Morgunblaðið - 12.12.2003, Page 50

UMRÆÐAN
50 FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
L
BI
2
30
62

12
/2
00
3
Taktu þátt í skemmtilegum leik
ÁFENGI er lögleg vara í landinu
okkar. Fólki er sem betur fer ekki
meinað að kaupa sér áfengi svo
lengi sem það er orðið tvítugt að
aldri, enda hefur reynslan af áfeng-
isbönnum ekki verið góð. Slík bönn
fela í sér óréttmæta forræðishyggju
og bæta ekkert.
En þó fólk megi kaupa sér rauð-
vín til að drekka með kvöldmatnum
getur fólk þó ekki keypt það um leið
og aðra neysluvöru. Þannig er
nefnilega málum háttað, eins og
flestir vita, að ríkisvaldið hefur
einkarétt á því að versla með vör-
una. Ýmsum rökum hefur verið teflt
fram fyrir þessu sérstaka ástandi
sem vert er að skoða nánar.
Öryggisrökin
Því er oft haldið fram að nauðsyn-
legt sé að ríkið sjái um verslun með
áfengi til þess að tryggja að fólki
undir lögaldri sé ekki seld varan.
Einkaaðilar séu jú svo gráðugir í
viðskipti að þeir hljóti að selja ung-
lingum og börnum áfengi til þess að
krækja í aurinn.
En hvað gerist ef starfsmaður
Áfengis- og tópaksverslunar ríkisins
verður uppvís að því að selja ein-
staklingi undir lögaldri áfengi? Er
leyfið tekið af versluninni? Nei. Það
gerist nefnilega ekki neitt, nema að
viðkomandi starfsmaður fær ef til
vill tiltal og sé um gróft eða viljandi
brot að ræða er hann ef til vill rek-
inn og nýr ráðinn í staðinn.
Fengju einkaaðilar leyfi til þess
að versla með áfengi væri hægt að
hafa ströng viðurlög við því að selja
einstaklingi undir lögaldri vöruna,
til dæmis leyfissviptingu. Þannig
væri einkaaðilinn undir miklu
strangara agavaldi en nokkurn tím-
ann áfengisverslanir ríkisins, eða
Vínbúðirnar eins og þær heita víst
núna. Ekki er óalgengt víða erlend-
is þar sem viðurlögin eru ströng að
fólk á fertugsaldri sé krafið um skil-
ríki til öryggis.
Í þessu sambandi er einnig at-
hyglivert að leiða hugann að apó-
tekum. Í lyfjaverslunum má finna
miklu hættulegri efni en áfengi.
Samt er einkaaðilum treyst fyrir
verslun með þau og í apótekum
starfar ósköp venjulegt fólk við af-
greiðslu. Ég veit ekki betur en
lyfjaverslanir á Íslandi hafi staðið
ágætlega undir þessu trausti.
Auk alls þessa mega veitingahús,
barir og skemmtistaðir selja áfengi,
hafi þeir fengið tilskilin leyfi. Hvers
vegna má selja áfengi að næturlagi
á skemmtistað sem vitað er að fjöldi
ungs fólks stundar, en ekki í mat-
vöruverslun um hábjartan dag?
Eigum við ekki bara að loka þessum
knæpum og stofna ríkisskemmti-
staði, væri það ekki öruggara?
Heilbrigðisrökin
Önnur rök sem færð hafa verið fyrir
einkaleyfi ríkisins eru þau að áfengi
sé hættuleg vara og því sé ekki rétt
að líta á hana og markaðssetja sem
hverja aðra neysluvöru. Nokkur rök
mæla gegn þessu sjónarmiði.
Í fyrsta lagi fer verður ekki betur
séð en að metnaður ÁTVR standi til
þess að hafa aðgengi að áfengi sem
allra best. Ríkið sjálft er því ekki að
reyna að forða fólki frá áfengi með
því að hafa áfengisverslanirnar óað-
gengilegar, sem betur fer.
Í öðru lagi er markaðssetning
áfengis önnur og sér umræða. Í dag
er lagt bann við áfengisauglýsingum
og svo gæti vel verið áfram þótt
einkaaðilar seldu vör-
una. Það skal þó tekið
skýrt fram að ég er
sjálfur algerlega
andsnúinn slíku banni
og tel það heldur ekki
standast nána skoðun,
frekar en einkaleyfi
ríkisins.
Í þriðja lagi fer því
fjarri að misnotkun og
óhófleg notkun áfengis
sé fylgifiskur þess að
verslað sé með hana af
einkaaðilum. Ég held
að eftir því sem við-
horf til áfengis er afslappaðra og
laust við ofstæki, því meiri líkur séu
á að á Íslandi skapist heilbrigð vín-
menning. Raunar hefur þróunin
orðið á þessa leið undanfarin ár.
Hvað sögðu menn ekki þegar leyfa
átti bjórinn? Allt átti að fara í kalda
kol, vinstrisinnaðir þingmenn fluttu
eldheitar dómsdagsræður sem þeir
vilja líklega síður að séu rifjaðar
upp. Sama má segja um frjálsan
opnunartíma skemmtistaða.
Það má misnota allt, ekki síst
áfengi. Enda er áfengi misnotað af
fjölmörgum í dag, þótt ríkið versli
með það. Engin ástæða er til að
ætla að slík misnotkun myndi
aukast þótt einkaaðilar fengju að
versla með vöruna. Auk þess á ekki
misnotkun nokkurra að bitna á öll-
um almenningi, sem notar áfengi í
hófi.
Í fjórða lagi má endurtaka það
sem sagt var um lyfjaverslanir hér
á undan. Hvers vegna að leyfa fólki
sem ráðið er af einkaaðilum að af-
greiða hættuleg lyf, en ekki rauð-
vínsflösku?
Landsbyggðarrökin
Að lokum hefur því verið haldið
fram að margir staðir í dreifbýli
þyrftu að horfa á eftir áfeng-
isverslun væri ríkiseinokun lögð
niður þar sem enginn einkaaðili
myndi sjá hagnað sinn
í því að reka þar áfeng-
isverslun.
Í fyrsta lagi er ólík-
legt að þar sem á ann-
að borð er rekin mat-
vöruverslun sæi
kaupmaðurinn sér ekki
hag í því að bjóða íbú-
um upp á þessa eft-
irsóttu þjónustu.
Í öðru lagi eru
margir staðir í dag
sem ekki njóta þjón-
ustu ríkisrekinna
áfengisverslana og
þurfa að sækja þjónustuna í næstu
byggð.
Í þriðja lagi má segja það sama
um hvers kyns þjónustu. Ekki tekur
ríkisvaldið sér einkarétt á því að
reka austurlenska veitingastaði eða
hjólbarðaverkstæði, einungis vegna
þess að ekki er markaður fyrir þá í
hverju byggðarlagi.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
og SUS
Sjálfstæðisflokkurinn hefur um ára-
raðir haft skýra stefnu í þessu máli.
Í ályktun síðasta landsfundar segir:
„Leggja skal niður ÁTVR þegar í
stað og selja eignir þess. Selja skal
áfengi eftir reglum sem Alþingi lög-
festir.“
Sama má segja um Samband
ungra sjálfstæðismanna. Í ályktun
samþykktri á síðasta landsþingi
sambandsins segir: „SUS minnir á
að landsfundur Sjálfstæðisflokksins
hefur endurtekið samþykkt að af-
nema beri einkaleyfi ÁTVR til
áfengissölu og hvetur þingmenn
flokksins eindregið til fylgja sam-
þykktum landsfundar og beita sér
fyrir því að núverandi fyrirkomulag
verði afnumið.“
Afnemum einkarétt
ríkisins á sölu áfengis
Hafsteinn Þór Hauksson
skrifar um verslun með áfengi
Hafsteinn Þór
Hauksson
’Fengju einkaaðilarleyfi til þess að versla
með áfengi væri hægt
að hafa ströng viðurlög
við því að selja ein-
staklingi undir lögaldri
vöruna, til dæmis
leyfissviptingu.‘
Höfundur er formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni