Morgunblaðið - 17.12.2003, Síða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2003 39
SJÁVARÚTVEGSMÁL hafa mik-
ið verið í umræðunni að undanförnu
sem endranær en nú er það svokölluð
línuívilnun sem hefur verið mest
áberandi. Umræðan um þetta mál
hefur verið með þvílíkum ólíkindum
að ekki verður orða bundist.
Línuívilnun gengur í
stuttu máli út á það að
þeir bátar sem byggja
afkomu sína á línuveið-
um fá ákveðna kvóta-
aukningu en nokkur
hluti smábátaflotans er
í þeirri stöðu. Það eru
hins vegar ekki allir
línubátar sem fá þessa
aukningu heldur aðeins
þeir sem láta beita lín-
una í landi þar sem það
skapar meiri atvinnu
heldur en þeir bátar
sem hafa tekið upp þá
tækni að beita með svo-
kölluðum trektum, en
þá „beitist“ á línuna
jafnóðum og hún er lögð í sjó. Þegar
maður fer yfir þessi atriði í línuíviln-
unarmálinu þá verður maður satt að
segja kjaftstopp. Það á semsagt að
ívilna þeim aðilum sem stunda línu-
veiðar og beita línuna í landi og rökin
eru þau að það skapi meiri atvinnu
heldur en notkun á trektum. Mér er
þá spurn hvort ekki sé hægt að ívilna
þeim rækjuverksmiðjum á landinu
sem handpilla rækju í stað þess að
nota vélar, ja eða ívilna þeim fisk-
vinnslustöðvum sem handflaka og
handfletja allan fisk, eða bara ganga
alla leið og ívilna þeim sérstaklega
sem engar vélar nota við fiskvinnsl-
una, hvort sem er á sjó eða í landi?
Það mætti þá kannski útfæra þetta í
landbúnaði líka og ívilna sérstaklega
þeim sem handmjólka kýrnar. Á
þessu er engin eðlismunur og hreint
með ólíkindum að kjörnir fulltrúar
þjóðarinnar séu að beita slíkri vit-
leysu sem rökum á þingi árið 2003.
Fyrir utan það svo að í raun liggja
engin skynsamleg rök fyrir því að það
eigi að ívilna einhverri einni veiði-
aðferð umfram aðrar og það er aðal-
atriði málsins. Umræða einstakra
þingmanna um sjávarútvegsmál að
undanförnu er með þeim hætti að
mætti halda að hér væri ekki um að
ræða fjöregg þjóðarinnar og okkar
helstu útflutningsgrein heldur ein-
hvern félagslegan jöfnunarsjóð sem
óhætt sé að ráðskast með eftir því
hvernig pólitískir vinda blása hverju
sinni. Einstaka þingmenn halda rík-
isstjórn Íslands í nokkurs konar gísl-
ingu og hóta öllu illu ef þeirra fárán-
legi málflutningur nær ekki fram að
ganga og endar auðvitað með því að
sjávarútvegsráðherra er knúinn til
þess að setja fram þessa ómynd sem
frumvarp um línuívilnun er. Hvað
liggur að baki málflutningi háttvirtra
þingmanna Kristins H. Gunnars-
sonar, Einars K. Guðfinnssonar og
Einars Odds? Jú, þeir lofuðu þessu í
kosningabaráttunni á Vestfjörðum og
miðaldra húsmæður og smásalar af
höfuðborgarsvæðinu samþykktu eitt-
hvað í þessari líkingu á
síðasta landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins, líklega
af því að þetta leit svo
vel út á blaði! Þessir
annars ágætu þingmenn
sýna atvinnugreininni
og vanda landsbyggðar-
innar þvílíkt virðingar-
leysi með sínum mál-
flutningi að hálfa væri
nóg. Þingmenn virðast
algerlega vera búnir að
missa sjónar á því
hvernig núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi er
ætlað að virka og ganga
fram í umræðunni með
algerri óvirðingu við at-
vinnugreinina. Það er lágmarkskrafa
að þingmenn allra flokka sýni þessari
undirstöðuatvinnugrein þá virðingu
að ekki sé ráðskast með einhverjar
staðbundnar og kosningavænar út-
færslur þegar einstaka poturum inn-
an þingflokka þykir henta svo, sama
hvar í flokki þeir standa. Þær útgerð-
ir sem hafa aðlagað sig kerfinu hafa
spjarað sig vel og í því umhverfi sem
fiskveiðistjórnunarkerfið hefur skap-
að er innbyggð krafa um hagræðingu
í greininni sem öllum er til góðs til
lengri tíma, þó svo að undirritaður sé
alls ekki í öllu sammála þessu kerfi
sem hefur ýmsa áþreifanlega galla
sem augljóslega þarf að laga.
Frumvarp um línuívilnun er eitt
það allra vitlausasta sem lagt hefur
verið fram í sjávarútvegsmálum á
þinginu á löngum tíma og er umhugs-
unarefni hvers konar hugmyndafræði
verður til þess að menn veita þvílíkri
endaleysu brautargengi. Undirrit-
aður þekkir vel þann vanda sem
margar sjávarútvegsbyggðir eiga við
að glíma en það að beita sjávarútveg-
inum, fjöreggi þjóðarinnar, sífellt
sem einhvers konar félagslegu bóta-
kerfi í samfélaginu líkt og landbún-
aðarkerfinu er algerlega ófært og eru
fjölmargar aðrar leiðir færar til að
stuðla að jöfnuði í hinum dreifðu
byggðum landsins. Ég hvet þing-
menn til þess að íhuga málið vel og
huga í alvöru að því á hvaða tímum
þeir lifa og starfa. Línuívilnun er eng-
in lausn á vanda þeirra byggða sem
byggja afkomu sína á sjávarútvegi
nema síður sé.
Rökleysuívilnun
Þórir Hákonarson skrifar um
sjávarútvegsmál
Þórir Hákonarson
’Línuívilnun erengin lausn ...‘
Höfundur er skrifstofustjóri.
ÞESSARI grein er ætlað að
varpa ljósi á aðstæður nýrna-
sjúklinga á Íslandi, þ.e.a.s. þeirra
sjúklinga sem hafa ekki lengur
starfandi nýru.
Við nýrnasjúklingar eigum því
láni að fagna að geta
fengið meðferð sem
heldur okkur á lífi.
Þar sem nýrun eru
óstarfhæf eru úr-
gangsefni hreinsuð úr
blóðinu á annan hátt.
Ein aðferðin felst í því
að hreinsa blóðið með
kviðskilun. Þá er sér-
stakur vökvi er látinn
renna inn í kviðarholið
í gegnum legg sem
hefur verið græddur
inn í kviðinn og
hreinsunin á sér stað í
gegnum lífhimnuna. Önnur aðferð
er blóðskilun. Blóðskilun felst í því
að æðakerfi sjúklings er tengt við
blóðskilunarvél – gervinýra – sem
dælir blóðinu í gegnum sig og
hreinsar það. Meðferðin tekur fjór-
ar klukkustundir í hvert sinn og er
gerð þrisvar í viku. Blóðskilun er
framkvæmd á skilunardeild Land-
spítala – háskólasjúkrahúss við
Hringbraut.
Að geta sótt lífið þrisvar í viku
niður á Landspítala er stórkostleg
framför frá því sem áður var þegar
nýrnabilun þýddi bráðan dauða. En
tíminn hefur liðið og nýrna-
sjúklingum fjölgað mikið. Og er nú
svo komið að aðbúnaður sjúklinga á
skilunardeildinni er langt frá því að
geta talist fullnægjandi.
Nú eru 69 sjúklingar sem þurfa
á hreinsun að halda og stöðugt
bætast nýir í hópinn. Árum saman
höfum við nýrnasjúklingar heyrt
um áætlanir sem eiga að leysa hús-
næðisvanda deildarinnar. Ekkert
hefur orðið af því hingað til.
Þrengslin á blóðskilunardeildinni
eru gífurleg. Það eru sex sjúklingar
í einni sjúkrastofu, þrír í litlu her-
bergi, tveir í öðru litlu herbergi og
einn í smáskoti. Þannig er keyrt
fyrir og eftir hádegi alla daga vik-
unnar – alla daga ársins til þess að
anna þeim fjölda sem er í blóð-
skilun. Sjúklingar hafa enga setu-
stofu, enga skápa til þess að geyma
fötin sín eða muni í og enga að-
stöðu til þess að skipta um föt.
Hvorki læknar deildarinnar né
hjúkrunarfræðingar geta rætt eins-
lega við sjúkling á deildinni því þar
er ekkert viðtalsherbergi. Svo
þröngt er á deildinni að vinnuborð
hjúkrunarfræðinga
með tölvu og símum
er í miðri sex manna
stofunni. Inni í sjúkra-
rýminu er einnig lag-
erinn fyrir blóðskil-
unarbúnað sem
látlaust er verið að
taka úr og fylla upp í.
Þar eru einnig þvegn-
ar fötur sem notaðar
eru undir slöngur vél-
anna þegar þær hafa
verið teknar af. Grind
fyrir poka til flokk-
unar á sorpi og
óhreinum þvotti stendur líka inni í
sjúkrarýminu. Öllu þessu fylgir
mikið óþarfa ónæði fyrir sjúklinga.
Allir gluggar á deildinni eru svo
óþéttir að það verður ískalt inni
þegar kalt er úti og stendur upp á
gluggana. Aðstaða kviðskilunar-
sjúklinga sem þurfa kennslu í með-
ferð þeirrar tækni sem þeir nota og
aðstoð hjúkrunarfræðinga er lítið
skot inn af herbergi deildarritara
og aðeins tjald á milli.
Ekki er nóg með að húsnæðið
sjálft sé allt of lítið og illa við hald-
ið heldur eru húsmunirnir meira
eða minna úr sér gengnir. Hver
einasti af þeim stólum sem sjúk-
lingar sitja í á meðan blóðskilun fer
fram er bilaður. Ekki hafa allir
sjúklingar nothæf borð við stólinn
sinn. Á deildinni eru þrjú sjón-
varpstæki en þessi fjöldi tækja
nægir ekki til þess að allir sjúkling-
ar geti horft á sjónvarp. Sjónvarpið
er góð dægrastytting – ekki síst
fyrir þann sem þarf að sitja í fjórar
klukkustundir samfleytt þrisvar í
viku á sama stað.
Það er einstaklingsbundið hvort
það hentar nýrnasjúklingi betur að
vera í blóðskilun eða kviðskilun.
Þeir sem búa úti á landi eiga ekk-
ert val því einungis þeir sem kom-
ast þrisvar í viku til Reykjavíkur
geta verið í blóðskilun því slík
þjónusta er hvergi annars staðar á
landinu.
Við nýrnasjúklingar erum eins
og aðrir langveikir sjúklingar í alla-
vega ásigkomulagi til líkama og
sálar og margir eiga langt í land
með að sætta sig við ástand sitt.
Margt veldur streitu á svona deild
sem eykur þá á vanlíðan sjúklinga.
Mikil samkennd skapast milli
nýrnasjúklinga sem eru saman í
blóðskilun og því veldur það bæði
streitu og sorg að horfa upp á það
þegar heilsu einhvers félaga okkar
hrakar stöðugt þar til hann deyr.
Það er mikið álag að vera hjúkr-
unarfræðingur á skilunardeild.
Mannaskipti eru því mikil. Ör
mannaskipti eru annar stór streitu-
valdur sjúklinga. Starfið er sérhæft
og erfitt og það tekur nýja hjúkr-
unarfræðinga marga mánuði að ná
tökum á því. Þess vegna myndast
mikill kvíði í sjúklingahópnum þeg-
ar nýr hjúkrunarfræðingur hefur
störf. Því er eitt af því langmikil-
vægasta fyrir skilunardeildina að
halda í færa starfsmenn og að þeir
njóti faglegrar handleiðslu og
stuðnings í starfi bæði til þess að
þeim líði betur í vinnunni og hafi
betri tök á starfi sínu og sam-
skiptum við langveika sjúklinga.
Það er knýjandi að stjórn Land-
spítala – háskólasjúkrahúss sjái til
þess að úrbætur í aðbúnaði nýrna-
sjúklinga í skilun dragist ekki leng-
ur. Húsnæðið þarf að sníða að þörf-
um sjúklinga sem eru á deildinni
hálfan daginn þrisvar í viku árum
og jafnvel áratugum saman. Það
þarf að rúma alla starfsemi deildar-
innar. Deildinni þarf að sjá fyrir
nýjum húsbúnaði. Og starfsmenn
þurfa að njóta faglegrar umhyggju.
Skilunardeildin –
olnbogabarn Landspítalans
Eftir Jórunni Sörensen ’En tíminn hefur liðiðog nýrnasjúklingum
fjölgað mikið. Og er nú
svo komið að aðbúnaður
sjúklinga á skilunar-
deildinni er langt frá því
að geta talist fullnægj-
andi.‘
Jórunn Sörensen
Höfundur er kennari.
„Það kostar að vera manneskja,“
sagði gamall kennari minn við mig og
fleiri nemendur í skóla einum sem ég
var í. Seinna var þessi kennari dæmd-
ur fyrir fjárdrátt og þá
lukust upp augu mín
fyrir því að ég hefði
misskilið hann. Hann
tók út sinn dóm og ég
hélt áfram að lifa og
fylgjast með, rétt eins
og aðrir í þessu sam-
félagi. Eitt af því sem
ég hef tekið eftir er
hvað mörgum er orðið
vel ljóst eins og gamla
kennaranum mínum að
það kosti að vera
manneskja. Og þótt
þetta fólk hafi kannski
ekki gerst sekt um beinan fjárdrátt
hefur það þó reynt eftir bestu getu að
skara eld að sinni köku, eins og það er
kallað. Það fer auðvitað eftir að-
stæðum hvers og eins hversu vel eld-
skörunin tekst. Þeir sem munda skör-
ungana með hvað mestum tilþrifum
láta þess jafnframt getið í ræðu og
riti að það þurfi að borga t.d. alþing-
ismönnum sérstaklega vel til þess að
fá hæft fólk til starfa á Alþingi.
Þarna finnst mér rétt að staldra
við. Er það skilningur manna að því
betur sem fólki sé borgað þess meira
megi af því vænta? Sé svo er þarna
nokkuð málum blandað, sögulega séð.
Það fólk sem mest hefur gefið samtíð-
armönnum og afkomendum þeirra
hefur oft verið bláfátækt og jafnvel
ofsótt, – kannski hafa
þeir sem mest hafa gefið
til þróunar siðmenn-
ingar og velferðar verið
hvað fátækastir.
Ég geri að vísu ekki
ráð fyrir að við fáum
marga jafnoka slíkra
manna á þing hér á Ís-
landi, hvernig svo sem
launakjörin eru. Hitt er
annað að það er varla
von að betur gangi að
bæta kjör fólks í landinu
ef þeir sem það eiga að
gera veljast á þing fyrir
græðgis sakir.
Það kostar að vera
manneskja
Guðrún Guðlaugsdóttir skrifar
um launakjör
’Það fólk sem mest hef-ur gefið samtíðarmönn-
um og afkomendum
þeirra hefur oft verið
bláfátækt og jafnvel of-
sótt ...‘
Guðrún Guðlaugsdóttir
Höfundur er blaðamaður.
Niðurstöður rannsóknarinnar
Ungt fólk 2003
Menntamálaráðuneytið boðar hér með til kynningarfundar
fimmtudaginn 18. desember nk. þar sem starfsfólk Rannsókna &
greiningar mun kynna helstu niðurstöður rannsóknarinnar Ungt
fólk 2003 er við kemur menntun, menningu, tómstundum og
íþróttaiðkun íslenskra unglinga.
Fundurinn verður haldinn í Borgartúni 6 og hefst hann kl.
15.00. Gert er ráð fyrir að fundinum ljúki eigi síðar en kl. 17.00.
Rannsóknir & greining hefur unnið að rannsóknum á högum
barna og ungmenna mörg undanfarin ár og mun kynna stöðu
mála og þróun á tímabilinu frá 1992-2003 með sérstaka áherslu á
breytingar sem átt hafa sér stað frá 1997 til 2003.
Fundarmönnum gefst tækifæri á að bera fram spurningar varðandi
niðurstöður úr rannsóknunum að kynningu lokinni.
Fundurinn er öllum opinn.
Menntamálaráðuneytið, 16. desember 2003.
menntamalaraduneyti.is
Menntamálaráðuneytið
SKEMMUVEGI 36
Sími 557 2000
BLIKKÁS –
ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
Laugavegi 54,
sími 552 5201
Jólakjólar
Stærðir 36-46