Morgunblaðið - 19.12.2003, Blaðsíða 48

DAGLEGT LÍF
48 FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
bókaflóðinu sem jafnan
brestur á fyrir jól á Ís-
landi er sú hætta ávallt
fyrir hendi að merk hug-
verk og frásagnir fái ekki
þá athygli sem þau verðskulda.
Hörmulegt væri ef þau yrðu örlög
þeirrar bókar sem hér er sagt frá
því sagan er í senn trúverðug lýs-
ing á samtíma okkar og hispurs-
laus frásögn konu sem kynnst
hefur mótlæti í lífi sínu en stend-
ur þó sterkari eftir.
Bókin „Ég, Þrúðveig – bar-
áttusaga nútímakonu“, sem
Greipur Varðarson hefur skráð í
samvinnu við Þrúðveigu Stígs-
dóttur, sker sig um flest frá þeim
„uppgjörsbókum“ sem einkenna
svo mjög útgáf-
una fyrir þessi
jól. Hér er ekki
leitast við að
draga upp
harmrænar
myndir og
Þrúðveig fellur aldrei í þá gryfju
að vorkenna sjálfri sér eða kenna
öðrum um stormasamt lífshlaup
sitt.
Stór kostur við þessa bók er sá
að þau Þrúðveig og Greipur gæta
hófs í frásögnum og lýsingum af
reynslu og atvikum sem fyrir
löngu eru orðin svo samofin sam-
tíma okkar að þau eiga í raun
ekkert sérstakt erindi við lesand-
ann. Þetta á við um alþekkta og
sammannlega reynslu nútíma-
fólks á Íslandi; einelti, misnotkun,
heimilisofbeldi, gjaldþrot, eitur-
lyfjaneyslu, einmanaleika,
græðgi, átröskun, þunglyndi, firr-
ingu, áfengissýki, kynæði, spila-
fíkn og klámhneigð svo fátt eitt sé
nefnt.
Þrúðveig Stígsdóttir fæðist inn
í dæmigerða millistéttarfjöl-
skyldu í Reykjavík. Faðir hennar,
Stígur Ottó Steinleifsson, sem
sendi frá sér ævisögu sína fyrir
tveimur árum, er deildarstjóri hjá
Fjárkaupum, annálaður hæfi-
leikamaður en brothættur per-
sónuleiki. Móðir Þrúðveigar,
Grímdís Erla Djúpfjörð, sem
starfar við Mikilmennadeild Þjóð-
menningarhúss, er í huga dóttur
sinnar eins konar platónsk frum-
mynd íslensku konunnar; jarð-
bundin, sterk, skilningsrík, fámál,
dugleg, nægjusöm og fótköld.
Á þrítugsaldri kemst Þrúðveig
að því að móðir hennar á sér
duldar og myrkari hliðar. Upp-
gjör þeirra mæðgna er einn af há-
punktum bókarinnar. Athygl-
isvert er að bera þá lýsingu
saman við frásögnina af hinu
sama í æviminningum Grímdísar
Erlu sem komu út í fyrra.
Lýsingar á lífinu á Kuldameln-
um þar sem fjölskyldan bjó
lengstum einnkennast af hlýju og
þroska konu sem fengið hefur
nýja sýn til umhverfis síns í æsku.
Þrátt fyrir stöðuga áfengis- og
fíkniefnaneyslu birtist Stígur
Ottó lesandanum sem athygl-
isverður persónuleiki; þögull
áhugamaður um jarðfræði, sem
umhverfist í helgarvímunni, leik-
ur á rafgítar af ofsa og innlifun og
stingur úr vodkaflöskum á meðan
hann grillar á garðpallinum,
íklæddur svörtum silkijakka með
nafni rokkhetjunnar Ritchie
Blackmore. Grímdís Erla er öllu
fjarlægari í frásögninni, hún
hneigist til einveru, er hagmælt
og ber í hljóði harm sinn og duld-
ar hneigðir.
Lýsingar Þrúðveigar á lífinu
hjá afa og ömmu í sveitinni á
sumrin eru nákvæmar. Snyrti-
lega er vikið að kvöldinu ör-
lagaríka þegar bærinn að Lambi
brennur og breyskleika ömmu
Þrúðveigar og nöfnu. Jafnvægi
einkennir frásögn af viðvarandi
deilum við sveitunga þeirra
hjóna.
Menntaskólaárin reynast Þrúð-
veigu erfið þótt hún sé ágætur
námsmaður. Hún hverfur frá
námi við Háskóla Íslands og hef-
ur störf við pitsugerð í menning-
arhúsum á landsbyggðinni. Þar
kynnist hún Aðalpétri, miklum
lífskúnstner og bókmenntafræð-
ingi, sem kemur úr gjörólíku um-
hverfi. Þau halda til Svíþjóðar þar
sem Þrúðveig hefur nám í kynja-
fræði en Aðalpétur MBA-nám á
sviði mannauðsstjórnunar í leik-
húsi. Svíþjóðardvölin reynist báð-
um erfið, Aðalpétur er skap-
ofsamaður með lágt sjálfsmat og
skaddaða sjálfsmynd í eilífri and-
stöðu við umhverfi sitt. Þau lenda
í neyslu. Hún lendir í framhjá-
haldi. Hann lendir í fangelsi.
Loks lenda þau í skilnaði.
Heim komin gerist Þrúðveig
kennari og þar kynnist hún fjölda
karlmanna sem setja mark sitt á
líf hennar næstu árin. Hún hefur
sambúð með tveimur þeirra og
eignast tvö börn, Blíðdísi Báru og
Kára. En óyndi virðist jafnan
sækja á þegar regla færist yfir líf
hennar og hún slítur þessum sam-
böndum báðum. Einstaklega
nærgætin og falleg er lýsing
Þrúðveigar á nánu sambandi
hennar og samstarfskonu, sem er
skólaliði af erlendu bergi brotin.
Börn Þrúðveigar reynast bæði
prýðilega heppnuð. Með mikilli
vinnu og mannviti því sem þrosk-
inn getur einn fært tryggir hún
þeim þann stöðugleika sem er
ungmennum svo nauðsynlegur.
Æska og unglingsár þeirra reyn-
ast um flest hefðbundin, þau
lenda í neyslu og innbrotum en ná
áttum.
Þrúðveig hefur rekstur ýmissa
fyrirtækja. Gjaldþrotið tekur á en
hún hefur öðlast þá yfirvegun
sem samtíminn á Íslandi krefst af
þeim er hér búa og kemst yfir
mótlætið með hugviti og dugnaði.
Sá kafli sem fjallar um kennitölu-
söfnun Þrúðveigar mun reynast
mörgum í sömu stöðu og hún
hollt vegarnesti.
„Ég Þrúðveig – baráttusaga
nútímakonu“ er einstök bók eftir
sérstaka konu, hispurslaus en í
senn yfirveguð, áleitin en þó ekki
ruddafengin, afhjúpandi og nær-
göngul en aldrei yfirþyrmandi.
Ekki kemur á óvart að frásögn
Þrúðveigar Stígsdóttur hafi nú
þegar vakið athygli erlendis.
Ákveðið hefur verið að hún verði
gefin út í þýsku ritröðinni Wahre
Erzählungen von der Sagainsel
auk þess sem Tontería, eitt
stærsta bókaforlag Spánar, hefur
sýnt henni áhuga.
„Ég,
Þrúðveig“
„Ég, Þrúðveig – baráttusaga nútíma-
konu“ er einstök bók eftir sérstaka konu,
hispurslaus en í senn yfirveguð, áleitin
en þó ekki ruddafengin, afhjúpandi og
nærgöngul en aldrei yfirþyrmandi.
VIÐHORF
Eftir Ásgeir
Sverrisson
asv@mbl.is
Þrátt fyrir að veitingastaðinn Ánæstu grösum við Laugavegsæki einkum þeir, sem ginn-
keyptir eru fyrir grænmeti, kunna
matreiðslumeistararnir þar á bæ,
þau Sæmundur Kristjánsson og
Dóra Svavarsdóttir, vel að útbúa
jólakonfekt. Jólanammið þeirra hef-
ur þó á sér talsvert annan blæ en
gengur og gerist í súkkulaðiköss-
unum því uppistaðan eru hnetur,
döðlur, síróp og ávextir. Þó upp-
skriftirnar séu af hollu konfekti, er
hér ekki um neitt megrunarfæði að
ræða þar sem hnetur innihalda mik-
ið af ómettaðri fitu, en mjög mik-
ilvægt er að rista þær létt í ofni áður
en þær eru notaðar til að ná fram
góða bragðinu. Þurrkaðir ávextir
eru hins vegar trefjaríkir, en trefjar
vill oft vanta í jólamatinn hjá fólki.
„Hingað kemur ákveðinn kjarni
viðskiptavina reglulega sem orðinn
er mjög kunnuglegur, en svo bætast
alltaf nýir í hópinn sem þýðir að við-
skiptamannahópurinn fer stækk-
andi,“ segir Dóra, en opnað er
klukkan hálftólf á degi hverjum og
boðið upp á bæði hádegis- og kvöld-
mat. „Svo er alltaf eitthvert rennerí
þess á milli.“
Uppistaða matseðilsins saman-
stendur af grænmetisréttum, sem
eru tilbúnir þegar kúnninn mætir á
staðinn sem þýðir að ekki þarf að
bíða eftir matnum. Þegar Dóra er
spurð hvað kitli helst bragðlauka
grænmetisætunnar á hátíðum, svar-
ar hún því til að grænmetisætur
sæki mjög mikið í hnetur á jólum.
„Hnetusteikin vinsæla er okkar til-
brigði við jólin og svo erum við auð-
vitað alls órög við að nota öll þessi
krydd, sem fólk tengir jólunum, í
réttina okkar svo sem negul, engifer
og kanil.“
Hnetufingur
100 g valhnetur
50 g döðlur
50 g þurrkuð epli
¼ tsk kanill
½ cm engifer, saxaður
2 msk vatn
8–10 blöð filodeig
1 msk hunang
1 tsk heitt vatn
Ristið valhneturnar við 170°C í
5–7 mín., saxið þær síðan fínt. Saxið
döðlurnar, eplin og engiferið. Setjið
í pott ásamt kanil, engifer, vatni og
¾ af hnetunum. Hitið við miðlungs
hita þar til orðið að þykku mauki og
takið af hita.
Skerið filodeigið niður í búta,
u.þ.b. 10x6 cm. Setjið tsk af mauk-
inu á hvern bút, penslið kantana
með pínu vatni. Vefjið þessu upp í
einskonar vindil með lokaðar hliðar.
Setjið á bökunarplötu með smjör-
pappír. Hrærið saman hunanginu og
heita vatninu og penslið
hvern fingur og stráið
restinni af hnetunum yf-
ir. Bakið við 200°C í um
12–15 mín. eða þar til
gullið. Látið kólna.
Geymt í loftþéttu íláti.
Þetta má líka frysta.
Sælubitar
1 dl haframjöl
1 dl kókosmjöl
1 dl möndluflögur
1 dl spelthveiti
3 msk hlynsíróp
2 msk olía
salt á hnífsoddi
½ dl vatn
½ dl hindberjasulta, sykurlaus
Blandið öllu saman nema sult-
unni. Formið í litla toppa með gíg í
miðjunni og setjið á bökunarplötu
með smjörpappír. Sprautið sultunni
í gíginn. Bakið við 125°C í 45–55
mín. Geymið í loftþéttu íláti.
Pekanbitar
Botn:
3 eggjahvítur
60 g döðlumauk
60 g döðlur, skornar
50 g möndlukurl
Ofanálegg:
30 stk pekanhnetur, fallegar
40 g púðursykur
1 msk vatn
30 ml rjómi
Eggjahvíturnar eru stífþeyttar. ¼
af eggjahvítunum er blandað var-
lega saman við maukið, döðlurnar
og möndlurnar með sleikju. Þegar
það er vel blandað má blanda því
saman við restina af eggjahvítunum.
Sett í smurt form, gjarnan fernings-
lagað, og bakað við 150°C í 18–20
mín. Kælt lítillega og skorið í litla
tígla.
Púðursykurinn og vatnið er brún-
að í potti þar til það fer að bullsjóða,
þá er rjóminn setur út í. Hrært í og
soðið þar til að karamellan verður
glansandi og passlega þykk.
Hneturnar eru ristaðar í ofni við
150°C í um 4–6 mín. Karamellunni
er smurt á tíglana. Hnetunum raðað
síðan ofan á og þær skreyttar með
karamellunni í lokin. Þetta er geymt
í loftþéttu íláti og einnig má frysta
bitana.
Döðlumauk gerir maður sjálfur
með því að mauka döðlur og sjóð-
andi vatn.
Hnetudraumur
100 g valhnetur
100 g cashew-hnetur
1 dl hlynsíróp
½ plata carobsúkkulaði, ef vill,
sem er súkkulaði fyrir sykursjúka
Hneturnar eru ristaðar í ofni við
170°C í um 5–7 mín. Saxaðar gróft.
Settar á pönnu ásamt hlynsírópinu
og hitað yfir miðlungshita þar til
þetta verður samlímt og seigt. Tekið
af hitanum. Sett á smurðan smjör-
pappír með teskeið í litlum doppum
og látið harðna. Það þurfa að vera
snör handtök svo karamellan annað
hvort storkni ekki eða haldi áfram
að brenna. Ef vill má bræða carob-
súkkulaðið yfir vatnsbaði og dýfa
botninum á toppunum í. Það verður
að taka carobið af hitanum um leið
og það er bráðið, því það er mjög
viðkvæmt fyrir hita.
Sælubitar: Sultugígurinn gefur sætt bragð. Pekanbitar: Döðlur eru hér í lykilhlutverki.
Hnetudraumur: Sýróp og hnetur eiga vel saman.
Dóra Svavarsdóttir: Hnetur og þurrkaðir ávext-
ir áberandi við sætindagerðina.
Morgunblaðið/ÞÖK
Hnetur kitla bragðlaukana
Hnetufingur:
Bakað konfekt í filodegi.

HÁTÍÐARSÆLGÆTI | Handgert og heimalagað
Engin
jól án konfekts