Morgunblaðið - 15.12.2003, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. DESEMBER 2003 25
Kostnaður Evrópskrar samgönguviku
átti þó ekki bara við um „Bíllausa dag-
inn,“ heldur alla vikuna og ég tel að þeim
fjármunum sé vel varið í gott málefni. En
eins og stundum áður er einfaldast að
vera á móti og fara frjálslega með sann-
leikann, einkum ef koma þarf höggi á
pólitíska andstæðinga.
Í þessu samhengi er einnig rétt að
benda á að farþegum í strætó hefur fjölg-
að á haustmánuðum en það bendir til að
hugarfarsbreyting hafi kannski átt sér
stað. Það er langtímaverkefni að breyta
hugarfari og fastmótuðum venjum en
áframhaldandi þátttaka í Evrópskri sam-
gönguviku mun skila árangri. Hvað sem
tölum um arðsemi eða niðurstöður kann-
ana líður er vitað að ekki verður bylting
yfir nótt í þessum efnum – dropinn holar
steininn.
Evrópsk samgönguvika er vettvangur
til að efna til nýrra verkefna og koma
með hugmyndir að bættum samgöngum í
borginni. Tilgangur vikunnar er að koma
fólki til að hugsa um umhverfi sitt og
huga að því hvaða samgöngumáti hentar
hverju sinni og að einkabíllinn sé ekki
eini kosturinn. Í mínum huga leikur eng-
inn vafi á að samgönguvikan sem haldin
var hér í Reykjavík í september hafði
veruleg áhrif og umræðan, sem henni
fylgdi, hefur vakið margan manninn til
umhugsunar. Hvað sem líður bölmóði
þeirra, sem vilja hafa allt á hornum sér,
var Evrópska samgönguvikan vel heppn-
aður og árangursríkur viðburður sem
verður fram haldið.
ályktanir af því að fréttir dagsins hafi far-
ið að hafa áhrif auk þess sem fleiri áttuðu
sig á að það var frítt í strætó. Talið er að
allt að 3.809 færri bílar hafi verið á ferð
um götur borgarinnar þennan dag miðað
við samanburðardag (ekki 2.500 eins og
haldið hefur verið fram).
Þótt nokkru hafi verið til kostað vegna
samgönguvikunnar er auðvelt að reikna
verulega arðsemi vegna bíla sem stóðu
heima ónotaðir. Má þar nefna slit á mal-
biki, minni slysa- og tjónshættu með til-
heyrandi kostnaði fyrir samfélagið, minni
tafir, minna álag og minna vinnutap. FÍB
uppfærir reglulega tölur um kostnað við
rekstur bíla fyrir einstaklinga. Notk-
unartengdir útgjaldaliðir (bensín, viðhald/
viðgerðir, hjólbarðar o.fl.) nema um 17,50
krónum á hvern km miðað við 15.000 km
akstur á ári. Akstur hefur reyndar aukist
mjög samkvæmt útreikningum tölfræði-
sérfræðinga Umferðarstofu. En 15.000
km á ári gera ríflega 40 km á dag eða frá
um 740 krónum í beinan notkunartengdan
kostnað.
vikunnar. Mikil áhersla var
einmitt lögð á kynningu hans.
Mikilvægt er að fylgja atburð-
um sem þessum eftir með
könnun til að mæla árangur
og til að bera saman á milli
ára. Eflaust á könnunin einnig
eftir að nýtast vel við und-
irbúning fyrir næsta ár. Hefði
könnunin verið gerð strax að
vikunni lokinni má vafalaust
gera ráð fyrir að jafnvel enn
fleiri hefði tekið eftir henni og
þá mælanlegur árangur talist
meiri.
Nokkuð hefur verið gert úr
því að einungis um 27% sögð-
ust hafa tekið eftir Evrópsku
ikunni allri. Ég tel að það sé
æm niðurstaða þótt sú tala sé
slá pólitískar keilur. Enn á ný
minna á að vikan var haldin í
ti í ár sem og að mæling fór
ði eftir að átakinu lauk. Gallup
ngu á tveimur vikum en í fyrri
gðust tæp 40% hafa heyrt eða
rópska samgönguviku en viku
0% en meðaltalið fyrir þær
var 27% og 86% sáu eða
„Bíllausa daginn“ Það kom því
m að því lengra sem leið frá
gðust færri hafa heyrt af henni.
rsluna í heild sinni má finna á
Reykjavíkurborgar og þar get-
m er kynnt sér efni hennar og
r.
ess árangurs, sem náðist, var
erð dróst saman um 2% á „Bíl-
n.“ Sérstaklega dró úr umferð
dagsins og má draga þær
amgönguvika
’ Í mínum huga leikurenginn vafi á að sam-
gönguvikan sem haldin
var hér í Reykjavík í sept-
ember hafði veruleg áhrif
og umræðan sem henni
fylgdi hefur vakið margan
manninn til umhugs-
unar. ‘
Höfundur er forseti
borgarstjórnar Reykjavíkur.
L
eiðtogafundi Evrópu-
sambandsins, sem ætl-
að var að ganga frá
samkomulagi um nýj-
an stjórnarskrársátt-
mála áður en aðildarríkjunum
fjölgar úr 15 í 25 í vor, lauk í
Brussel á laugardag án þess að
sátt næðist.
Viðræðurnar strönduðu á and-
stöðu Pólverja og Spánverja við að
því kerfi atkvæðagreiðslna við
ákvarðanatöku í ráðherraráðinu
sem samið var um í Nice-
sáttmálanum svonefnda fyrir þrem-
ur árum, yrði breytt með þeim
hætti sem önnur ríki ESB vildu og
gert var ráð fyrir í drögum að
stjórnarskrársáttmálanum. Eftir
tveggja daga viðræður leiðtoganna
og einbeittar tilraunir ítölsku for-
mennskunnar til að ná málamiðlun
varð það ljóst síðla laugardags að
samkomulag næðist ekki og ákveð-
ið var að fresta því að hnýta síð-
ustu lausu enda stjórnarskrársátt-
málans fram á næsta ár, en þá
munu Írar hafa tekið við for-
mennskunni.
Nice-sáttmálinn veitti Spáni, sem
gekk í ESB fyrir 20 árum, og Pól-
landi, sem bætist í raðir þess 1.
maí í vor, nærri því jafnmikið at-
kvæðavægi og Þýzkalandi, sem þó
hefur fleiri íbúa en bæði þessi
„millistóru“ lönd til samans. Nýja
atkvæðagreiðslukerfið átti að
tryggja að meira tillit yrði tekið til
fjölda íbúa á bak við hverja ákvörð-
un, sem dregið hefði nokkuð úr því
hlutfallslega ofvægi sem Pólverjar
og Spánverjar njóta að kerfinu
óbreyttu.
Þegar leiðtogar landanna 25 voru
staðnir upp frá samningaborðinu í
Brussel á laugardag reyndu þeir að
halda vonbrigðunum í skefjum.
Þeir fóru þess formlega á leit við
Bertie Ahern, forsætisráðherra Ír-
lands sem tekur við ESB-
formennskunni um áramótin, að
gefa um það skýrslu í seinasta lagi
í marz hvort og hvenær útlit væri
fyrir að hægt yrði að binda loka-
hnútinn á stjórnarskrársáttmálann.
Tveggja hraða Evrópa?
„Evrópa [les: Evrópusambandið]
er ekki í kreppu,“ hefur AP eftir
Jacques Chirac, forseti Frakklands.
„Evrópa hefur sínar stofnanir;
Evrópa mun stækka; Evrópa starf-
ar eðlilega,“ sagði hann. En Chirac
varaði einnig við því að stækkað
ESB kynni að verða nauðbeygt til
að „lulla áfram í lægsta gír“; til að
bregðast við þessari hættu lagði
hann til að „brautryðjendahópur“
aðildarríkja fengi að ganga lengra í
samstarfi á vissum lykilsviðum, svo
sem í efnahags- og varnarmálum.
„Þetta [samstarf „innri kjarna“
ESB-ríkja] yrði hreyfiaflið. Það
myndi setja fordæmið; gera Evr-
ópu kleift að þróast hraðar, betur,“
sagði Chirac á blaðamannafundi.
Gerhard Schröder, kanzlari
Þýzkalands, talaði einnig um þörf-
ina á að „kjarnahópur“ ESB-landa
gæti tekið sig saman um að ganga
lengra í Evrópusamrunanum en
önnur, en slíkar hugmyndir um
„tveggja hraða Evrópu“ hafa
reynzt vandmeðfarnar fram til
þessa og verða það væntanlega
einnig framvegis, í hinu stækkaða
Evrópusambandi.
Brezki forsætisráðherrann Tony
Blair lýsti því yfir að öll aðild-
arríkin yrðu að „virða nauðsynlega
einingu Evrópu“.
Aleksander Kwasniewski, forseti
Póllands, var heldur ekki seinn til
að gagnrýna hvers kyns viðleitni til
að koma á „tveggja hraða Evrópu“.
„Ef allir standa óbilgjarnir á sínu
munum við enda uppi með „tveggja
hraða Evrópu“, en það væri skelfi-
legt fyrir Evrópusambandið,“ hefur
AFP eftir honum.
Fjölmiðlar í mörgum Evr-
ópulöndum gagnrýndu mjög af-
stöðu Pólverja og Spánverja og
gerðu þá ábyrga fyrir því að leið-
togafundurinn strandaði. Frönsku
blöðin sögðu það vera „hneyksli“
hvernig fór. „Það má stilla Póllandi
og Spáni upp sem sökudólgunum
sem gerðu allar vonir um mála-
miðlun að engu,“ skrifaði Le
Journal de Dimanche til dæmis.
Dagblaðið Le Parisien lét þess þó
getið, að á göngunum í Brussel
hefði einnig heyrzt að Chirac
Frakklandsforseti hefði neitað að
líta á nokkra málamiðlun í at-
kvæðavægisdeilunni.
Hin „inngönguríkin“ fara
sínar leiðir óháð Póllandi
Stjórnmálaskýrendur veittu öðru
eftirtekt, þessu tengdu. Á leiðtoga-
fundinum hefði sú skipting milli
„gömlu“ og „nýju“ Evrópu, sem
t.d. bandaríski varnarmálaráðherr-
ann Donald Rumsfeld gerði að um-
talsefni þegar deilurnar um Íraks-
stríðið stóðu sem hæst, virst horfin
með öllu. Hin löndin níu, sem eru á
leið inn í ESB ásamt Póllandi, voru
flest hin sáttustu við stjórn-
arskrársáttmáladrögin, enda hafa
þau á því tveggja ára langa ferli
sem smíði þeirra á að baki, haft
ríkuleg tækifæri til að koma sjón-
armiðum sínum á framfæri. Ráða-
menn sumra fyrrverandi aust-
antjaldslandanna, svo sem
Tékklands og Ungverjalands, voru
jafnvel fljótir til að lýsa því yfir að
ef alvara yrði gerð úr hugmyndum
um „framvarðasveit“ ESB-ríkja
sem ganga myndi lengst í Evrópu-
samrunanum myndu þeirra lönd
ekki láta sitt eftir liggja heldur
hiklaust vilja vera með í brautryðj-
endaliðinu.
Þetta sýndi einnig að „litlu“
löndin í Mið- og Austur-Evrópu –
Tékkland, Slóvakía, Ungverjaland,
Slóvenía og Eystrasaltslöndin – eru
ekki á þeim buxunum að lúta for-
ystu Pólverja, þótt þeir, í krafti
þess að vera langfjölmennasta
þjóðin í „inngönguhópnum“, vilji
gjarnan líta svo á að þeir gegni
slíku forystuhlutverki.
Lausir endar
hnýttir
á nýja árinu
Leiðtogum ESB tókst ekki að reka enda-
hnútinn á nýjan stjórnarskrársáttmála um
helgina, eins og til hafði staðið. Auðunn
Arnórsson leit á stöðu mála.
AP
Leszek Miller, forsætisráðherra
Póllands, t.v., og Jacques Chirac
Frakklandsforseti heilsast á leið-
togafundinum í Brussel. Miller var í
hjólastól eftir að hafa slasazt í
þyrluslysi í byrjun mánaðarins.
auar@mbl.is
Að lokum vil ég undirstrika mikilvægi
sambands okkar við Bandaríkin. Öryggis-
áætlunin staðfestir sjónarmið okkar um að
ekkert kemur í staðinn fyrir Atlants-
hafstengslin. Saman geta þessi tvö öfl,
Evrópusambandið og Bandaríkin, stuðlað
að bættum heimi. Ástæðu þess er auðvelt
að skilja. Evrópa er eini mögulegi
samstarfsaðili Bandaríkjanna og öfugt.
Engin af þeim mikilvægu áskorunum sem
bæði Evrópa og Bandaríkin standa frammi
fyrir verða leystar án stuðnings og
skuldbindinga hvort annars. Í flestum
tilvikum standa menn andspænis ógnunum
beggja vegna Atlantshafsins. Evrópa er
ekki betur varin gagnvart hryðjuverkum
en Bandaríkin. Því miður hefur Evrópa
staðið lengur frammi fyrir hryðjuverkum.
Nú er enn mikilvægara en áður að vinna
saman og veita gagnkvæma aðstoð.
Að auki er samræming á samstarfi
okkar mikilvæg til að koma í veg fyrir
útbreiðslu kjarnavopna. Nánari samvinna
mun áfram verða mikilvæg til að vinna að
lausn svæðisbundinna átaka. Ástandið á
Balkanskaganum er nýlegt dæmi þess.
Samvinnan er lykillinn að friðvænlegri
lausn í Mið-Austurlöndum. Án þess er
möguleg lausn annarra vandamála
svæðisins nánast vonlaus.
Af framansögðu er hægt að draga tvær
ályktanir. Fyrst, að ef betra jafnvægi ríkir
mun samvinnan verða mun áhrifameiri.
Meiri máttur Evrópu mun opna möguleika
fyrir aukið samstarf. Í öðru lagi er
Atlantshafssamstarfið mun meira en að-
eins hið mikilvæga samstarf Evrópusam-
bandsins og NATO, sökum hins alþjóðlega
hlutverks.
Öryggisstefnan endurspeglar um hvað
Evrópusambandið snýst. Það er hvorki ríki
né hernaðarsamtök. Það er þátttakandi í
alþjóðakerfinu sem byggir stoðir sínar á
pólitískri og efnahagslegri samvinnu, sem
með þeim borgaralegu og hernaðarlegu
tækjum sem aðildarríkin búa yfir gerir
okkur kleift að gegna hlutverki við lausn
mála.
Allt þetta gerir það að verkum að hin
evrópska öryggisstefna er sérstaklega
mikilvægt skref í þróun Evrópusambands-
ins. Ég er þess fullviss að íbúar Evrópu,
sem og bandamenn okkar, munu leggja sitt
af mörkum til að við getum byggt betri
heim.
eða hernaðaraðgerðum, áður en löndin í
kring liðast í sundur, áður en mannskaðar
verða eða þegar merki um útbreiðslu
vopna berast. Viðbrögð Evrópu við ætlun
Írans um að koma sér upp kjarn-
orkuvopnum eru rök fyrir því að það sé
rétt nálgun.
Við óskum einnig réttlátari heims. Engin
þessara ógna er eingöngu hernaðarlegs
eðlis, eða verður hægt að takast á við ein-
göngu með hernaðarafli. Þetta eru rök með
sjónarmiðum Evrópusambandsins. Stund-
um er besta leiðin til að takast á við flókið
ástand að taka fyrr á vandamálinu, eins og
að aðstoða við lausn svæðisbundinna átaka.
Það getur falið í sér að leita þurfi að rót
vandans sem er orsök viðkomandi ógnar.
Barátta gegn mikilli fátækt og útbreiðslu
faraldra í þróunarríkjum, kemur í veg fyrir
hættuleg átök um náttúruauðlindir og
orkulindir, og að stuðla að betri dreifingu
gæða alþjóðavæðingarinnar, er allt hluti af
öryggi Evrópu.
mikilvægustu stefnumála Evr-
ndsins: að styrkja Sameinuðu
r forgangsatriði hjá Evrópu-
u.
ðandi, og þar sem við erum
n heiminum í heild, þarf Evr-
ndið að halda áfram að stuðla að
amskiptum við Rússland, og í
a sem aðhyllast okkar markmið
eru reiðubúnir að vinna þeim
Afríku, Suður-Ameríku og As-
m stuðla að heimi með meiri
og meira öryggi. Þess vegna
að geta stuðlað að fyrirbyggj-
ðum – að ganga fram af festu áð-
fara úr böndunum. Evrópu-
þarf, í samræmi við hlutverk
ðavettvangi, að vera fært um að
stjórnmála- og efnahagssviðinu,
arríkjunum, að hafa frumkvæði
ála, og vera í fararbroddi í borg-
erkefnum, löggæsluaðgerðum
skri öryggisstefnu
Höfundur er talsmaður Evrópusambandsins í
utanríkis- og öryggismálum.
Reuters
rseti Evrópuþingsins, ræða við fréttamenn í Brussel um helgina. Ekki tókst
fur miðað vel áleiðis í átt að sameiginlegri varnarstefnu ESB-ríkjanna.