Vísir - 25.02.1981, Blaðsíða 12

12
vísm
Miðvikudagur 25. febrúar 1981
s
OSKIPT
í þremur greinum,
sem birst hafa i Visi
undanfarna miðviku-
daga, hef ég fjallað
nokkuð um ýmsa þætti
viðvikjandi dánarbú-
um — t.d. naúðsynleg-
ar upphafsráðstafanir
eftir andlát, hverjir
erfingjar séu, einka-
skipti og opinber skipti
og ákvörðun erfðafjár-
skatts. í þessari fjórðu
og siðustu grein minni
verður i stórum drátt-
um lýst þeim reglum,
sem gilda um óskipt
bú.
Hvað telst til óskipts
bús
Það er meginregla, að eignum
látins manns sé skipt milli
erfingja hans að honum látnum.
Ef þeirri reglu væri ætíö fylgt Ut
I æsar, gæti þaö haft i för með
sér mikla röskun á högum eftir-
lifandi maka og niðja hins látna,
og jafnvel farið svo að sundra
þyrfti heimili og selja fasteign
bUs, til þess að skipti gætu farið
fram. Til þess að koma i veg
fyrir að slikt þurfi að gerast, eru
I erfðalögum sérstök ákvæði,
sem heimila eftirlifandi maka
að sitja i óskiptu búi. 1 þvi felst,
að bUinu er ekki skipt milli erf-
ingja, heldur situr eftirlifandi
maki áfram að eignum beggja
og fer meö forræði þeirra. Jafn-
framt ber hann persónulega
ábyrgð á skuldum hins látna.
Til óskipts bUs teljast hjU-
skapareignir beggja hjóna, þ.e.
allar eignir sem ekki eru sér-
eign, svo og séreign sem sam-
kvæmtákvæöum laga eða kaup-
mála á aö hlitareglum um hjU-
skapareign að ööru hjóna látnu.
Allt það sem sá er i óskiptu bUi
situr vinnur sér inn og önnur
verömæti, sem hann eignast,
renna til óskipta bUsins, nema
sérstök lagaákvæði kveði á um,
aö þau falli til séreignar hans.
Astæða er til aö vekja athygli
á þvi, að arfur eða gjöf, sem
hinu langlifara hjóna hlotnast,
rennur til óskipta bUsins, nema
það lýsi þvi fyrir skiptaráöanda
innan tveggja mánaða frá þvi
að það fékk vitneskju um arf
eða gjöf, að þau verömæti skuli
ekki renna inn i óskipta bUið. Ef
hann lýsir þvi fyrir skiptaráö-
anda innan þessara timamarka
veröa þessir fjármunir séreign
hans, sem ber aö halda að-
greindri frá eignum bUsins.
Skilyrði fyrir setu i
óskiptu búi
Eftirlifandi maka er þvi aö-
eins heimilt að sitja I óskiptu
bUi, að hann eigi niðja eða stjUp-
niðja, sem taka arf ásamt hon-
um. Eftirlifandi maki getur þvi
dcki — svo dæmi sé tekið —
fengið leyfi til þess aö sitja i
óskiptu bUi með tengdaforeldr-
um sinum, hvað þá aö heimilt sé
að systkini sitji áfram i óskiptu
bUi foreldra sinna.
Eftirlifandi maki á I fyrsta
lagi rétt á aö sitja i óskiptu bUi
með ófjárráð niðjum beggja,
nema hið látna hafi mælt svo
fyrir I erföaskrá, að skipti
skyldu fara fram. 1 öðru lagi
getur eftirlifandi maki fengiö
heimild til þess aö sitja I óskiptu
búi með ófjárráöa börnum hins
látna, þ.e. eigin stjUpbörnum,
en þá ber skiptaráöanda að
kanna og meta, hvort þaö muni
vera börnum og maka til hags-
bóta, aö bd haldist óskipt. I
þriðja lagi getur eftirlifandi
maki fengiö leyfi til setu i
óskiptubUi meöfjárráða niðjum
beggja hjónanna og með fjár-
ráða stjUpniðjum sinum.
Þegar fjárráða niöjum er til
að dreifa er krafist skriflegs
samþykkis þeirra allra til þess
að leyfi til setu i óskiptu bUi
verði gefið Ut. Getur þvi hvert
barna hins látna fyrir sitt leyti
synjað um samþykki. Hlýtur
það að teljast eölilegt, enda eru
niöjarnir aö fela eftirlifandi
maka umsjón og forráð eigna,
sem I raun eru þeirra, þegar
þeir gefa samþykki sitt til setu i
óskiptu bUi. Slikt samband
krefst gagnkvæms trausts, enda
fer makinn með eignarráð bUs-
ins, og þegar skipti fara fram er
miðað við efnahag bUsins á þvi
tlmamarki — hugsanlega kann
bUið að hafa auðgast undir fjár-
stjórn eftirlifandi maka, og
njóta erfingjarnir þess þá, en
þeir verða að bera hallann af
þvi, ef efni bUsins hafa rýrnað
LOGFRÆÐIN og
FJOLSKYLDAN
Helga Jóns-
dóttir fulltrúi
yfirborgarfó-
geta skrifar
að einhverju leyti.
Þess ber að gæta, að i öllum
ofangreindum tilvikum þarf að
sækja um leyfi til setu i óskiptu
bUi til skiptaráðanda, og lögum
samkvæmt á aö gera það sem
fýrst eftir andlát. Hjá skipta-
ráðendum — a.m.k. I Reykjavik
— liggja frammi umsóknar-
eyðublöð, sem Utfylla þarf, ef
eftirlifandi maki æskir setu i
óskiptubUi. Þar er gert ráð fyrir
þvi, að umsækjandi greini sam-
kvæmt bestu vitund og sam-
visku frá þvi, hverjir sam-
erfingjar hans séu, hverjar séu
helstu eignir og skuldir hins
óskipta bUs, sem og aö hann lýsi
yfir þvi, aö bU hans sé dcki undir
gjaldþrotaskiptum. Umsækj-
andi þarf sjálfur aö skrifa undir
beiðnina, en jafnframt þurfa
allir fjárráöa samerfingjar að
undirrita hana sem vott þess, að
þeir séu henni samþykkir.
Skiptaráðandi gefur i ofan-
greindum tilvikum Ut leyfisbréf
til setu ióskiptu bUi, nema I ljós
komi, að bú langlifara hjóna sé
undir gjaldþrotaskiptum eöa
eignir þess hrökkvi ekki fyrir
skuldum. Leyfi yrði heldur ekki
gefið Ut, ef eftirlifandi maka
yröi ekki treyst til þess að hafa
forræði bUs vegna óreglu, ráð-
deildarleysis eða vanhirðu um
fjármál sin. 1 sllkum tilvikum
mætti auövitað vænta þess, aö
fjárráöa samerfingjar neituðu
að gefa samþykki sitt til þess að
eftirlifandi maki fengi setið i
óskiptu bUi.
Að leyfisbréfinu fengnu er rétt
fyrir eftirlifandi maka aö þing-
lýsa þvi — svo fremi hann sé
ekki þinglýstur eigandi þeirra
eigna, sem háðar eru þinglýs-
ingu, enda öölast hann með þvi
formlega heimild til ráðstafana
þinglýstra eigna. Þá þarf einnig
aö framvisa leyfisbréfinu, þeg-
ar umskrá skal bifreið, sem
skráð var á nafn hins látna, og
sama máli gegnir um bankainn-
stæöur á hans nafni.
Takmarkanir á eignar-
ráðum
Oft velta menn þvi fyrir sér,
hvort þeir geti ekki veitt sam-
þykki sitt til setu I óskiptu bUi
með einhverjum takmörkunum
—tildæmis þeim, aö eftirlifandi
maka, sem situr i óskiptu bUi, sé
óheimilt að selja eöa veösetja
eignir hins óskipta bUs án sam-
þykkis allra samerfingja. Þvi er
til aö svara, aö lögum sam-
kvæmt fer maki, sem situr i
óskiptu bUi, með eignarráð á ■
fjármunum bUsins I lifandi lifi. 9
Samkvæmt þvi fer makinn með 3
vörslur eigna bUsins, og höfuð- 1
reglan er sU, að honum sé jafn 0
frjálst að nýta sér eignirnar og 0
ráðstafa þeim sem eigendum g
muna almennt. g
Þvi hefurekki verið talið unnt g
að setja f einstök leyfisbréf ein- _
hverjar takmarkanir á þvi, _
hvernig þessum eignarráðum m
skuli háttað, enda gætu slikar
reglur auðvitað leitt til mikils
óöryggis fyrir þá sem einhver
viðskipti ættu við þann, sem sit-
ur i óskiptu bUi. Hins vegar er
væntanlega ekkert þvi til fyrir-
stööu, að niðjarnir geri samning ■
við eftirlifandi maka, áður en ■
þeir veita samþykki sitt, og i ■
slikum samningi gæti hann ■
skuldbundið sig gagnvart þeim, ■
til þess að gera ekki tilteknar ■
ráðstafanir nema með sam- ■
þykki þeirra allra. ■
Maki sem situr i óskiptu bUi ■
getur krafist skipta hvenær sem ■
er, og skulu skipti á bUinu þá g
fara fram. Ef hann gengur i hjU- q
skap á nýjan leik, fellur heimild q
hans til setu I óskiptu búi niður, g
og skipti verða að fara fram. Ef g
maki situr i óskiptu bUi meö q
ófjárráða niðjum (stjUpniðjum) |
er honum skylt að skipta með -
sér og erfingja, sem verður !
fjárráða og krefst skipta sér til 5
handa. Hafi fjárráða erfingi !
hins vegar samþykkt setu i !
óskiptu bUi I öndverðu, getur *
hann ekki krafist skipta sér til ■
handa, nema með eins árs fyrir- ■
vara, þannig að makanum gefst ■
ætið nokkurt svigrUm til þess að ■
undirbUa skiptin. Erfinginn ■
verður að tilkynna með sannan- ■
legum hætti, t.d. ábyrgðarbréfi 3
eða staðfestu simskeyti, að M
hann krefjist skipta aö ári liönu. ■
1 tilvikum sem þessum er hægt ■
að hafa þann háttinn á, að ■
erfinginn, sem krefst skipta sér ■
til handa, fái sinn hlut greiddan ■
Ut Ur bUinu, en maki geti setið ■
áfram i óskiptu bUi með öðrum ■
erfingjum, þrátt fyrir slik tak- ■
mörkuð skipti. ■
Þá getur erfingi ætið krafist ■
skipta sér til handa, ef hann ■
sannar fyrir skiptaráðanda, aö ■
maki vanræki framfærslu- q
skyldu sína gagnvart sér eða q
rýri efni bUs með óhæfilegri q
fjárstjórn sinni, eöa veiti tilefni B
til að dttast megi slfka rýrnun.
Hafi efni bUs rýrnað til muna
vegna óhæfilegrar fjárstjórnar
maka, geta erfingjar við bU- J
skiptin krafist endurgjalds Ut af ■
þvi Ur bUinu. Ef maki hefur gef- ■
ið gjöf Ur óskipta bUinu, sem
teljast verður óhæfilega há, ■
miðað við efni bUsins, getur ■
erfingi fengið gjöfinni hrundiö ■
meö dómi, þ.e. hafi viðtakandi ■
séð eða átt að sjá, að gefandi sat ■
i óskiptu bUi og aö gjöf var Ur ■
hófi fram.
Auðvitað greiðist enginn ■
erföafjárskattur af bUum, þar ■
sem leyfi til setu i óskiptu bUi er ■
gefiö Ut, enda er þar ekki um |
nein skipti aö ræða. Erfðafjár- |
skattur greiöist þá fyrst, er g
skipti fara fram, og erfingjarnir q
fá sina arfshluti greidda. Engin q
gjöld eru tekin fyrir Utgáfu j
leyfisbréfa til setu I óskiptu bUi, _
enhins vegar er greitt venjulegt !
þinglýsingargjald fyrir þinglýs- !
ingu leyfisbréfs, kr. 28,00.
Ekki liggur fyrir könnun á “
þvi, hversu algengt er, aö setið ■
sé I óskiptu bUi hér á landi. Þó ■
má geta þess, aö hjá embætti ■
borgarfógetans i Reykjavik hef- ■
ur fjöldi Utgefinna leyfisbréfa ■
verið þessi undanfarin fimm ár. ■
(Innan sviga er annars vegar ■
getið fjölda bUa, sem framseld ■
voru til einkaskipta, og hins ■
vegar hinna sem skipt var opin- ■
berum skiptum). Ariö 1980 voru ■
gefin Ur 223 leyfi til setu i ■
óskiptu bUi (240 — 97), áriö 1979 ■
voru leyfin 247 (422 — 61), áriö ■
1978 voru þau 180 (326 — 20), q

Neyðarlýsingar ættu að vera við hverjar útgöngudyr I samkomuhús-
um. Hér sjáum við þrjár stærðir af lömpum og útgönguljós.
Visism/Emil
Neyðarlýslngar:
Oryggl heimiiis-
manna ætti að
vera í fyrirrúml
á hverju heimili
Orkusparnaðarvika er gengin
yfir og vonandi verstu óveðurs-
kaflar þessa vetrar. Við erum lik-
lega mörg, sem höfum vaknað
upp af værum blundi, þegar okk-
ur var bent á hvernig við gætum
sparaðorkuna og nýtthana betur.
Við höfum eflaust bruðlað óþarf-
lega mikið með orkuna og litið á
hana sem sjáifsagðan hlut er viö
heföum gnótt af og aldrei þryti.
En veturinn hefur verið harður,
veðrið sýnt öll tilbrigði og af-
leiðingar veðurofsans gefið fáum
grið.
Nútímaþægindin, sem við höf-
um búið lengi við,. gera okkur
hjálparvana og vanmegnug að
bregðast rétt við, þegar tima-
bundinn skortur herjar á okkur.
Rafmagnsleysið undanfarið
hefur þó kennt okkur flestum aö
vera viðbúin, hafa rafhlöður i litlu
Utvarpstækjunum og vasaljós viö
hendina.
Annað hefur vakið athygli okk-
ar sem við teljum nauösynlegt aö
benda neytendum á, en það eru
snotrir lampar sem eru á
markaðnum, svokallaðar neyðar-
lýsingar. Lampar þessir, sem fá-
anlegir eru i mismunandi stærð-
um, eru ekki frábrugönir öðrum
fluorlömpum i Utliti, eru fallegir
og þurfa þvi ekki að stinga i stUf
við önnur ljós. Þetta eru lampar
sem vinna fullkomlega sjálfstætt
og eru sjálfvirkir með innbyggð-
um þurrarafhlöðum. Neyðar-
lýsingar þessar eru viöa notaðar
á stofnunum en eru einnig sjálf-
sagðar til heimilisnota.
Lamparnir eru tengdir við raf-
magn og hægt er að kveikja og
slökkva á þeim með venjulegum
rofa eins og öðrum ljósum. En
þegar rafmagnið fer, kviknar
sjálfkrafa á neyðarljósunum, raf-
hlöðurnar taka þá til starfa.
Minni lamparnir eru með þurr-
um innbyggðum rafhlöðum I
sjálfum lömpunum, en hinir
stærri hafa sérstakan fylgihlut,
veggkassa með rafhlöðum i. Mis-
lengi logar á neyöarlömpunum,
Umsjón:
Þórunn
GesUdóttir.
frá einni klukkustund og allt upp i
þrjár klukkustundir. Þegar raf-
magnið kemur svo á aftur, hleöur
rafmagnið rafhlöðurnar að nýju
sjálfkrafa, þvi lampamir eru
einnig tengdir við rafmagn.
Neyöarlampana getum viö bæði
notaö innan dyra og utan.
NUtimaþægindin eru af ýmsum
toga sprottin, rafhlööur ryðja sér
til nims I rikara mæli, rafknUnar
bifreiðar eru staðreynd i dag, og
okkar að færa okkur I nyt á hag-
kvæman hátt tækni nUtimans.
öryggi heimilismanna ætti að
sitja I fyrirrUmi á hverju heimili.
Við vitum öll að kertaljósin, sem
viö höfum notast viö, þegar raf-
magnið hefur yfirgefið okkur
stund og stund, eru hættuleg.
Neyðarlýsingar hljóta að telj-
ast góður öryggisUtbUnaður hvar
sem er, á heimilum, I samkomu-
hUsum viö neyðarUtganga,
sjUkrahUsum og skólum svo dæmi
séu tekin. Efst i huga okkar ætti
að vera aö sofa ekki á verðinum.
— ÞG
Margar stæröir og geröir eru fá- Snotrir lampar meö innbyggftum
anlegar af neyftarljósum. þurrrafhlöftum.