Morgunblaðið - 19.12.2003, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2003 45
Unglingar sem fara oft ípartí eru töluvert lík-legri til að reykja,drekka og nota hass en
þeir sem nær aldrei fara í partí. Því
oftar sem unglingar stunda íþróttir
eru þeir ólíklegri til að reykja,
neyta áfengis og nota hass. Kemur
þetta fram í rannsókn sem gerð var
í vor meðal nemenda 9. og 10.
bekkjar grunnskóla.
Rannsóknir og greining hefur
tekið saman skýrslu um menntun,
menningu, tómstundir og íþrótta-
iðkun íslenskra unglinga. Skýrslan
er byggð á rannsóknum sem gerðar
voru meðal allra nemenda í níunda
og tíunda bekk grunnskóla landsins
í mars síðastliðinn og sambæri-
legum könnunum sem gerðar voru
á árunum 1997 og 2000. Niðurstöð-
urnar voru kynntar í gær fyrir
fulltrúum menntamálaráðuneytis-
ins en rannsóknin er gerð í sam-
vinnu við ráðuneytið.
Umhyggja foreldra mikilvæg
Í skýrslunni er fjallað sérstak-
lega um nokkur atriði. Fram kemur
að þeir unglingar sem fá oft eða
nær alltaf umhyggju og hlýju hjá
foreldrum sínum eru mun ólíklegri
til að reykja daglega en þeir ung-
lingar sem sjaldan eða nær aldrei fá
umhyggju hjá foreldrum sínum.
Einungis rúmlega 8% stráka og
stelpna sem fá umhyggju og hlýju
reykja daglega en 25% stráka og
31% stúlkna sem fá sjaldan eða nær
aldrei umhyggju hjá foreldrum sín-
um. Hliðstæðar niðurstöður koma
fram um ölvun og notkun á hassi.
Einn af höfundum skýrslunnar,
Hera Hallbera Björnsdóttir fé-
lagsfræðingur hjá Rannsóknum og
greiningu, segir að þetta staðfesti
það sem fram hafi komið í fyrri
rannsóknum að það skipti miklu
máli að foreldrarnir verji tíma með
börnum sínum. Hún segir að vímu-
efnaneyslan sé dæmigerð fyrir
fleiri þætti, til dæmis ofbeldi. Fram
kemur að umhyggja og hlýja for-
eldra dregur úr líkunum á því að
unglingar beiti ofbeldi.
Jafningjahópurinn
Niðurstöður rannsóknarinnar
sýna að jafningjahópurinn hefur
mikil áhrif á vímuefnaneyslu ung-
linga. Kemur fram að líklegra er að
unglingar reyki daglega eftir því
sem fleiri vinir þeirra reykja sígar-
ettur. Þannig segjast um og undir
10% þeirra reykja daglega sem
segja að nokkrir, fáir eða engir vina
þeirra reyki sígarettur samanborið
við rúmlega helming þeirra sem
segja að flestir eða allir vinir þeirra
reyki.
Hliðstæður niðurstöður koma
fram þegar unglingarnir eru spurð-
ir að því hvort þeir hafi orðið ölvaðir
síðastliðna 30 daga og hvort þeir
hafi notað hass. Tæplega 7% þeirra
stráka sem eiga fáa eða enga vini
sem nota hass hafa notað hass ein-
hvern tímann um ævina en 87%
þeirra sem segja flesta eða alla vini
sína nota hass. Er þetta talið sýna
að unglingar séu líklegri til að nota
hass eftir því sem fleiri vina þeirra
nota efnið.
Partíin hafa slæm áhrif
Félags-, íþrótta- og tómstunda-
starf hefur veruleg áhrif á vímuefn-
anotkun unglinga. Þeir sem fara oft
í partí eru töluvert líklegri til að
reykja daglega en þeir sem nær
aldrei sækja slíkar veislur í heima-
húsum. Tæplega 3% þeirra sem
segjast nær aldrei fara í partí
reykja daglega en 43% þeirra sem
oft fara. Ekki kemur fram munur á
daglegum reykingum þeirra nem-
enda sem sækja félagsmiðstöðvar.
Íþróttir hafa þveröfug áhrif. Því
oftar sem unglingarnir stunda
íþróttir þeim mun ólíklegri eru þeir
til að reykja.
Þannig segjast rúmlega 16%
þeirra sem nær aldrei stunda
íþróttir reykja daglega á móti tæp-
lega 5% þeirra sem stunda íþróttir.
Svipað mynstur má sjá varðandi
áfengisneyslu og hassnotkun, eins
og sést á meðfylgjandi súluriti. Þó
kemur fram að íþróttaiðkun virðist
hafa minni áhrif til að draga úr
áfengisneyslu en reykingum og að
meiri ölvun virðist vera meðal
þeirra ungmenna sem sækja fé-
lagsmiðstöðvarnar en þeirra sem
lítinn þátt taka í starfi þeirra. Loks
kemur fram að því oftar sem ung-
lingar stunda íþróttir þeim mun
ólíklegri eru þeir til að hafa notað
hass einhvern tímann um ævina.
Hera Hallbera segir þessar tölur
sýna hvað íþróttastarfið sé mikil-
vægt í forvörnum. Raunar eigi það
við um allt tómstundastarf sem
unglingar sæki og sé undir stjórn
ábyrgs fólks, svo sem þjálfara, leið-
beinenda, foreldra og kennara.
Spurð um niðurstöðurnar varð-
andi félagsmiðstöðvarnar segir
Hera að þær séu í samræmi við það
sem fram hafi komið í fyrri rann-
sóknum. Auk þeirra krakka sem
stundi félagsstarf í félagsmiðstöðv-
unum sæki þangað unglingar sem
kannski séu á gráa svæðinu og geti
lent beggja vegna hryggjar, séu
kannski með brotið bakland en að
hugsa sinn gang. Hera segir miklu
betra að þessir unglingar hangi í fé-
lagsmiðstöðvunum en annars stað-
ar því þar sé starfsfólk sem geti ef
til vill náð til þeirra.
Rætt um framhaldið
Hera Hallbera segir að fátt komi
á óvart þegar niðurstöður könnun-
arinnar eru bornar saman við fyrri
kannanir. Hér staðfestist margt
sem áður hafi komið fram.
Niðurstöðurnar voru kynntar
fulltrúum menntamálaráðuneytis-
ins í gær og segir Hera að fram hafi
komið áhugi ráðuneytismanna að
hefja umræður um það hvernig best
væri að nýta þessar upplýsingar
innan skólakerfisins og íþrótta- og
öðru æskulýðsstarfi.
Niðurstöður rannsóknar meðal nemenda
níunda og tíunda bekkjar grunnskóla
Íþróttastarf er góð for-
vörn gegn vímuefnum
 

 




 


+*
**,-%,",*),',./,"
01/, %%,",2113,$,
*,,4',,$,
4,%,'

+*
**,$
,',./,",01/, %%,",2113,$,%,
*,,4'
,",4,%,4-,',*%
,5*67,'46,",$

 8%)
* 
,",%)
* 
9
///,$,,", *
,'*
31,
,,4',,$,
4,
%%,-
///,$,,", *,'*,31,
,
4',,",4,%,4-,',*%
,5*67,'4 ,",$

,8%)
* 
,",%)
* 
9
///,$,,",, '$,
$,&,,4',,$
,4,",
///,$,,",,,'$,
$,&,,4',,",4
%,4-,',*%
,5*67,'46,",$

 8%)
* 
,",%)
* 
9
(-% (*)
 :; <5*$  45* (-% (*)
 :; <5*$  45* (-% (*)
 :; <5*$  45*


 
 
















 
 














07=
017=
>=7?
17@
>17@
=371
A7.
0.73
>7?27.
007..7..7=0273
=7A?7>
0070
0@70
272
017>
=A7>
07=
017.
=?7@
370
007@
=27=
?=7A
0=7=
0A70 2070
2@7@ 2>72 2@72
0A7@
0=7.
@7A
>37=
A?71
=71
=173
A27A
271 >73
0>7=
3A72
0172 .70 A71 ?7.
0372 017= ?73 >7@
 




 




 




 




 







 
 
















 
 
















 
 
















 
 








   








   
inn í hjáveitugöngin. Þau eru 835
m löng, með um 2% halla og
nokkru ofar í bergstálinu er munni
annarra hjáveituganga, 752 m
langra, sem taka við yfirfallsvatni í
aftakaflóðum. Áin getur mest farið
í um 1300 rúmmetra á sekúndu í
aftakaflóðum, en rennslið í gær-
morgun var meinhægt, eða á milli
15 og 20 rúmmetrar á sekúndu.
Fram eftir degi var meira efni
rutt í stíflugarðinn, en í framhald-
inu verða gerðir tveir aðrir varn-
argarðar rétt neðar í ánni.
Haft var eftir gangamönnum á
vettvangi að nú myndu Arnarfells-
menn taka áframhaldandi ganga-
gerð við stífluna yfir eftir áramót-
in, en næst liggur fyrir að gera
efnisflutninga- og þéttingargöng
inn undir Kárahnjúkastíflu ásamt
einhverjum viðbótargöngum við
stíflustæðið.
Aðrar fréttir af framgangi Kára-
hnjúkaverkefnisins eru þær helst-
ar að 1200 tonna risabor, sá fyrsti
af þremur sem nota á við virkj-
unarframkvæmdina, er kominn í
land á Reyðarfirði, 180 þúsund
rúmmetrar af efni eru nú komnir í
Kárahnjúkastíflu og búið að bora
250 metra af kapal- og stöðv-
arhússgöngum innst í Fljótsdal.
kið úr vegi
úkastíflu
Morgunblaðið/Þorkell
in að renna í rúmlega 800 metra löng hjáveitugöng.
metra langt ferðalag í nýjum hjáveitugöngum
mpregilo S.p.A., gaumgæfir rennslið.
reyna að
ð þessum
arverkefni
yndastigi,
rstigi geti
egir Davíð
tir hinna
ða, en þeir
áhersla er
fjármagn
og þannig
nnsóknar-
verkefnin séu styrkt hverju sinni.
Rannsóknarsjóður starfar undir
menntamálaráðuneyti en hann varð
til úr Vísindasjóði annars vegar og
Tæknisjóði hins vegar. Tækniþróun-
arsjóður starfar á vegum iðnaðar-
ráðuneytis en honum er ætlað að
styrkja verkefni á frumstigi nýsköp-
unar.
Að sögn Tómasar Inga Olrich
menntamálaráðherra, sem situr í
Vísinda- og tækniráði, er mikið lagt
upp úr því að efla samstarf milli
rannsóknarstofnana, þar með talið
háskóla, og atvinnulífsins. Hann seg-
ir að aukið fé til samkeppnissjóða
verði til þess að þeir sem stundi
rannsóknir geti keppt sín á milli um
fjármagn í krafti sinnar sérþekking-
ar. Áherslan á verkefnatengda
styrki geri það að verkum að grunn-
ur til samstarfs aukist. Þannig sé
einstökum stofnunum ekki veittur
styrkur heldur verði sótt um styrki í
þessa sjóði á grunni vel skilgreindra
og rökstuddra rannsóknarverkefna.
Aðstoð við sprotafyrirtæki
hefur skort
Iðnaðar- og viðskiptaráðherra
segist vonast til að þetta fyrirkomu-
lag auki svigrúm í styrkveitingum.
„Tækniþróunarsjóður starfar í raun
á nýju sviði sem ríkið hefur ekki
staðið sig á, að mínu mati, fram til
þessa. Við verðum vör við það í ráðu-
neytinu að það er mjög mikið af góð-
um hugmyndum uppi en hins vegar
hefur skort aðstoð við sprotafyrir-
tæki og nýsköpun á þessu stigi. Von-
andi skapast með þessu meira svig-
rúm þannig að hægt sé að
forgangsraða og taka inn ný fræða-
svið í rannsóknum sem var mjög erf-
itt í hinu gamla niðurnjörvaða fyr-
irkomulagi,“ segir Valgerður
Sverrisdóttir.
Morgunblaðið/Jim Smart
niráðs; Hallgrímur Jónasson, Tómas Ingi Ol-
gerður Sverrisdóttir og Hafliði P. Gíslason.