Morgunblaðið - 20.12.2003, Blaðsíða 72

MINNINGAR
72 LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Þórður Guð-mundur Þórðar-
son fæddist á Sauða-
nesi á Langanesi,
N.-Þingeyjarsýslu, 6.
apríl 1921. Hann lést
á fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri
12. des. síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
sr. Þórður Oddgeirs-
son, prestur og pró-
fastur á Sauðanesi,
f. í Miklaholti,
Miklaholtshreppi 1.
sept. 1883, d. 3.
ágúst 1966 á Þórs-
höfn, og kona hans Þóra Ragn-
heiður Þórðardóttir húsfreyja, f. í
Reykjavík 29. jan. 1882, d. í
Reykjavík 19. júní 1950. Systkini
2. nóv. 1894, d. 17. mars 1969.
Þórður og Ólöf voru búsett á
Þórshöfn alla sína tíð. Börn þeirra
eru: 1) Úlfar, f. 30.6. 1947, kona
hans Kristín Kristjánsdóttir, þau
eiga þrjú börn; 2) Jóhann Ólafur,
f. 18.5. 1950, kona hans Hrafnhild-
ur Þórarinsdóttir, börn Jóhanns
með Elfu Bryndísi Kristjánsdóttur
eru þrjú og eitt barnabarn; 3)
Þóra Ragnheiður, f. 26.12. 1953,
maður hennar Bergur Steingríms-
son, þau eiga þrjú börn og eitt
barnabarn; 4) Þórður, f. 7.4. 1955,
kona hans Líney Sigurðardóttir,
þau eiga þrjú börn; 5) Oddgeir, f.
16.9. 1957, kona hans Sigrún Inga
Sigurðardóttir, þau eiga tvö börn;
og 6) Helena, f. 14.2. 1961, maður
hennar Höskuldur Sveinsson, þau
eiga tvö börn.
Þórður ólst upp á Sauðanesi.
Hann stundaði nám í Laugaskóla í
S-Þingeyjarsýslu og í Menntaskól-
anum á Akureyri. Þórður vann
ýmis störf um ævina, en lengst af
sem bifreiðastjóri á Þórshöfn.
Útför Þórðar verður gerð frá
Þórshafnarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
Þórðar eru: Oddgeir
Theodór, f. 30. nóv.
1911, d. 18. okt. 1978;
Hanna Andrea, f.
24.12. 1912; Haukur,
f. 4.5. 1914, d. 29.6.
1966; Anton Emil, f.
5.11. 1915, d. 16.1.
1997; Helga, f. 18.11
1917; Anna, f. 3.12.
1919, d. 23.4. 2000 og
Gyða, f. 10.7. 1924.
Þórður kvæntist 31.
des. 1950 eftirlifandi
konu sinni, Ólöfu Jó-
hannsdóttur, f. í
Hvammi í Þistilfirði 2.
nóv. 1927. Foreldrar hennar voru:
Jóhann Jónsson, bóndi í Hvammi,
f. 20. júní 1888, d. 31. júlí 1962, og
kona hans Kristín Sigfúsdóttir, f.
Þórður tengdafaðir minn hefur
nú kvatt þennan heim en minning
hans lifir hjá okkur sem eftir erum;
minning um hæglátan og góðan
mann.
Þórður var rólegur og dagfars-
prúður maður en alltaf var þó stutt
í glettni og kímnigáfu hjá honum.
Hann ólst upp á Sauðanesi á
Langanesi en faðir hans var þar
prestur og síðar prófastur og ólst
Þórður þar upp við góðar aðstæður
á rausnarheimili.
Æskuheimilið var Þórði kært,
líkt og Langanesið allt. Ungur að
aldri fékk hann lömunarveiki en
hann bar merki hennar alla ævi án
þess að hann heyrðist nokkru sinni
kvarta.
Ég kynntist Þórði fyrir alvöru
fyrir rúmum tuttugu árum; stelpan
í næsta húsi gerðist tengdadóttir
hans og var ekki að leita langt yfir
skammt. Upp frá því varð hann
„Doddi tengdapabbi“ og tók mér
rétt eins og hann hefði eignast eina
dóttur í viðbót og var mér og barna-
börnunum mjög góður. Þórður var
kvæntur Ólöfu Jóhannsdóttur frá
Hvammi í Þistilfirði og það var allt-
af gott að koma heim í Sólvelli til
Dodda og Lóu eins og þau voru
kölluð af kunningjum sínum.
Tengdafaðir minn var sjaldan að-
gerðarlaus; hann vann við vörubíla-
akstur á eigin vörubíl lengst af og
vörubíllinn hans Dodda var órjúf-
anlegur hluti af götumyndinni.
Þau hjónin voru góðir grannar og
notalegt nágrannasamband milli
þeirra og foreldra minna í næsta
húsi.
Þegar Þórðar er minnst koma
hestar ósjaldan við sögu en hann
var mikill hestamaður og annaðist
hestana sína rétt eins og börnin sín.
Það var gaman að koma með börnin
í hesthúsið hans við Hafnarlækinn
og „hjálpa til við hirðinguna“ en
það þýddi að við þvældumst fyrir
honum og gerðum hestana óþæga
með brauðgjöfum en alltaf vorum
við jafn velkomin. „Sæl vertu,
tengdadóttir mín, og gerðu svo
vel,“ sagði hann oft og bauð okkur
inn í ríki sitt þar sem vel hirtir
hestar hans stóðu í hlýju rökkrinu
og ráku mjúka flipana í okkur svo
við gætum haldið áfram að spilla
þeim með endalausum brauðgjöf-
um.
Þórður hafði gaman af lestri
góðra bóka og ljóð Davíðs Stefáns-
sonar voru honum kær og í þau
vitnaði hann oft. Hann fór oft með
ljóð og lausavísur fyrir mig og
spurði svo glettinn hvort ég vissi
hver hefði ort þetta. Oftar en ekki
tókst honum að máta mig í þeim
spurningaleik.
Tengdapabbi var landsbyggðar-
maður fram í fingurgóma og unni
heimabyggð sinni, hann sagði oft
bæði í gamni og alvöru að hann
skildi ekki í þessari ásókn fólks til
útlanda, með Langanesið og alla
þessa náttúrufegurð hér heima á
hlaði.
Síðari ár þegar heilsa hans var
farin að bila fórum við stundum í
bíltúr út á Langanes og hann sagði
mér ýmislegt frá gamla tímanum.
Heilsu hans hrakaði hratt síðustu
mánuði sem hann átti eftir ólifaða
og þá heimsótti ég tengdaforeldr-
ana oft og við Lóa tengdamamma
fórum saman að versla. Honum
fannst við þá oft slóra og kannski
vera óþarflega lengi að kaupa mjólk
og brauð meðan hann var einn
heima. Dag einn þegar við komum
úr einni slíkri verslunarferð sem
hafði jú tekið eitthvað lengri tíma
en bráðnauðsynlegt var þá kom
hann hlaupandi út að bílnum til
mín. Ég sá að honum lá eitthvað
mikið á hjarta og hugsaði með mér
að nú hefðum við tengdamamma
rétt eina ferðina slórað í búðunum
en þarna misreiknaði ég tengdaföð-
ur minn. „Þakka þér fyrir, elskan,
hvað þú ert alltaf góð við okkur,“
sagði gamli maðurinn þar sem hann
stóð á inniskónum í snjónum upp
við bílgluggann hjá mér og þetta er
ein síðasta minning mín um hann.
Ég og barnabörnin hans kveðjum
góðan tengdaföður og afa. Hvíli
hann í friði.
Líney Sigurðardóttir.
Hvernig eignast maður vin? Ég
hef oft spurt mig að því. Ef til vill er
það vegna þess, að það er eitt af því
besta sem maður á, góður vinur.
Hvað þarf til? Sennilega þarf tvo
til. Flóknara en svo er það ekki.
Þegar ég „festi ráð mitt“ og eign-
aðist þar með tengdaforeldra, eign-
aðist ég ekki bara tengdaforeldra,
afa og ömmu barna minna, heldur
líka tvo af bestu vinum mínum um
ævina. Hvernig má það vera? Því
oftar en ekki myndast einhverskon-
ar togstreita eða öfund milli slíkra
einstaklinga, sem ég hef verið svo
lánsamur að skilja ekki. Einhver
hefur tekið eitthvað frá hinum og
öfugt.
Á góðum degi, þegar vel liggur á
mér, segi ég stundum að ég hafi
verið heppnari með tengdaforeldra
en eiginkonu. Þótt auðvitað sé ég
þar að bera saman appelsínur og
epli, finnst mér stundum að það lýsi
vel hug mínum til tengdaforeldra
minna, þeirra afa Dodda og ömmu
Lóu á Þórshöfn.
Þegar ég kom inn í þessa fjöl-
skyldu í kringum 1979, var Þórður
tengdafaðir minn orðinn meir en
fulltíða maður, eða tæplega sextug-
ur. Ég man vel þegar við Þórður
hittumst fyrst.
Það var milli jóla og nýárs árið
1980. Ég hafði komist til Þórshafn-
ar við illan leik með flugvél um
morguninn, búinn að vera veður-
tepptur á Akureyri í sólarhring og
sat í hlýju eldhúsinu hjá Lóu á Sól-
völlum. Sennilega með kaffi og
kleinur við höndina eins og ég átti
síðar eftir að sitja oft og títt um
mörg ókomin ár. Þarna gekk hann
inn um hliðið úr norðanhríð og
frosti. Lítið eitt boginn í baki og
hnjám, ef til vill til þess að halda
betur jafnvægi í vindinum. Fór úr
skónum inni í forstofu, gekk í
heimaprjónuðum lopaleistum inn í
eldhús og heilsaði mér með
ákveðnu, en hlýju handabandi
„Þórður, heiti ég – velkominn,“
sagði hann. Hönd hans bar þess
greinileg merki að ekki hafði hún
legið lengi í vasa pressaðra klæða
um ævina. Hér var á ferð verðugur
fulltrúi hinna vinnandi og skapandi
handa þessa samfélags.
Þórður, tengdafaðir minn, fædd-
ist árið 1921 og ólst upp að Sauða-
nesi á Langanesi. Þar hefur hann
sennilega búið við aðstæður ís-
lenskrar yfirstéttar á einu besta
brauði landsins. Faðir hans var
prestur og prófastur, og allur að-
búnaður á prestssetrinu var eins og
best gerðist í þá daga. Held ég að
Þórður hafi alla ævi sína búið að því
við hve góð skilyrði hann ólst upp í
æsku. Þar var nóg af öllu, bæði and-
legum og veraldlegum verðmætum.
Ekki gat þó höfðinglegur umbún-
aður prestssetursins að Sauðanesi
veitti því fólki, sem þar bjó, algjöra
vernd gegn vágestum þessa heims
og ekki fór Þórður varhluta af því.
Sem ungt barn fékk hann lömunar-
veikina í tvígang.
Í fyrra skiptið fór þessi sjúkdóm-
ur varlega með þennan þá litla
snáða, en í seinna skiptið veitti hinn
miskunnarlausi vágestur Þórði
þann kinnhest, sem hann bar merki
af fyrir lífstíð. Þórður var frá fimm
ára aldri lamaður að hluta í andliti
og bar hann þann kross alla sína
löngu ævi. Ekki kemst maður hjá
því að trúa og treysta þeim manni,
sem slíkt gerir með fullkomnu
æðruleysi eins og Þórður. Oft hefur
mig langað til að lesa hug hans um
þetta, en varla man ég eftir því að
við tengdafeðgar höfum rætt það á
vitrænum grunni þrátt fyrir marg-
ar og langar samverustundir. Ef til
vill stuttlega, en í raun skipti það
okkur engu. Við vorum ekki vinir af
því að spegillinn hafði sagt okkur
það. Heldur „af því bara“.
Hvernig var hann? Þórður var
einhver mesti séntilmaður sem ég
hef nokkurn tíma kynnst. Fágaður
drengur, alinn upp í íslenskri yf-
irstétt en með fullkomlega tilgerð-
arlausan alþýðleika. Hann var
nokkuð seintekinn og fór ekki hátt
með tilfinningar sínar. Við Þórður
vorum ólíkir. Hann var verðugur
fulltrúi landsbyggðar ættaður úr
Reykjavík, en ég hið dæmigerða
borgarbarn ættað úr sveit. Jarð-
vegur fyrir vináttu okkar var mag-
ur, en ætli við höfum báðir ekki ver-
ið staðráðnir í að rækta sérhvert
lífskröftugt fræ sem í þann svörð
féll og ekki verður annað séð, en að
tekist hafi vel til af beggja hálfu. Á
næstu árum átti ég eftir að eyða
stórum hluta af frístundum mínum
á Þórshöfn eða á ferð um Ísland á
leið þangað eða frá. Við Þórður vor-
um saman öllum stundum, fór ég
með honum í vörubílnum hans um
sveitir með varning og oft sat ég í
bílnum lengi dags við vegagerð. Við
fórum með vatn upp á Gunnólfsvík-
urfjall og að ná í mjólk til bænda í
nærsveitir Þórshafnar, en á tíma
vann Þórður það rómantíska starf
að vera mjólkurbílstjóri. Við vorum
saman í frítímanum og ófáar eigum
við stundirnar saman í bílum okkar
beggja akandi um Þórshöfn og ná-
grenni. Við höfum gengið um tún og
engjar, skoðað fuglalífið, sauðfé og
hesta. Bara setið saman í grasinu
og horft á tilveruna án þess að
segja nokkuð orð. Þannig er það
með góða vini, að þögnin er oft hið
gyllta band sem tengir þá saman.
Nokkur voru þau skipti að við
Þórður fengum okkur í glas saman.
Þá urðu umræður oft fjörugar og
við tengdafeðgar ekki alltaf sam-
mála. Ekki var það beinlínis þannig
að við værum í raun ósammála
heldur, oftar en ekki, vildi hinn að-
ilinn vekja máls á einhverjum öðr-
um fleti á umræðuefninu. Af göml-
um íslenskum jólasið fengum við
okkur einu sinni í glas á Þorláks-
messu.
Fljótlega eftir að við höfðum haf-
ið drykkju og nýbyrjaðir að ræða
landsins gagn og nauðsynjar kom
tengdamóðir mín, amma Lóa, til
okkar með jólarjúpurnar sem
gleymst hafði að verka. Nú voru
engin betri ráð til fyrir okkur
tengdafeðga en að setjast út í skúr
með um 20 rjúpur í kassa á milli
okkar og hefjast handa við að reyta.
Sjálfur hafði ég aldrei gert slíkt áð-
ur á ævi minni, enda vanur að
kaupa allan minn mat í vel snyrtum
og pökkuðum umbúðum í stór-
mörkuðum höfuðborgarinnar.
Þórður kenndi mér handtökin og
við byrjuðum að reyta. Hægt gekk
það í fyrstu. Meir að segja löngu
eftir það.
Við tengdafeðgar höfðum verið
svo forsjálir að hafa flöskuna með
okkur út í skúr og þeim mun meir
sem lækkaði í flöskunni, þeim mun
betur gekk að reita fiðrið af rjúp-
unum. Stóðst það nokkurn veginn á
enda að við lukum við hvoru
tveggja í senn, flösku og framlag
okkar til jólahaldsins á Sólvöllum
þetta árið. Mér var sagt það síðar,
að sjaldan eða aldrei hafi jafnilla út
leiknar rjúpur verið á borðum
tengdamóður minnar og þessi jól.
Ekki nóg með að þær höfðu verið
skotnar af grimmum veiðimönnum
heldur hafði einhver ráðist á þær
dauðar og limlest. Þetta sama Þor-
láksmessukvöld brugðum við
tengdafeðgar út af vana okkar og
„fórum í hús“, sem var nokkuð sem
við helst aldrei gerðum, raunar
forðuðumst sem heitan eldinn. „Ég
er ekkert fyrir það að skoða gard-
ínur og hæla brauði,“ var Þórður
vanur að segja. Við heimsóttum
Gamsa, sem bjó rétt við Sólvelli.
Gamsi tók vel á móti okkur.
Mér er það eitt minnisstætt úr
þessari heimsókn okkar, að þar sá
ég tvö falleg stúlkubörn, sem mér
fannst af Guði gerðar svo fallegar
voru þær. Þær voru víst barnabörn
„Gamsa heitins“, eins og Þórður
átti síðar ætíð eftir að kalla hann.
Eftir stutta, en ágæta dvöl, hjá
Gamsa gengum við tengdafeðgar
úti í kalda vetrarnóttina. Síðla dags
á aðfangadegi jóla þetta árið vökn-
uðu tvö jólabörn til lífsins á Sól-
völlum, höfðu frekar hljótt um sig
og nutu kyrrðar og helgi jólanna.
Sögðum ekki mikið, en ég man þó
að Þórður sagði við mig rétt áður
en hátíð gekk í garð, „Við vorum
víst fullir í gær…“
Þrátt fyrir áföll lömunarveikinn-
ar í æsku var Þórður hraustur mað-
ur mestan hluta ævi sinnar. Í æsku
var hann talinn góður glímumaður,
sterkur mjög og sundmaður með
afbrigðum. Það var ekki fyrr en um
sjötugt sem einhver krankleiki fór
að hrjá hann. Langtímum saman
var hann við mjög góða heilsu, en
svo komu tímabil sem heilsuleysi
gerði vart við sig. Undir lokin var
það fremur hugur hans en líkami
sem gaf eftir. Þá sátum við tengda-
feðgar bara saman í bíl eða í stof-
unni heima hjá mér og hlustuðum á
góða tónlist. Oft var ekki mikið tal-
að saman hér áður fyrr, en það var
enn minna nú. Enda til hvers? Við
fórum í bíltúr, en það virtist sama
hvert ekið var allt var það eins í
augum Þórðar. Enda hafði hann
séð allt, orðinn 82 ára.
Ein af síðustu góðu samveru-
stundum okkar tengdafeðga var á
þá leið, að við höfðum verið ásamt
fjölskyldunni í skírnarveislu í
Garðabæ. Fljótlega eftir að komið
var til veislu tók Þórður að óróast
nokkuð og vildi „fara heim“.
Byrjaði verulega að kveða að því
strax að lokinni skírnarathöfn, en
þegar honum var sagt að þá yrði
máltíð borinn á borð gaf hann eftir
og beið rólegur smástund. Strax að
lokinni máltíð, sem hann gleypti í
sig, byrjaði hann aftur að minna á
það og nú fastar en fyrr, að nú væri
kominn tími til að „fara heim“.
„Nei, nei, nú þarf að fá sér kaffi og
köku, við skulum halda ró okkar,“
sagði ég „og svo skulum við sjá til
hvernig þetta fer.“ Gekk þetta
svona milli okkar nokkra stund og
eftir að hafa ráðfært mig við
tengdamóður og eiginkonu varð
ekki komist hjá því að „fara heim“.
Ég tók að mér að aka Þórði heim.
Við tengdafeðgar kvöddum veisl-
una, þökkuðum fyrir okkur og
gengum út í suðaustan slagviðrið,
eins og það gerist hvað verst á
þessu horni landsins.
Settumst upp í bíl og ókum burt.
Þegar upp í bílinn kom róaðist
Þórður verulega, sagði ekki auka-
tekið orð alla leið heldur horfði út í
myrkrið, fylgdist með vinnukonum
við störf sín á bílrúðunni. Slagviðrið
barði bílinn og vindurinn hristi
hann til. Sem við vorum nær komn-
ir heim og biðum „á rauðu“ við tif-
andi stefnuljós á Bústaðaveginum
varð mér litið til Þórðar.
Hann sat við hlið mér í rökkrinu
með lokuð augun. Hafði hann sofn-
að? Var honum rótt? Umferðarnið-
ur Kringlumýrarinnar hafði unnið
bug á hug hans, eins og á barni í
langferð með foreldrum sínum. Var
ég með barn eða gamlan mann við
hlið mér? Tvisvar verður gamall
maður barn. Og mín bíður nú ekk-
ert annað en að bjóða þessum
gamla manni, tengdaföður mínum
og trygga vin, góða nótt.
Höskuldur Sveinsson.
Nú er hann afi minn fallinn frá
eftir snörp veikindi. Það var líka
gott að hans lokaveikindi urðu ekki
lengri. Ég hefði aldrei getað horft
upp á hann afa veslast upp með tím-
anum. Það hefði ekki verið í sam-
ræmi við það hversu hraustur hann
var. Ég man að vísu eftir honum
með magn pillna og taflna sem
hann tók inn á degi hverjum við
astma og öðru en fannst það alltaf
skrýtið því að mér fannst ekkert
aftra honum í því að taka á því í
heyskap og öðru þegar á þurfti.
Afi var af þeirri kynslóð Íslend-
inga sem þurftu að hafa fyrir hlut-
unum. Það endurspeglaðist vel í
persónuleika hans. Hann var afar
ÞÓRÐUR
GUÐMUNDUR
ÞÓRÐARSON