbirnir gerðu
vart við sig í Hörg-
árdal.
Bókin er ætluð börnum, hún er
myndskreytt af Kristni G. Jóhanns-
syni.
Útgefandi er Bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 32 bls. Verð: 1.980.
Börn
BALDUR Gunnarsson vottar
breska rithöfundinum og módernist-
anum Virginiu Woolf virðingu sína
með fimmtu skáldsögu sinni, Ferðbú-
in. Tilvitnun á ensku í eina þekktustu
sögu Woolf, To the Lighthouse, prýð-
ir bókina. Í tilvitnuninni segir frá vit-
anum sem opnaði gult augað mjúk-
lega í fjarska en hin merka skáldsaga
Woolf fjallar í stuttu máli um fjöl-
skyldu í sumarleyfi sem ætlar í báts-
ferð út í vitann. Aðalpersónan í skáld-
sögu Baldurs, hin þrítuga Júlía,
undirbýr sig fyrir breytta tíma og lífs-
stíl en takmark hennar er fjarlægt og
þokukennt, eins og ljós vitans, að
hennar eigin mati og annarra. Auk vel
heppnaðrar vísunar í To the Light-
house, sem nær hámarki í bókarlok,
gerir Baldur tilraun til að skrifa í stíl
vitundarflæðis (stream of conscious-
ness) en Virgina Woolf var einn helsti
frumkvöðull þess stíls. Það er hug-
rekki að fást við svo flókinn stíl en til-
raunin heppnast oft ágætlega.
Sagan gerist á einum degi á okkar
tímum og er sögð í þriðju persónu frá
sjónarhorni Júlíu. Eins og hjá Woolf
er farið aftur og fram í tíma, persónan
hugsar um einstök atvik, um sam-
hengi hlutanna, um aðstandendur og
æsku sína á meðan hún innir verkefni
dagsins af hendi. Fæst með þessu
móti nokkuð skýr mynd af Júlíu. Hún
er fráskilin, tveggja barna móðir sem
deilir um börnin við sinn fyrrverandi;
hún hefur misst föður sinn ung og á
erfitt með að ná til sjálfhverfrar móð-
ur sinnar. Þó eru gloppur í myndinni,
stundum er ýjað að atburðum og per-
sónum sem varpa engu ljósi á efnið,
ekki er nóg sagt, til dæmis um dvöl
Júlíu í New York.
Söguþráðurinn sem framvindan
snýst um eru sam-
skipti Júlíu við hina
nútímalegu ævintýra-
konu Unni en sú er
ekki öll þar sem hún er
séð. Júlía hefur tekið
lán til kaupa á heilsu-
bótarefni og treyst
Unni fyrir peningun-
um. Það er trúverðugt
hvernig Júlía er gerð
að fórnarlambi þess
nútímaskrímslis sem
einstaklingshyggju-
og markaðssamfélagið
er í bókinni: Spennan í
framvindu sögunnar
felst í því hvort Júlía
verði étin upp til agna af þessu
skrímsli; kaffærð af frelsi einstak-
lingsins í nútímasamfélagi okkar.
Undirtónninn er sterk ádeila á lífs-
hætti Íslendinga sem lifa lífi sínu á
bjargbrún frá degi til dags: ,,Júlía var
gripin skyndilegum svima eins og
þegar maður stendur á bjargbrún og
hyldýpið setur heiminn úr skorðum.“
(61.) Tilvistarangistin er öflug en
þrátt fyrir það er Júlía bjartsýn í
byrjun því gróðavonin í megrunar-
töflunum er öflugri: ,,Skipið var í
höfn.“ Bjartsýnin er með fárán-
leikablæ og svo yfirdrifin að hún verð-
ur fyndin en það er eitt af vel heppn-
uðum stílbrögðum höfundar.
Einnig er ljóst að Baldur hefur
ljóðrænar lýsingar vel á valdi sínu:
,,Bílar komu yfir hæðina eins og út úr
botnlausum bláma og pústið blandað-
ist beiskum þefi hafsins.“ (145.) Þetta
er eitt af mörgum dæmum þar um.
Hins vegar fatast honum flugið í ein-
ræðum persónanna en þær hefði mátt
skera niður og stytta til muna, of mik-
ið er um endurtekningar og skraut-
flúr til þess að samræðurnar séu alltaf
áhugaverðar. Þetta á líka við um hina
dularfullu Unni þrátt fyrir það, að eitt
af grófum einkennum hennar séu
langar einræður þar sem hún talar
stanslaust um sjálfa sig og gengur
fram af viðmælendum
sínum með ljóðalestri, til-
vitnunum og ýkjusögum.
Þó að þessi fulltrúi nú-
tímans sé svo yfirgengi-
legur er hann vissulega
óhugnanlega raunveru-
legur en boðskapurinn
yrði beittari og skilaboðin
skýrari ef skorið væri
niður í vaðli Unnar.
Annað ósannfærandi
atriði er hvað Júlía er vel
að sér í bókmenntum og
bókmenntafræði miðað
við bakgrunn hennar.
Það kemur engin sann-
færandi skýring fram á
því hvar eða hvenær þessi fyrrver-
andi fyrirsæta, húsmóðir og snyrti-
kona hefur lagst í lestur og nám. Auk
þess er mótsagnakennt hvað hún er
gagnrýnin á samfélag græðginnar og
vel að sér um samhengi hlutanna mið-
að við það rekald og fórnarlamb sama
samfélags sem bókin segir okkur hik-
laust að Júlía sé. Vissulega hlýtur það
að vera ákveðið persónueinkenni
hvað Júlía er mótsagnakennd og
óráðin en það er bara ekki nógu skýrt.
Dæmi um þetta er hvað skýrast þar
sem Júlía veltir því fyrir sér ,,... sem
Ari fróði lét liggja í þagnargildi.“
(123.) Það er slæmt að útgáfan hefur
ekki vandað sig nóg því of mikið er af
villum í bókinni; orð vantar og einnig
stafi inn í orð. Kápan er falleg og hæf-
ir efninu vel en því miður er þess ekki
getið hver hefur hannað hana.
Skáldsagan Ferðbúin hefur ótal-
margt til að bera til þess að verða slá-
andi mynd af þeim tilvistarótta og
-angist nútímanfólks sem æ fleiri höf-
undar fjalla um. Til þess að verða jafn
góð og hún hefur efni til hefði þurft
svo lítið: Bara dálítinn tíma til að
stytta og snyrta auk þess sem þá
hefði gefist tími til að prófarkalesa
svo sæmd væri að.
Dimm nútímasýn
BÆKUR
Skáldsaga
eftir Baldur Gunnarsson. 171 bls. Fjölvi,
Reykjavík, 2003.
FERÐBÚIN
Baldur Gunnarsson
Hrund Ólafsdóttir
Rússnesk-íslensk
samtalsbók er eft-
ir Svetlönu Mout-
agarovu.
Bókinni er skipt
í kafla eftir efnis-
atriðum og eru
setningarnar á
rússnesku og ís-
lensku, auk þess
sem framburður orðanna er hljóðrit-
aður. Aftast í bókinni er orðalisti.
Höfundur gefur út, en Fjölmenning
ehf. Laugavegi 59 dreifir. Verð: 2.600
kr.
Tungumál