Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur Sveinsson,staðarhaldari ogbókaútgefandi áHrafnseyri, er Reyk-víkingur, alinn upp
þar á götunum í austurbænum
eins og hann orðar það sjálfur, en
á annars ættir að rekja í Fljóts-
hlíð og Borgarfjörð.
„Lífið snerist um fótboltann á
sumrin í Fram og handboltann í
Ármanni á veturna lengi fram eft-
ir unglingsárum,“ segir Hallgrím-
ur. „Maður horfði bara á stelp-
urnar svona útundan sér!
Framvöllurinn í grjótnáminu neð-
an Sjómannaskólans, íþróttahúsið
á Hálogalandi, staðir sem nú til-
heyra minningunni einni, voru
uppeldisstöðvarnar að hluta til.
Oft var maður blankur og átti
ekki fyrir strætó inn að Háloga-
landi. Þá labbaði maður bara. Svo
svindlaði maður sér inn á Mela-
völlinn framan af árum, skreið
undir bárujárnsgirðinguna, eða
stóð uppi á vörubílspallinum hjá
honum Skúla vörubílstjóra úr
Laugarnesinu fyrir utan girð-
inguna eða á bílpallinum hjá hon-
um Ragnari pabba hans Ómars
þegar stórleikir fóru fram.
Svo var næsta skrefið að gerast
sölumaður á sælgæti með kassa í
leðuról framan á maganum og
bjóða til sölu á áhorfendasvæð-
unum. Þá var hrópað: Sælgæti,
sígarettur, vindlar. Og þeir hörð-
ustu bættu svo við: Og KR svindl-
ar. Auðvitað svindluðu KR-ingarn-
ir! Þeir voru svo sigursælir á þeim
árum. Seinna fékk maður svo
boðskort inn á völlinn og þótti
fínt.“
Námið í Gagnfræðaskólanum
við Lindargötu, Gagnfræðaskóla
Austurbæjar, og síðar Kennara-
skólanum var svona hliðargrein,
lítið stunduð, að sögn Hallgríms.
Félagslífið í þessum ágætu skól-
um hins vegar stundað af kappi og
yfirleitt í broddi fylkingar fyrir
jafnöldrunum segir staðarhaldar-
inn á Hrafnseyri.
„Sem stafaði kannski af því
framan af, að ég bar höfuð og
herðar yfir flesta mína jafnaldra,
enda héldu þeir sumir þegar mað-
ur kom í Lindargötuskólann, beint
úr Laugarnesskólanum, að ég
hlyti að hafa fallið nokkrum sinn-
um á barnaprófinu þar! Þetta var
að sjálfsögðu leiðrétt snarlega, en
þeir sem svona hugsuðu urðu svo
mínir bestu vinir.“
Var sendur vestur á Breiðuvík
En hvað kom til að þú, borg-
arbarnið, ákvaðst að fara vestur á
firði að loknu kennaraprófi og
fórna með því íþróttunum og lífinu
í Reykjavík?
„Ætli það hafi nú ekki bara ver-
ið tilviljun, eins og flest annað í
lífinu. Og þó. Ég kenndi einn vet-
ur að afloknu kennaraprófi hjá
þeim mæta manni Björgvini
Magnússyni, skólastjóra í Heima-
vistarskólanum á Jaðri, en það var
skóli sem Reykjavíkurborg rak
þar fyrir drengi sem höfðu lent í
útistöðum við ýmislegt og áttu
erfiðar heimilisaðstæður, en sjálf-
ur fyllti ég þann hóp um tíma og
var nemandi þar um sjö ára ald-
urinn.
Hjá Björgvini var ég einnig um
tíma á sumrin flokksstjóri í Skáta-
og vinnuskólanum á Úlfljótsvatni,
sællar minningar. Svo datt mér í
hug, og einhverjum fleiri fyrir
mína hönd, að sækja um starf for-
stöðumanns Vistheimilisins í
Breiðuvík í Rauðasandshreppi hér
vestra, en það var staður á svip-
uðum nótum og var á Jaðri. Ég
var ráðinn í starfið og sendur
vestur í Breiðuvík, eins og ég orða
það nú stundum í gamni. Þetta
mun hafa verið 1962 og var erfitt
ungum manni um tvítugt, sem
varla vissi hvar Vestfirðir voru
eða um mannlíf þar yfirleitt. En
þar kynntist ég minni góðu eig-
inkonu, Guðrúnu Steinþórsdóttur,
ættaðri frá Brekku í Dýrafirði.“
Hver voru svo tildrög þess að
þú gerðist staðarhaldari á sjálfu
forsetasetrinu á Hrafnseyri?
„Það var nú okkar ástsæli bisk-
up, Sigurbjörn Einarsson, sem
átti frumkvæðið að því. Á staðnum
hafði verið reistur hluti af stóru
húsi sem var hugsað sem prests-
setur og skóli fyrir sveitir Arn-
arfjarðar, sem seinna var svo full-
gert. Þá var presturinn fluttur
burt, enda fámennt orðið í presta-
kallinu, sem svo var lagt niður
sem slíkt upp úr 1970. Við hjónin
rákum svo skóla á staðnum og
sumargistihús fyrstu árin, auk
þess sem við hófum sauðfjárbú-
skap á jörðinni þar sem fyrirrenn-
arar okkar, Jón Kr. Waage og
Garðar sonur hans, höfðu frá horf-
ið. Búskapinn höfum við verið með
allt til þessa dags, það er að segja
að konan er nú eiginlega bóndinn.
Ég er bara „léttadrengur“ eins og
flestir vita hér vestra.
Svo gerist það á æviferlinum að
frammámenn á Þingeyri fengu
mig til að gerast kennari þar við
barnaskólann hjá vini mínum, öð-
lingnum Tómasi heitnum Jónssyni
skólastjóra. Hjá honum var ég í
mörg ár. Svo gerist það einn góð-
an veðurdag að Tómas biður mig
að leysa sig af sem skólastjóri í
einn vetur, þar sem hann þurfti að
sinna sparisjóðnum á staðnum í
fullu starfi. Þessi vetur varð að
fjórtán árum.“
Svo hellir þú þér út í ritstörf af
miklum krafti. Var það af ein-
hverri innri þörf eða fyrir tilvilj-
un?
„Það var nú eiginlega hvort
tveggja. Þannig var, að fljótlega
eftir að ég útskrifaði sjálfan mig
úr grunnskólanum beit ég það í
mig að ég þyrfti endilega að skrifa
handbók fyrir almenning, unga
sem aldna, um Jón Sigurðsson,
þar sem helstu staðreyndir um líf
hans og starf væru aðgengilegar.
Fannst mér það áberandi að allur
almenningur vissi lítið meira um
hann en bara nafnið. Þetta varð,
bókin kom úr með kostum sínum
og göllum.“
Óborganlegir persónuleikar
Segðu mér frá Vestfirska for-
laginu, tilganginum með stofnun
forlagsins og hvernig þú kemur að
þessari útgáfu.
„Það má eiginlega segja að
Vestfirska forlagið sé bókinni um
Jón forseta að kenna eða þakka.
Útgáfan er kennd við Hrafnseyri
og á þar sitt lögheimili og má
segja að það sé nokkuð viðeigandi
þar sem Jón sjálfur lifði og hrærð-
ist í bókum allt sitt líf. Og „lógó“
forlagsins er Dynjandi, sá mikli og
fallegi foss, perla Vestfjarða, sem
Jón hafði daglega fyrir augum á
yngri árum ef svo veltist.
Svo gerist það að ég byrja á að
gefa út ritröðina Mannlíf og saga
fyrir vestan, sem upphaflega var
kölluð Mannlíf og saga í Auðkúlu-
og Þingeyrarhreppum hinum
fornu, því það var alltaf verið að
sameina og margir hér hafa búið í
þremur sveitarfélögum á örfáum
árum. Svo leiddi hvað af öðru, en
höfuðáherslan hefur alltaf verið að
blanda saman gamni og alvöru líkt
og gerist í lífinu.
Þegar ég kom hingað vestur,
ungur maðurinn, kynntist maður
fjöldanum öllum af innbornum
karakterum, sem nú eru flestir
dauðir. Þetta voru og eru óborg-
anlegir persónuleikar, margir
hverjir. Eitthvað fór af stað í
hausnum á mér sem sagði að það
þyrfti að gera þessum köppum úr
alþýðustétt, bændum, vinnumönn-
um, vinnukonum, húsfreyjum og
sjómönnum og svo framvegis betri
skil á prenti en gert hafði verið, til
að halda minningu þeirra til haga
og lífi því sem hér var lifað.
Ég varð fljótlega var við það að
persónu- og atvinnusaga hér um
slóðir var að mörgu leyti óskrifuð.
Svo það að margt af þessu fólki
hafði yfir að búa óborganlegri frá-
sagnargáfu og gleði. Sumir áttu
ýmislegt í handriti og aðrir byrj-
uðu að skrifa fyrir mína hvatn-
ingu. Ekki má svo gleyma öllum
gömlu ljósmyndunum sem leynd-
ust í hirslum hjá fólkinu. Þær eru
ómetanlegar.
Fyrst í stað þurfti maður auð-
vitað að gefa með þessari útgáfu.
Róm var ekki byggð á einni nóttu!
Auðvitað er þetta eins og hver
önnur skemmtileg bilun að standa
í bókaútgáfu á svona „afskekkt-
um“ stað. En eftir að tæknin kom
til sögu; Internetið og það allt
saman, er það miklu auðveldara.
En ég væri löngu hættur þessu ef
ekki kæmi til þakklæti þeirra og
gleði sem í hlut eiga og framlag
ýmissa mætra manna og kvenna,
sem eru svo margir að ég þori
varla að nefna einn framyfir ann-
an. Þó get ég ekki stillt mig um að
nefna nöfn Gunnars S. Hvammdal
veðurfræðings, sem hefur verið
mér ómetanleg hjálparhella, Ara
Ívarssonar frá Melanesi og Haf-
liða Magnússonar frá Bíldudal.
Það er nánast undantekningar-
laust að þeir sem byrja að lesa
Bækurnar að vestan, sem við köll-
um svo, halda því áfram og sumir
eru nánast forfallnir lesendur
þeirra og vilja ekki vera án þeirra.
Burstabær Jóns Sigurðssonar á Hrafnseyri var formlega opnaður 17. júní 1997.
Gestir fyrir framan burstabæinn spjalla saman og líta í Bækurnar að vestan.
Óborganlegir persónu-
leikar fyrir vestan
Hallgrímur Sveinsson flutti ungur vestur á firði og gerðist þar kennari, skólastjóri og síðar staðarhaldari á forsetasetrinu á Hrafnseyri.
Hann segir Sveini Guðjónssyni frá því hvernig það atvikaðist og hvað varð til þess að hann hellti sér út í ritstörf og bókaútgáfu.