Morgunblaðið - 17.12.2003, Side 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TALSMAÐUR íraska fram-
kvæmdaráðsins í Bagdad sagði í
gær að Saddam Hussein myndi fá
„réttláta og sanngjarna“ meðferð
fyrir rétti í Írak og réttarhöldin
yrðu táknræn fyrir „nýtt og lýð-
ræðislegt Írak“. Fjölskylda Sadd-
ams vill hins vegar að hann verði
leiddur fyrir alþjóðlegan dómstól
og haft var eftir Göran Persson,
forsætisráðherra Svíþjóðar, að til
greina kæmi að íraski leiðtoginn
fyrrverandi afplánaði fangelsisdóm
í Svíþjóð eftir alþjóðleg réttarhöld.
„Ég hygg að réttarhöldin í Írak
verði réttlát og sanngjörn vegna
þess að öllum er umhugað að þau
verði þannig,“ sagði Entifadh Qan-
bar, talsmaður íraska fram-
kvæmdaráðsins, í viðtali við BBC-
sjónvarpið. „Stjórnmálamenn í
Írak og íraska þjóðin vilja að rétt-
arhöldin verði álitin fordæmislaus í
Mið-Austurlöndum, litið verði á
þau sem nýja ásjónu nýs og lýð-
ræðislegs Íraks þar sem leiðtog-
arnir eru dregnir til ábyrgðar.“
Ein af þremur dætrum Saddams,
Raghad Saddam Hussein, krafðist
þess í gær að hann yrði leiddur fyr-
ir alþjóðlegan dómstól þar sem
ljóst væri að hann myndi ekki fá
sanngjarna meðferð í Írak.
Raghad sagði ennfremur að
bandarískir hermenn hlytu að hafa
gefið honum einhvers konar sljóvg-
andi lyf áður en þeir handtóku
hann á laugardagskvöld. „Ég er
viss um að annars hefðu þeir ekki
getað náð honum,“ sagði hún.
„Saddam Hussein er enn faðir
minn. Allt heiðvirt fólk og allir sem
þekkja hann vita að fanginn sem
sást í sjónvarpinu var undir áhrif-
um lyfja.“
Raghad og önnur dóttir Sadd-
ams, Rana, búa í Amman í Jórd-
aníu þar sem þær fengu hæli í júlí.
Tveir bræður þeirra, Uday og
Qusay, féllu í júlí í miklum bardaga
við bandaríska hermenn í borginni
Mosul í norðurhluta Íraks.
Svenska Dagbladet hafði í gær
eftir Göran Persson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, að til greina kæmi
að Saddam yrði haldið í Svíþjóð ef
hann yrði dæmdur í fangelsi fyrir
alþjóðlegum rétti. „Þetta er fræði-
leg umræða, en svarið myndi vera
já,“ sagði Persson. „Dæmi alþjóð-
legur dómstóll hann í fangelsi höf-
um við sömu skyldur og allir aðrir.
Ef við getum tekið á móti honum
gerum við það.“
Persson kvaðst þó telja að rétt-
arhöldin færu fram í Írak „ein-
hvern tíma þegar það hentar
Bandaríkjunum“. Biljana Plavsic,
fyrrverandi forseti Serbíu, afplán-
ar nú fangelsisdóm í Svíþjóð fyrir
stríðsglæpi.
Réttarhöld innan hálfs árs?
The Washington Post skýrði frá
því í gær að íraska framkvæmda-
ráðið kynni að skipa þriggja manna
dómnefnd á næstu dögum og
stefndi að því að réttarhöld yfir
Saddam hæfust innan hálfs árs.
„Við getum ekki frestað þessu,“
hafði blaðið eftir Mowaffak Rubaie,
sem á sæti í framkvæmdaráðinu.
Blaðið taldi hins vegar líklegt að
bandarískir embættismenn vildu
fara hægar í sakirnar og fá meiri
tíma til að yfirheyra Saddam.
Ráð Íraka lofar sann-
gjörnum réttarhöldum
Persson segir að til greina komi að
Saddam afpláni fangelsisdóm í Svíþjóð
London, Bagdad. AFP, AP.
Reuters
Raghad, dóttir Saddams. Hún vill alþjóðleg réttarhöld yfir föður sínum.
Uppljóstrarinn fær
varla verðlaunaféð
Tikrit. The Washington Post, Los Angeles Times.
MAÐURINN sem veitti Banda-
ríkjamönnum „hinar endanlegu
upplýsingar“ um verustað Saddams
Husseins, fyrrverandi forseta Íraks,
var með hersveitunum sem fundu
Saddam sl. laugardag. Það var hann
sem benti þeim á jarðhýsið, þar sem
Saddam var að finna, að sögn her-
manna sem þátt tóku í leitinni.
Uppljóstrarinn var háttsettur
yfirmaður í öryggissveitum Sadd-
ams. Hann var handtekinn á föstu-
dag þegar ráðist var inn í hús í Bag-
dad. Bandaríkjaher hafði leitað
þessa manns lengi, enda var talið að
hann myndi geta veitt upplýsingar
um það hvar Saddam væri að finna.
Á laugardaginn voru liðsmenn
Bandaríkjahers búnir að bera
kennsl á manninn, að sögn James
Hickey höfuðsmanns, og var hann
þá fluttur til Tikrit og yfirheyrður.
Um síðir tókst að telja hann á að
veita upplýsingar um felustað Sadd-
ams og fjórum tímum síðar var búið
að handsama forsetann fyrrverandi.
Bandaríkjamenn hafa ekki viljað
greina frá nafni uppljóstrarans.
Hickey sagði hann hins vegar frá
Abou Ajil, smáþorpi norður af Tik-
rit. Hann er sagður hafa leikið mikil-
vægt hlutverk í andspyrnu stuðn-
ingsmanna Saddams undanfarna
mánuði, verið einn þeirra, sem
tengdust Saddam tryggðaböndum.
1,9 milljónir dollara fundust
Bandaríkjaher fékk fyrst áhuga á
að handsama þennan mann í júlí
þegar ráðist var inn í hús hans í
Abou Ajil. Þar fundust gögn sem
bentu til að hann hefði náin tengsl
við Saddam og að hann gæti vitað
hvar Saddam væri. Sömuleiðis
fannst um 1,9 milljónir Bandaríkja-
dala í hundrað dollara seðlum sem
gaf til kynna að um mikilvægan ein-
stakling væri að ræða.
Bandaríkjamenn yfirheyrðu
manninn allan laugardag, að sögn
Hickeys, og síðdegis tók hann að
gerast samvinnuþýður. Ljóst er þó
að hann gaf engar upplýsingar að
fyrra bragði og ekki er talið að
Bandaríkjamenn muni greiða hon-
um 25 milljónirnar, sem heitið var
þeim er veitti upplýsingar er leiða
myndu til handtöku Saddams.
„Þessi maður var látinn sæta yfir-
heyrslum. Það var ekki eins og hann
væri að veita okkur upplýsingar
óumbeðið,“ sagði heimildarmaður
úr hernum. „Hann var samvinnu-
þýður þegar hann var yfirheyrður
og sá okkur fyrir hinum endanlegu
upplýsingum,“ sagði Hickey en
bætti við: „En mun hann fá 25 millj-
ónirnar? Það efa ég stórlega.“
Saddam gafst upp
Uppljóstrarinn beindi Bandaríkja-
mönnum upphaflega að nokkrum
húsum vestur af Tikrit en um kl. 17 á
laugardag sagði hann þeim, sem
stýrðu yfirheyrslum yfir honum, að
Saddam væri í Ad Dawr. Klukku-
stundu síðar voru 600 bandarískir
hermenn komnir á staðinn og leit-
uðu Saddams dyrum og dyngjum.
Við fyrra bóndabýlið, sem upp-
ljóstrarinn benti á, handtóku Banda-
ríkjamenn mann, sem þeir telja hafa
verið kokk Saddams. Við seinna býl-
ið fannst bróðir hans og er sá talinn
hafa verið bílstjóri Saddams, en sem
kunnugt er fannst rauður og gulur
leigubíll á staðnum.
Skyndilega tóku kokkurinn og bíl-
stjórinn á rás og reyndu að flýja, að
því er virðist til að leiða Bandaríkja-
menn frá jarðhýsinu sem Saddam
hafðist við í. Uppljóstrarinn beindi
athygli hermannanna hins vegar aft-
ur að þeim stað, þar sem hann taldi
að Saddam væri að finna. Fannst þá
holan, felustaður forsetans fyrrver-
andi, hulin múrsteinum og mold.
Hickey sagði að skv. vinnureglum
hersins hefðu Bandaríkjamenn næst
varpað handsprengju í öryggis-
skyni, eða skotið af byssum ofan í
holuna. Áður en til þess kom birtist
Saddam hins vegar með hendur á
lofti og vildi gefast upp.
ÍRASKUR maður með mynd af Saddam Hussein gefur
sigurtákn á fundi stuðningsmanna forsetans fyrrver-
andi í borginni Mosul í Norður-Írak. Mikil átök voru í
Írak í gær þrátt fyrir handtöku Saddams en Banda-
ríkjamenn vonast til, að hún verði til að auka stuðning
annarra ríkja við uppbygginguna í landinu.
Reuters
Til sigurs fyrir Saddam
fullyrðingar
Íraka stæðust.
„Saddam hlýtur
að vita hvaða fyr-
irskipanir hann
gaf. Hann ætti að
vita hvað var bú-
ið til og hann
hlýtur að búa yf-
ir einhverjum
upplýsingum um
það hvenær þeir [...] eyddu gereyð-
ingarvopnum sínum,“ sagði Blix.
Telur Blix ólíklegt að handtaka
Saddams verði til þess að gereyð-
ingarvopn finnist í Írak. „Það kem-
ur æ betur í ljós að það voru engin
gereyðingarvopn í Írak,“ sagði Blix.
„Sumt af því sem menn fullyrtu um
vopnabúr Íraka var aldrei stutt
nægum sönnunargögnum.“
Blix kynnti í gær nýja gereyðing-
arvopnanefnd, sem hann fer fyrir
og var komið á fót fyrr á þessu ári.
Hann sagði að um óháð samtök yrði
að ræða sem vinna myndu að því að
sporna við útbreiðslu gereyðingar-
vopna í heiminum. Fjórtán manns
sitja í stjórn stofnunarinnar, þ.á m.
breski fræðimaðurinn Alyson Bail-
es og rússneski þingmaðurinn
Aleksei G. Arbatov en þau hafa
bæði flutt opinbera fyrirlestra á Ís-
landi.
ÍRAKAR eyddu sennilega öllum
gereyðingarvopnum sínum eftir
Persaflóastríðið 1991, rétt eins og
þeir ávallt hafa haldið fram. Þetta
er mat Hans Blix, fyrrverandi yf-
irmanns Vopnaeftirlitsnefndar
Sameinuðu þjóðanna (UNMOVIC).
„Írakar hafa alltaf sagt [...] að
þau hafi verið eyðilögð sumarið
1991,“ sagði Blix á fréttamanna-
fundi í Stokkhólmi. „Ég giska á að
það séu engin gereyðingarvopn
lengur eftir.“
Blix bætti því hins vegar við að
handtaka Saddams Husseins, fyrr-
verandi forseta Íraks, gæfi tilefni
til að það yrði kannað nánar hvort
Eyddu líklega gereyðingarvopnunum
Stokkhólmi. AFP, AP.
Hans Blix
ÍSRAELSKI herinn hugðist ár-
ið 1992 gera tilraun til að ráða
Saddam Hussein, forseta Íraks,
af dögum. Allar áætlanir þar að
lútandi voru hins vegar lagðar á
hilluna eftir að fimm hermenn
biðu bana í slysi sem varð við
æfingar vegna aðgerðarinnar.
Sagt er frá þessu í dagblaðinu
Maariv í gær. Það var Yitzhak
Rabin sem fyrirskipaði aðgerð-
ina en hann var forsætisráð-
herra Ísraels árið 1992.
Tengdafaðir Saddams lá um
þessar mundir banaleguna í
Tikrit, heimabæ Saddams. Var
talið, að Saddam myndi sjálfur
verða viðstaddur útförina en
ekki einn staðgengla hans.
Koma átti nokkrum sérsveit-
armönnum til Íraks og skyldu
þeir skjóta tveimur eldflaugum
á Saddam.
Hinn 5. nóvember 1992 fór
fram æfing vegna aðgerðarinn-
ar á Tzeelim-herstöðinni í Neg-
ev-eyðimörkinni. Nokkrum her-
mönnum var falið að leika
hlutverk Saddams og næstráð-
enda hans og var meiningin að
skjóta gervieldflaugum að þeim.
Fyrir mistök var hins vegar um
raunverulegar eldflaugar að
ræða og fórust fimm hermenn í
æfingunni og sex til viðbótar
særðust. Var í kjölfarið hætt við
aðgerðina.
Hugðust
ráða
Saddam
af dögum
Tel Aviv. AP.