Morgunblaðið - 17.12.2003, Blaðsíða 45

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2003 45
Erfidrykkjur
Heimalöguð kaffihlaðborð
Grand Hótel Reykjavík
Sími 514 8000
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
nefnd Samtaka herstöðvaandstæð-
inga. Mér er sérstaklega minnisstæð
sú góðvild sem einkenndi Ástríði.
Glettnislegt augnaráð hennar og milt
brosið gerði starfið svo auðvelt og
einörð andstaða hennar við herinn og
Nató hafði hvetjandi áhrif á okkur
öll. Þar voru börnin engin undan-
tekning. Krakkarnir mínir, sem voru
ungir á þessum árum, voru ekki lengi
að ákveða að Ástríður væri þriðja
amma þeirra. Þau skynjuðu strax
hvað hún Ástríður var góð kona.
Ótal skemmtileg atvik koma upp í
hugann þegar baráttusaga Ástríðar
er rifjuð upp. Má þar nefna þegar
hún hjálpaði hópi herstöðvaandstæð-
inga að koma dreifiriti til banda-
rískra hermanna í ágúst 1985. Á
þeim tíma var ekki búið að aðskilja
farþegaflugið og herstöðina og vopn-
aður vörður stöðvaði alla bíla sem
ætluðu inn á völlinn. Þá kom sér vel
að Ástríður hafði þann sið, í mót-
mælaskyni við veru hersins, að
stoppa aldrei í hliðinu. Meðan verð-
irnir eltust við bíl Ástríðar komust
félagar hennar óáreittir inn fyrir
girðinguna.
Sumarið 1999 leyfðu stjórnvöld
heræfingar í miðborg Reykjavíkur.
Herþyrlur áttu að lenda í Hljóm-
skálagarðinum og hleypa út her-
mönnum með alvæpni. Hópur frið-
arsinna hittist í „lautarferð“ í
garðinum á sama tíma. Sumir borð-
uðu nesti, grilluðu pylsur eða léku
fótbolta á flötinni. Að sjálfsögðu kom
Ástríður líka. Hún leiddi litla stúlku,
barnabarn sitt, og þær settust saman
á grasflötina til að leggja sitt af
mörkum. Tvöfaldur sigur vannst
þennan dag. Hætt var við að láta
þyrlurnar lenda og lítil stúlka lærði
þá mikilvægu lexíu að aldrei má sam-
þykkja heræfingar á Íslandi. Fólk
verður að mótmæla.
Minningin um Ástríði Karlsdóttur
lifir í hjarta okkar sem kynntumst
henni og við óskum þess að draumur
hennar um herlaust Ísland, utan
Nató verði að veruleika. Ég sendi
fjölskyldu Ástríðar og eiginmanni
hennar Rögnvaldi innilegar samúð-
arkveðjur. Missir þeirra er mikill.
Ingibjörg Haraldsdóttir, kennari.
Fyrsta minning mín um Ástu er
lítil frænka með brún, spyrjandi
augu og eftirvæntingu í svipnum,
smábeinótt og fínleg. Þessi fallega
litla stelpa varð að fallegri ungri
stúlku með suðrænt útlit og kankvíst
bros.
Ásta fór í hjúkrunarnám þegar
hún hafði aldur til og vann við hjúkr-
un meira og minna allan sinn starfs-
aldur. Hún bar virðingu fyrir starfi
sínu og sinnti því af samviskusemi og
hlýju. Á námsárunum kynntist hún
mannsefni sínu og þegar Rögnvaldur
hafði lokið læknisnámi hér, fór litla
fjölskyldan til Svíþjóðar þar sem
hann lauk sérnámi. Eftir veru sína
þar millilentu þau í Neskaupstað í
nokkur ár. En loks komu þau aftur á
Reykjavíkursvæðið og Ásta komin í
kallfæri á ný.
Ásta tók snemma pólitíska af-
stöðu. Gekk margar Keflavíkurgöng-
ur með félögum sínum, sem hún
studdi af einlægni. Hún elskaði land-
ið sitt og þá sérstaklega Aðalvík.
Þangað fór hún sumar eftir sumar,
ýmist með fjölskyldu sinni og vinum
eða bara ein, og kom endurnærð til
baka. Hún var trygglynd og bestu
vinkonur sínar eignaðist hún í hjúkr-
unarnáminu og sú vinátta hélst til
dauðadags. Hún sýndi ættingjum
sínum sömu tryggðina og þó langt
liði stundum milli funda okkar var
alltaf eins og við hefðum hist í gær.
Gleðin yfir samfundunum var einlæg
og gefandi.
En umfram allt var það bóndi
hennar og afkomendur sem áttu hug
hennar og hjarta. Hún fylgdi börnum
sínum eftir með ráðum og dáð og
studdi þau til allra góðra verka.
Heimsótti þau hvort sem var upp í
sveit á Íslandi eða hinum megin á
hnettinum til að fullvissa sig um að
þeim liði vel og til að fylgjast með
barnabörnunum. Þau voru kapituli
út af fyrir sig og sum þeirra dvöldu
langtímum saman á heimili ömmu og
afa. Ásta ræktaði vel sambandið við
systkini sín og var elstu systur sinni
ómetanleg stoð í veikindum hennar
síðustu árin.
Við Ásta vorum nátengdar. Feður
okkar bræður og mæður okkar
frænkur og vinkonur. Öll voru þau
Sléttuhreppingar. Í vetur er leið hitt-
umst við frænkurnar stundum og
tókum þá fram Sléttuhreppsbókina
og skemmtum okkur við að rekja
ættir okkar fram og til baka. Það
voru indælar stundir.
Við systkinin sendum öllum ást-
vinum Ástu frænku okkar hugheilar
samúðarkveðjur og þökkum henni
ljúfa samfylgd. Blessuð sé minning
hennar.
Guðrún Sæmundsen.
Mér varð þungt fyrir brjósti þegar
mér bárust fregnir af andláti
Ástríðar Karlsdóttur, herstöðvaand-
stæðings, friðarsinna og náttúruunn-
anda. Vinir og baráttufélagar syrgja
hana af heilum hug. Hún unni landi
sínu Íslandi af heitu hjarta. Tók virk-
an þátt í baráttu herstöðvaandstæð-
inga og friðarsinna hvort sem hún
beindist gegn hersetu á Íslandi eða
hernaðarofbeldi í Júgóslavíu, Afgan-
istan og Írak svo dæmi séu nefnd.
Hún vissi sem var að hernaður og
hernaðarhyggja bitna harkalegast á
konum og börnum og leiða til áfram-
haldandi ofbeldis og hefndaraðgerða.
Og fordæmin voru henni ljóslifandi.
Nægir þar að nefna Palestínu þar
sem ógnarástandi er viðhaldið með
ríkulegum fjárframlögum Banda-
ríkjanna til Ísraels, nú síðast til að
byggja svo skelfilegan aðskilnaðar-
múr að Berlínarmúrinn fellur í
skuggann. Ógnarástandið í Írak „eft-
ir að stríðinu lauk“ er annað dæmi.
Allt var þetta eitur í beinum
Ástríðar, gekk þvert gegn sannfær-
ingu hennar, djúpri réttlætiskennd
og manngæsku. Hún var ekki ein af
þeim manneskjum sem láta þetta yf-
ir sig ganga átölulaust. Var í farar-
broddi herstöðvaandstæðinga og
friðarsinna í áratugi og sparaði sig
hvergi. Í hugann koma minningar frá
Friðarbúðum í Ytri-Njarðvík sumar-
ið 1984 þar sem kröfur um eyðingu
kjarnorkuvopna voru í fyrirrúmi og
rifjaðar voru upp hörmungar kjarn-
orkuvopnaárása Bandaríkjamanna á
Hirósíma og Nagasaki í stríðslok ár-
ið 1945, ógnvænlegustu fjöldamorð
mannkynssögunnar. Hvað við dáð-
umst og hrifumst af baráttuelju
hennar, kjarki og hugkvæmni, sem
hún blés okkur ótrauð í brjóst. Hún
lét sig ekki muna um að bruna upp á
völl og það var ekki hennar stíll að
láta lögreglumenn eða hermenn gráa
fyrir járnum hindra sig eða hefta
tjáningarfrelsi sitt. Og með reisn,
undir eftirliti herþyrlna, gekk hún
fjörurnar sunnanvert við herstöðina
lögreglu- og hermönnum til skap-
raunar. Þetta var landið hennar og
hún átti einnig óskoraðan og laga-
legan rétt á friðsamlegri för með
sjónum. Hún lifði það ekki að sjá her-
inn hverfa af landi brott en sá djarfa
fyrir því vitandi það að forgengileg
gróðahyggja aronskunnar stæði nú
ein í vegi fyrir því.
Ástríður verður okkur herstöðva-
andstæðingum og friðarsinnum
minnisstæð og lýsandi fordæmi um
langan aldur. Þessi sterka, fallega,
greinda og viðkvæma kona sem lét
engan bilbug á sér finna þrátt fyrir
erfið veikindi í lífinu. Hún var stolt
móðir fimm mannvænlegra barna,
sem hún unni hugástum, og barðist
fyrir sannfæringu sinni meðan hún
dró lífsandann. Fyrir mér var hún í
senn íslensk fjóla, eyrarrós og fífa,
fegurst blóma. Fjölskyldu hennar
sendi ég hjartans samúðarkveðjur.
Atli Gíslason.
✝ Ingveldur Jó-hannesdóttir frá
Skáleyjum á Breiða-
firði fæddist þar 18.
október 1908. Hún
lést á Hrafnistu í
Reykjavík 6. desem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar Ingveldar voru
hjónin María Gísla-
dóttir, f. 23. júní 1868,
d. 19. ágúst 1959 og
Jóhannes Jónsson
bóndi í Skáleyjum, f.
2. ágúst 1864, d. 22.
maí 1918. Ingveldur
var yngst af níu systk-
inum sem öll eru látin.
19. júní 1928 giftist hún frænda
sínum Bergsveini Skúlasyni, einn-
ig úr Skáleyjum, f. 3. apríl 1899, d.
21. ágúst 1993. Ingveldur og Berg-
sveinn áttu eina dóttur Hrafnhildi,
f. 28. janúar 1936. Eiginmaður
hennar var Björn
Guðmundsson, f. 20.
september 1930, d.
14. júlí 1998. Börn
þeirra eru: Kristín
Jóhanna, Ingveldur
Birna og María Dóra.
Langömmu- og
langalangömmubörn
Ingveldar eru alls
níu.
Ingveldur og
Bergsveinn hófu bú-
skap sinn í Skáleyj-
um, síðan bjuggu þau
á Skálmarnesmúla
og í Ögri við Stykk-
ishólm. Eftir það fluttu þau til
Reykjavíkur og vann Ingveldur
þar ýmis störf, lengst af á Land-
spítalanum við Hringbraut.
Ingveldur verður jarðsungin frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Lítil stelpa er að hlaupa á eftir
hænu í áttina að Stórabrunni. Stóri-
brunnur er óbyrgður pyttur, ,,Soga-
lækur þeirra, sem eiga óvita börn“.
,,Hún Stína fer í brunninn,“ kallar
einhver og hver af öðrum kastar
hrífunni og hleypur. Ein kona er
hraðskreiðust. ,,Hún Inga hleypur,“
segir einhver og fólkið hverfur aftur
að flekknum og hrífunni.
Undirritaður, hálfvaxinn strákur,
horfir á eftir Ingu og sýnin brennir
sig í minni hans. Hann sér ,,létta
hryssu í flokki staðra mera“, þegar
hún hleypur til að forða krakkanum
frá hættunni. Þróttmikil kona í pilsi
því konur þess tíma fóru ekkert í
buxur þó þær gestkomandi skryppu
með hrífu í þurran flekk.
Inga var yngst systkinanna hans
pabba, sem að öðrum ólöstuðum
voru ,,Frændfólkið“ með stórum staf
og greini. Þau komu ,,heim“ þau
voru ,,heima“ komin á æskustöðv-
arnar í okkar hóp.
Inga var litla stelpan sem við kné
ömmu sinnar Kristínar Pétursdótt-
ur nam frásögn hennar, af hennar
helgustu minningu og bar þann fróð-
leik áfram til næstu kynslóðar.
Og Kristín Pétursdóttir kvað:
Kemur Inga kærust mér,
kemur orgaskjóða.
Illa kveðið er nú hér
um elsku barnið góða.
Undirritaður var sem strákur
vanur því að fullorðið fólk brygðist
við með góðlátlegu gríni ef hann
reyndi að viðra við það sitt stærsta
áhugamál og reyndar eina mögulega
umræðuefni.
Inga var undantekningin. Undir
hennar athygli og áhuga gat ég þulið
og kynnt alla mína þekkingu á ætt-
erni, skapferli og arfgengiseinkenn-
um hverrar skepnu í hjörðinni. Hún
var að vísu öfugt við mig næmari og
áhugasamari um kýr en kindur, en
kom ekki að teljandi sök.
Það vakti undrun kúasmalans hve
miklar mætur hún hafði á leiðinleg-
ustu beljunni, sem var allra kúa lat-
rækust og raddljótust. Síðan rann
upp fyrir mér, að skepnan hafði ver-
ið í hennar eign við búskaparlok
hennar að Skálmarnessmúla. Það
skipti sköpum og beljan í allt öðru
ljósi þaðanífrá.
Ég átti að heita fullorðinn maður
þegar hún amma dó og systkinin
komu öll heim í einu í síðasta sinn.
Við gengum útá holtin eina kvöld-
stund ég og búskaparáhugafólkið
Inga, Magga og Bjössi Dan. Nutum
saman stundarinnar í umhverfinu
okkar. Þau fengu víst að heyra sitt-
hvað um fyrirætlanir mínar eða vilja
og betur hvetjandi undirtektir fékk
ég sennilega aldrei. Þessi kvöld-
stund hefur vafalaust átt sinn þátt í
að marka mér framtíðarspor. Ingu
heyrði ég segja að þá væru sveitir
ekki mannlausar ef allir hefðu slíkan
áhuga fyrir búskap sem hún.
Svo er með marga að möguleikar
bjóða þeim ekki uppá, að svala öllum
sínum innstu þrám, en ganga sem
Ingveldur frænka mín æðrulaus að
þeim skyldum, sem tíðarandinn og
þjóðfélagið býður. Inga og Magga
komu saman í síðustu heimsóknina,
aldnar að árum, en hressar. Þær
fengu að líta nýja kynslóð að ráðum
þar. Þær tóku í dún, þær komu að
mjöltum. Þær voru svo sannarlega
heima.
Það munu hafa verið stórhuga
ung hjón, sem hurfu frá föðurleifð
Bergsveins í Skáleyjum og tóku
Skálmarnessmúlann til ábúðar. Það
gjöfula stórbýli gegnum söguna hef-
ur verið nær því að uppfylla drauma
búfræðingsins unga og hans ötulu
áhugasömu brúðar. En við að nýta
hið fjölþætta gagn Múlans þurfti
mikinn mannskap. Mikið var um sjó-
ferðaslark og bátaamstur. Það átti
aldrei við Ingu og kannski ekki hann
heldur. Hann var þeirrar gerðar að
á hann hlóðust félagsmálastörf og
önnur áhugamál grúskarans tóku
marga stundina frá búskapnum.
Tími fjölmennra búa, sem báru hjúa-
fjöld var að líða undir lok. Þau fengu
sér litlu og hægari jörð, með að
sumu leyti sömu eðliskosti, Ögur.
En sennilega hefur sá búskapur ekki
borið nóg. Þeim fór sem fleirum.
Þau hurfu suður á vit fjöldans. Eftir
fáein ár þar kom að stuttum en
sögulegum þætti í ferli þeirra,
drengjaheimilið í Breiðavík. Þann
þátt ber að nefna, en að honum lokn-
um kynntist ég þeim best. Um
ánægjustundir á heimili Ingu og
Bergsveins fyrir sunnan verður ekki
fjölyrt hér. Þau veittu forstöðu
drengjaheimili í Breiðavík árin
1953–’55. Auðvelt hlutverk er það
ekki að gera eitt heimili hóp stráka
er orðið hafa utanveltu í mannasið-
um þjóðfélagsins og forstöðufólkinu
ekki ætlað það hlutverk að ganga
þeim í foreldrastað. Þó fór það svo
að oft tók Inga á sig stuðpúðahlut-
verk móðurinnar þegar í harðbakka
sló um samlyndið. Margir þessara
drengja báru henni móðurorð að
lokinni dvöl. Það orðspor hefur bor-
ist mér víða að, en last ekkert.
Með þessum orðum var mér falið
að bera fólkinu hennar kveðju okkar
bróðurbarna hennar úr Skáleyjum.
Afkomendur Hrafnhildar þekki
ég suma.
Fóstursonur Ingveldar og Berg-
sveins hét Kristján Valdimarsson og
varð ekki langlífur, en hann kvænt-
ist og átti dóttur og þar með afkom-
endur. Þá þekki ég ekki.
Öllu þessu fólki ber ég kveðju
mína og minna nánustu í minningu
okkar kæru frænku, Ingveldar Jó-
hannesdóttur frá Skáleyjum.
Jóhannes Geir Gíslason.
Aldrei deyr þó allt um þrotni
endurminning þess er var.
(Grímur Thomsen.)
Ingveldur móðursystir okkar er
farin úr þessu jarðlífi eftir langa
vist. Upp í hugann kemur mynd af
fallegri gamalli konu með blik í aug-
um, hlýjan svip og glaðværan hlátur
ef hún heyrði eitthvað sem henni
þótti skemmtilegt.
Hún var alltaf kölluð Inga frænka.
Við kynntumst henni fyrst í
bernskuminningum móður okkar.
Yfir þeim var viss ljómi. Seinna
heyrðum við oft hversu mikill dugn-
aðarforkur hún var í erfiðum bú-
störfum á fullorðinsárum.
Þegar hún og Bergsveinn maður
hennar fluttu „á mölina“ var gott að
eiga innhlaup hjá Ingu frænku. Þess
naut Stella í sínu hjúkrunarnámi
sem á góðar minningar tengdar Silf-
urtúninu þar sem þau bjuggu þá.
Inga átti auðvelt með að umgangast
fólk, ekki síst ungmenni og sýndi
skilning á þeirra viðhorfum. Það
kom t.d. fram í jólaboði þegar ungir
gestir vildu frekar fara í bíó heldur
en sitja kaffiboð.
Þó líf Ingu frænku væri ekki sí-
felldur dans á rósum fylgdi henni
notaleg glaðværð. Ungar telpur í
sumardvöl hjá ömmu sinni voru svo
lánsamar að kynnast Ingu frænku
þegar hún heimsótti systur sína.
Hún kom færandi hendi ýmislegt
sem smáfólk kunni að meta en aðrir
fullorðnir báru ekki skynbragð á.
Gáskafulla ömmusystirin stökk með
þeim yfir baggasætin, nokkuð sem
var í raun bannað, en þar sem hún
gat bætt það sem aflagaðist var
þetta óhætt.
Það var ekki fyrr en síðari æviár
sem við fórum að fá meiri tíma með
Ingu frænku. Það var alltaf gaman
að vera með henni hvort sem var á
hennar eigin heimili eða annars
staðar. Hún las mikið, var ættfróð
og fylgdist vel með í tímanum. Ekki
síst var ánægjulegt að vera með
móður okkar og henni þegar þær
hittust. Það var alla tíð mjög kært
með þeim systrum þó leiðir þeirra
hafi ekki legið mikið saman gegnum
árin.
Ellin fer misvel með fólk. Frænka
okkar fór ekki varhluta af ókostum
ellinnar. Minnið fór að svíkja. Sam-
ræður breyttust og ekki hægt að
ganga að hennar þekkingarbrunni á
sama hátt og áður. En blikið í aug-
unum lifði og hún gat enn með til-
veru sinni gefið af sér, bara svolítið
öðruvísi en áður. Hún kunni vel að
meta heimsóknir og þótti gott að
heyra eitthvað skemmtilegt. Hún
var mikill dýravinur og auðvelt að
deila þeim áhuga með henni. Myndir
af gömlum vinum komu oft af stað
minningabrotum um liðna tíð. Þá
hermdi hún stundum eftir sérkenni-
legu orðfæri gamalla kunningja eða
sló út hendi til að sýna sérstaka
takta einhvers. Þannig gaf hún okk-
ur hinum smá innsýn í veröld sem
var. Þó tilvera hennar væri ekki allt-
af í samræmi við raunveruleikann
gat hún enn komið með hnyttin og
viðeigandi tilsvör. Það gladdi okkur
sífellt og urðu sem lítil gullkorn.
Fyrir stuttu fór hún hiklaust með lít-
ið ljóð sem var alltaf sungið við jóla-
tréð heima í Skáleyjum þegar hún
var barn. Þann söng kunnum við
hinar ekki.
Inga frænka skilur eftir margar
hlýjar minningar í okkar huga sem
munu ylja um ókomin ár.
Fjölskyldu hennar og afkomend-
um sendum við hugheilar kveðjur og
biðjum þeim allrar blessunar.
Ragnheiður og María
(Stella og Maja) Björnsdætur
og fjölskyldur þeirra.
INGVELDUR
JÓHANNESDÓTTIR