Vísir - 25.02.1981, Blaðsíða 9

9
Miðvikudagur 25. febrúar 1981
Upphafið.
Fyrir 40 árum var samþykkt
, þingsályktunartillaga, þar sem
rikisstjórninni er falið i sam-
vinnu við aðila vinnumarkaðar-
ins að undirbúa löggjöf um orlof
vinnandi fólks til sjávar og
sveita. Undirbúningsnefnd
I skilaði tillögum, sem lagðar.
I voru fyrir Alþingi vorið 1942,
■ sumarþingið; 1942 og haustið
B 1942, en á þvi þingi var málið af-
B greitt með lögum. 10. febrúar
■ 1943.
■ 1 orlofslögunum var eins og
■ oft endranær tekið mið af lögum
■ annarra Norðurlandaþjóða
■ einkum Dana. 20. alþjóðlega
■ vinnumálaþingið i Genf s'am-
| þykkti árið 1936 ályktun þar
B sem mælst var til þess, aö sett
| yrðu orlofslög sem viöast og ýtti
q það undir setningu laga i mörg-
| um löndum. Áður en lögin tóku
I gildi höfðu mörg verkalýðsfélög
■ samt samið um orlof. Lögin
I voru lágmarkslög, þannig aö
I einstök félög gátu samið um
, betri kjör. Orlofsrétturinn var
■ jafnframt skylda til að taka fri
. einn dag fyrir hvern unnin
™ mánuð. Orlofsféð var þvi 4% af
I kaupi, en ernú 8 1/3%. Strax i
I upphafi var póststjórninni falin
M framkvæmd málsins varðandi
1 sölu orlofsmerkja og varðveizlu
■ orlofsfjár.
■ Tilgangi laganna verður bezt
■ lýst með eftirfarandi tilvitnun i
■ greinargerð upphaflegs frum-
■ varpsins: „Nauðsyn þess að
■ taka sér hvild frá störfum
B vissan tima með vissu millibili
q hefur ekki aðeins verið viður-
I kennd i framkvæmdinni hér á
g landi, heldur einnig i öllum
■ menningarlöndum. Reynslan
■ hefurkennt, aðslik hvild er ekki
_ aðeins til hagræöis fyrir ein-
. staklingana, heldureinnig erhún
| vinningur frá þjóöhagslegu
! sjónarmiði, bæði að þvi er
J snertir aukin vinnuafköst og
endingu á starfsþreki og
heilbrigði. Tvöfalt gildi hefur
slik hvild, ef hægt er að sameina
hana dvöl úti i náttúrunni eða
hollum ferðalögum.”
Beinar orlofsgreiðslur til
I launþega.
B A nokkrum siðustu þingum
■ hafa orðið miklar umræður um
L orlofslögin. Fjórir þingmenn úr
■ þremur stjórnmálaflokkum
B hafa lagt fram frumvarp til
B breytinga á þessum lögum, þar
B sem gert er ráð fyrir þvi, að
lausnir? Könnum málið aðeins
betur.
Hvað kostar kerfið?
Gera má ráö fyrir þvi, aö
kostnaður Póstgiróstofunnar
vegna umsjónar meö orlofs-
kerfinu hafi verið um það bil 400
milljónir gkr. á árinu 1980. Eins
og áður hefur verið drepið á, eru
vextir lægri en meðalbanka-
vextir og nemur sú upphæð
u.þ.b. 175 milljónum gamalla
króna á yfirstandandi orlofsári,
ef vextir veröa ákveðnir i sama
hlutfalli og áður, en gert ráð
fyrir aö innborgað orlofsfé
verði 15 milljarðar gkr. Hér
verða á eftir færðar fram rök-
semdir fyrir þvi.að orlofskerfið
verði lagt niður i núverandi
mynd og orlofsféð, 8 1/3%,
greitt beint til launþegans,
nema hann kjósi annað fyrir-
komulag, t.d. meö atbeina
Verkalýðsfélagsins.
Einfaldasta lausnin er
besta lausnin.
1. Orlofsféð er eign manna,
sem unnið hafa fyrir þvi. Þess
vegna er eðlilegt, að fariö sé
meö þennan hluta launa eins
og önnur laun. Frjáls yfir-
ráðarréttur yfir eigin aflafé á
að vera aðalreglan.
2. Algengt er, að tvær fyrir-
vinnur og jafnvel fleiri séu i
hverri fjölskyldu. Nýting
aflafjár hefur breytst og
skilningur hefur aukist áþvi
að fólk taki sér fri. Þess
vegna þarf siður lögþvingun
til að fólk spari i þvi skyni.
3. Engin trygging er fyrir
þvi, að launþegar noti orlofs-
féð til framfæris i sumarleyf-
um. Þvert á móti er það al-
gengt, að orlofsféð renni til
annarra nota, eins og t.d.
ibúðarkaupa, bilakaupa o.s.
frv. öðrum fjármunum er
siðan varið i sumarleyfi.
4. Augljósasta röksemdin
fyrir breytingu er sú, að
ávöxtunarkjör bankakerfis-
ins eru betri en orlofskerfis-
ins.Ætlamá að vaxtamunur-
inn sé allt að 10% i raun, þvi
að hægt væri aö ná betri
ávöxtunarkjörum en meðal-
bankavöxtum, ef fjármagnið
er bundið til t.d. 1. mai ár
hvert.
5. Með þvi að leggja niður
núverandi skipan orlofsmála
losum við okkur við milljóna-
LEGGJUM 0RL0FSKERFH)
NIÐURINÚVERANDIMYND
B einstök verkalýðsfélög fái auk-
B inn rétt til að semja um varð-
■ veizlu orlofsfjár félaga sinna i
I staðþessað Póstgiróstofan hafi
B einkarétt á þvi. Frumvarp fjór-
B menninganna hefur þvi vakið
B talsverðar umræður um fyrir-
I komulag orlofsgreiðslna.
Sá sem þessar linur ritar,
p- telur skynsamlegast og eðlileg-
t ast að leggja núverandi
j greiðslukerfi niður og greiða
. orlofsféð beint til launþeganna.
[ Þeir eru bezt i stakk búnir til að
* meta sjálfir, hvernig ávaxta
j skal fjármagnið. I grein þessari
1 verður þaö sjónarmið rökstutt.
■ Og vonandi á þessi málflutn-
G ingur meiri skilningi að mæta
1 hjá almenningi en alþingis-
■ mönnum sem ekki hafa þrek til
■ að gera meiri háttar breytingar
■ á úreltu orlofskerfi.
■ Vafalaust hefur lagasetningin
■ i upphafi veriö framfararspor.
■ En timarnir hafa breyzt, for-
B sendurnar eru aðrar og úrræðin
B hljóta að taka mið af þvi.
Umbætur að undanförnu.
| Snemma á áttunda áratugn-
B um var mönnum ljóst, að orlofs-
B kerfið hafði gengið sér til húð-
B ar. Föstum starfsmönnum, sem
I tóku sumarfri á fullum launum,
hafði fjölgað hlutfallslega.
Merkjafyrirkomulagið var
úrelt orðið og óverjandi var, að
Póstur og simi notaði fjár-
magnið vaxtalausti veltunni. Af
þessum ástæðum var kerfinu
breytt i núverandi horf á árun-
um 1972-1974. Fyrst i staö voru
ekki greiddir vextir, en frá 1977
fengust 5% vextir, þeir hækkuðu
1979 i 11.5% og 1980 24%. Það
liggur á borðinu, að meöal-
bankavextir voru 2-3% hærri en
vaxtakjör orlofsfjár fyrir tima-
bilið 1. mai 1979 og 1. mai 1980.
Þegar af þeirri ástæðu er
núverandi kerfi óréttlætanlegt.
Framkvæmd orlofsgreiðslna
hefur batnaö á undanförnum
árum og jafnframt skil fyrir-
tækjanna. í umræðunum á Al-
þingi kom fram, að starfandi er
hjá Póstgiróstofunni lögfræð-
ingur með viðtæka lögtaks-
heimild. Innheimtuhlutfallið er
um það bil 95%. Enn fremur
kom fram, að 90% vanskila-
fyrirtækjanna starfa i sjávarút-
vegi, en það segir sina sögu um
rekstrarstöðu útgerðar og fisk-
vinnslu.
Staða málsins nú.
Svavar Gestsson félagsmála-
ráðherra skrifaði Seðla-
I þessari grein færir
Friðrik Sófusson alþm.
rök fyrir því, að nú-
verandi orlofskerfi sé
gengið sér til húðar og
einfaldasta og besta
lausnin sé að leggja það
niður, en greiða þess í
stað orlofsféð beint til
launþeganna.
bankanum fyrr i þessum
manuði bréf og óskaði eftir við-
ræðum við bankann. Þátttak-
endur i viðræðunum viö Seðla-
bankann verða Arnmundur
Backman, Þröstur Ólafsson, Jó-
hannes Siggeirsson, Þórir
Danielsson og Ingólfur Ingólfs-
son. Tilgangur viðræðnanna er
að fá niðurstöðu i orlofsmálinu
— einkum ávöxtunarmálinu.
Þessi hópur er allur úr herbúð-
um miðstýringarmanna, enda
sagði félagsmálaráðherra orð-
rétt i umræöunumá Alþingi:
„Það er auðvitað mikiö öryggis-
atriði fyrir launafólk, aö hér sé
um að ræða vissa miðstýringu
og heldur trausta skráningu á
réttindum launafólks i þessum
efnum. Og af þeim ástæðum er
það sem ákveðin nefnd, sem ég
hef sett á laggirnar fyrir nokkr-
um vikum, hefur nú komist að
þerrri niðurstöðu aö það sé
heppilegast aö ávaxta skyldu-
sparnaðinn og innheimta i gegn-
um Póstgiróið.”
Ráöherrann og verkalýðsfor-
ingjarnir sumir eru fastheldnir
á kerfið. bað kemur engum á
óvart. Þeir vilja opinbera for-
sjá. Þeir Vilja passa upp á al-
menning og gera hann háðan
kerfinu. En eru ekki til aðrar
kostnað við að halda uppi
kerfi, sem bankakerfið getur
tekið að sér auðveldlega.
Þessi kostnaður gæti verið
u.þ.b. 600 milljónir g.kr. á
þessu ári.
6. Vandamál farandverka-
fólks og skólafólks, sem vinn-
ur i frium sinum, mundi
leysast af sjálfu sér, ef orlofið
væri greitt út til launþega.
Það er oft fyrirhafnamikiö
fyrir slikt fólk að ná fjár-
munum úr greipum núver-
andi kerfis.
Oft er þaö svo, að einfaldasta
lausnin er bezt. Andstæðingar
verulegra umbóta eru að vonum
fyrst og fremst úr hópi forsjár-
sinna, bæði stjórnmálamanna
og sjálfkjörinna verkalýðsfor-
ingja. Ef launþegarnir sjálfir
létu meira i sér heyra er von til
þess að breyting geti oröið á i
náinni framtið. Grundvallar-
skoðun mir. er sú, aö fólkið
sjálft, sem fjármagniö á, sé til
þess hæfara að ákvarða ávöxtun
vinnulauna sinna en opinberar
stofnanir. Launþegar eiga að
hafa yfirráöarétt yfir aflafé
sinu. Hlutverk löggjafans er aö
setja leikreglurnar, en ekki að
taka að sér barnapiustörf fyrir
fullorðið fólk.
Friðrik Sófusson alþm.
□
■
■
■
3
■
B
■
■
■
■
■
a
■
9
1
■
B
■
■
■
■
■
Q