Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 40

LISTIR
40 SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
É
g er gagnrýnandi. Ég fer á
myndlistarsýningar og
gagnrýni það sem mér
finnst að betur mætti fara.
Ef vel er gert reyni ég að
hrósa. Hvort tveggja getur
verið uppbyggjandi, en til
að gagnrýni verði uppbyggjandi, þarf sá sem
fyrir gagnrýninni verður að vera maður til að
taka þeirri gagnrýni, jákvæðri eða neikvæðri.
Fyrir þetta fæ ég borgað.
Stundum gerir maður meira í gagnrýni sinni
en að segja einfaldlega hvað er gott og hvað er
slæmt. Maður reynir þá eins og kostur er að
setja hluti í samhengi, setja einstök verk í sam-
hengi við verk annarra listamanna, setja sýn-
inguna sem slíka og þau skilaboð sem hún er
með í samhengi við umræðuna í þjóðfélaginu,
og stundum gerist maður
fræðilegur og talar um
isma, raunveruleika og
óraunveruleika, óhlut-
bundið og hlutbundið og
notar enn skrýtnara lík-
ingamál á stundum. Gagn-
rýnandinn talar þannig til
ólíkra aðila á hverjum tíma. Stundum er það
listamaðurinn sem ætti að leggja eyrun við,
stundum almenningur og stundum sýning-
arhaldari. Stundum skilur ekki nema einn þess-
ara hópa hvað gagnrýnandinn er að fara.
Þeim sem standa fyrir sýningum á myndlist
hlýtur að vera ljóst hve mikilvægur gagnrýn-
andinn er þeim. Þeir vita að eftir að sýningin er
tilbúin eftir oft langa yfirlegu í hringiðu skipu-
lagningar, mun koma gestur á sýninguna í þeim
eina tilgangi að segja hvað honum finnst um
það sem búið er að setja upp. Þessi gestur hef-
ur ekki verið í hringiðunni eins og sýning-
arhaldarinn, hann er ekki búinn að vera með
höfuðið ofan í kössum og kirnum. Glöggt er
gestsaugað var einhverntíma sagt og það á við
um auga gagnrýnandans.
Sýningin er samt á endanum ekki sett uppfyrir gagnrýnandann, þó að hér á Íslandifreistist margir til að halda það. Hún ersett upp fyrir almenning og það er al-
menningur sem, ef allt er með eðlilegum hætti í
okkar þjóðfélagi, dæmir um gæði sýning-
arinnar. Hann gerir það með mætingu sinni og
með því að gefa álit sitt á sýningunni í umræðu
úti í bæ.
Ólafur Kvaran, safnstjóri Listasafns Íslands,
furðar sig í samtali við Morgunblaðið sl. föstu-
dag á texta sem gagnrýnandi, höfundur þessa
pistils, skrifaði um sýninguna Raunsæi og veru-
leiki sem snýst um árin 1960–1980 í íslenskri
myndlist. Hann spyr af hverju gagnrýnandinn
sjái hlutina á þennan veginn en ekki hinn, segir
að honum hafi yfirsést það sem máli skiptir. Á
máli Ólafs að skilja var Erró þungamiðjan í ís-
lenskri list á tímabilinu 1960–1980, og segir að
hann sé helsti málari þessa tímabils í íslenskri
listasögu. Þess vegna er ofureðlilegt að hann
spyrji af hverju ég minnist ekki einu orði á
Erró í gagnrýni minni. Ástæðan er einföld. Ég
er einfaldlega ekki sammála því að Erró sé
jafnmikilvægur póstur í íslenskri listasögu á
þessum tíma og Ólafur vill vera láta.
Erró er alþjóðlegur listmálari, búinn að búa
og starfa lengst af í Frakklandi og er af Frökk-
um talinn franskur.
Eins og sást glöggt á sýningu í Listasafni
Reykjavíkur fyrir nokkrum árum er Erró hluti
af hreyfingu evrópskra popplistamanna, og hef-
ur skráð nafn sitt á spjöld sögunnar sem slíkur.
Það er hins vegar mín skoðun að evr-ópsku poppararnir hafi aldrei náð þeimhæðum sem hinir bandarísku kollegarþeirra náðu. Til þess er list þeirra í
flestum tilfellum of þung, fræðileg og óaðgengi-
leg.
Ólafur Kvaran undrast þreytu gagnrýnand-
ans; þreytu sem er tilkomin vegna þess að hann
er að ganga fram á sömu verkin á sömu stöð-
unum ár eftir ár á listasafninu, bara undir mis-
munandi formerkjum. Ég verð ekkert minna
þreyttur þó að Ólafur reyni að sýna fram á
nauðsyn þess að þessi verk séu höfð með á sýn-
ingunni sem um ræðir.
Gagnrýni mín um þessa sýningu Ólafs sner-
ist aðallega um það sem var að. Það hefði ekki
gagnast listasafninu neitt að ég kæmi þarna inn
og lyki lofsorði á framkvæmdina, enda ekki
ástæða til.
Ólafur segir eitt og annað áhugavert í fyrr-
nefndu viðtali, og því fagna ég. T.d. segir hann
Nýlistasafnið vera stórkostlegt, hann talar um
nauðsyn þess fyrir Íslendinga að geta haft
reglulegt aðgengi að listasögunni og hann talar
um að plássleysi standi Listasafni Íslands fyrir
þrifum.
Ég vona að Listasafn Íslands verði einhvern-
tíma fullburða en til þess þarf þrek og bar-
áttuvilja.
Dagsdaglega verð ég ekki mikið var viðsafnstjóra Listasafns Íslands, hvorkiá sýningarvettvangi úti í bæ, né sé éghann í fjölmiðlum að þrýsta á um
aukin framlög, hvort sem er frá opinberum að-
ilum eða frá einkaaðilum, til að gera drauminn
um alvöru listasafn að veruleika.
Ég verð ekki var við það að þessi barátta fari
fram. Og rétt eins og sýningunni á Listasafninu
tekst ekki að miðla því kröftuga umróti sem
haldið er fram að hafi átt sér stað á tímabilinu
frá 1960–1980 þá heyri ég enga háreysti frá
Listasafninu. Þar virðist engin barátta fara
fram.
Það er kominn gestur
Listasafn Íslands.
AF LISTUM
Eftir Þórodd
Bjarnason
tobj@mbl.is
Morgunblaðið/Júlíus
VESTFIRSKA forlagið hefur nú
starfað um nokkurra ára bil undir
forystu Hallgríms Sveinssonar með
aðsetur á Hrafnseyri. Hægt var af
stað farið en smátt og smátt hefur
starfseminni vaxið fiskur um hrygg
og útgáfubókum fjölgað, svo að nú er
umfangið orðið talsvert að því er mér
sýnist.
Frá árinu 1996 hefur forlagið gefið
út lítið tímarit – eða ritröð eins og
það kallast – sem flutt hefur marg-
víslegan fróðleik um vestfirskt
mannlíf fyrr og nú. Auk þess er gefið
út ársritið Frá Bjargtöngum að
Djúpi, allmiklu stærra. Á þessu
hausti kemur það út í sjötta sinn.
Efni þess er hliðstætt litla ritinu.
Tímaritið – Mannlíf og saga –
kemur nú út í þrettánda sinn. Þegar
blaðað er í heftunum er augljóst að
þar hefur mikið efni verið dregið á
land. Sumt hefur verið skrifað fyrir
ritið annaðhvort af ritstjóranum eða
öðrum. Annað er komið úr gömlum
fræðasyrpum manna, sem sumir
hverjir eru löngu látnir. Þá er ekki
minna um vert hversu ötulir menn
hafa verið að safna gömlum myndum
og birta í ritinu. Ótrúlega mikið hef-
ur verið til af þeim.
Blærinn á þessu litla tímariti er
sérkennilegur og skemmtilegur.
Vestfirsk gamanmál skipa hátt sæti
og yfirleitt svífur hressandi andblær
yfir vötnum (kannski með svolitlu
seltubragði stundum!).
Ekki er mér kunnugt um hversu
víðförult þetta tímarit er. En benda
má bókamönnum og grúskurum á að
það er mikil náma fróðleiks og
skemmtunar.
Þrettánda heftið, sem nú kemur á
prent, er engin undantekning frá
reglunni. Það hefst á alllöngu viðtali,
sem Hallgrímur ritstjóri átti við
Kristján Ottósson frá Svalvogum.
Þar segir Kristján frá uppvexti sín-
um og aðstæðum í þessari afskekktu
og erfiðu byggð fyrir og um miðja
síðustu öld. Það er verulega áhuga-
verð frásögn, er sýnir vel hina hörðu
lífsbaráttu, hættur, sem við var að
etja, og einstaka hjálpsemi manna á
milli.
Stutt frásögn er eftir Bjarna
Georg Einarsson um eftirminnilega
veiðiferð á Fjölni ÍS 177. Þá kemur
mikil myndasyrpa úr safni Gunnars
Jónssonar. Myndirnar eru flestar frá
því fyrir 1940 og frá Þingeyri og af
fólki þaðan.
Ari Ívarsson frá Melanesi, sem
margt bitastætt hefur skrifað í fram-
angreind rit á undanförnum árum, á
hér stutta en skemmtilega frásögn af
hrafnahjónum. Það er athyglisverð
„hrafnafræði“.
Alllangur þáttur er um skáldkon-
una Lilju Björnsdóttur, sem lengi
bjó á Þingeyri. Þátturinn er að
mestu kaflar úr löngu viðtali Þor-
steins Matthíassonar, sem birtist í
einni af viðtalsbókum hans. Nokkrar
stökur Lilju fylgja með.
Þá er og önnur syrpa af myndum,
sem ber yfirskriftina Gamlar myndir
úr Súgandafirði. Þær eru úr ljós-
myndasafni séra Jóhannesar Pálma-
sonar og frá árunum 1946 og 1947.
Frásögn er af tíu ára afmæli Sam-
vinnufélags Ketildalahrepps árið
1940 og fylgja tvær hópmyndir.
Gamansögur eru hér nokkrar að
vanda. Myndir eru úr fórum Jóhann-
esar Kristinssonar og lestina rekur
stutt frásaga Kristjáns Ottóssonar,
sem segir frá í upphafi heftis.
Þetta hefti er skemmtilegt og
fræðandi eins og forverar þess.
Mannlíf á VestfjörðumBÆKURRitröð
13. hefti. Vestfirskur fróðleikur gamall
og nýr. Ritstj.: Hallgrímur Sveinsson.
Vestfirska forlagið, Hrafnseyri 2003, 80
bls.
MANNLÍF OG SAGA FYRIR VESTAN
Sigurjón Björnsson