Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 46

LISTIR
46 SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
DALVÍKINGURINN Júlíus Júl-
íusson er maður með mörg járn í
eldinum. Leiklistarfrömuður, leik-
skáld og leikstjóri, umsjónarmaður
hins víðfræga Veðurklúbbs, allt í
öllu á bæjarhátíðinni Fiskideginum
mikla. Á aðventunni færist síðan ár-
lega líf í Jólavef Júlla, sem er einn
veglegasti vefur landsins sem til-
einkaður er hátíðinni, og vitaskuld
einungis einn af mörgum vefjum
sem Júlíus heldur úti af miklum
myndarskap. Og nú hefur hann sent
frá sér geisladisk með fjórum frum-
sömdum jólasögum sem hann les
sjálfur.
Sögurnar eru greinilega og að
sjálfsögðu ætlaðar yngri kynslóð-
inni. Sú fyrsta, Blíð og bangsi litli,
er meira að segja full af innskotum
þar sem hlustendum er hjálpað að
draga lærdóma af hinu fallega hug-
arfari og lífi sem lifað er í jólaengla-
landinu þar sem Blíð og bangsinn
hennar eru að undirbúa fullkomin
jól. Allar eru þær reyndar fullar af
boðskap um umhyggju,
gjafmildi og góða siði.
Andrúmsloftið er eigin-
lega eins og á jólakorti
eða í jólalagi án tónlist-
ar. Þessum sögum er
fyrst og fremst ætlað
að skapa andrúmsloft,
innleiða jólagleði og
-frið. Minna fer fyrir
öðrum mikilvægum at-
riðum í sagnagerð, svo
sem fléttu, hvörfum,
spennu, húmor eða tilþrifum í máli
og stíl. Það er einna helst í síðustu
sögunni, Jólatöfrum, sem framvind-
an skiptir einhverju máli, enda er
hún trúlega best
heppnuð þeirra. Mið-
sögurnar tvær, Jóla-
tréð og Jól hjá bæj-
arstjóranum, eru afar
áreynslulausar lýsing-
ar á góðverkum sem
fylla bæði gefanda og
þiggjanda sönnum
jólafrið.
Flutningur höfund-
ar er að sama skapi
áreynslulaus en stund-
um helst til of tilþrifa-
lítill – einkum í fyrstu
sögunni sem sárlega
þarf á meiri tilbreyt-
ingu að halda milli frá-
sagnar, beinnar ræðu og fyrr-
nefndra athugasemda sem beint er
til hlustendanna.
Það er auðvitað góðra gjalda vert
að skapa jólastemningu með kyrr-
látum jólasögum fyrir börnin en trú-
lega er trúlega teflt á tæpasta vað
með að halda athygli hlustendanna
með því að hafa frásagnirnar jafn
áreynslulausar og raun ber vitni.
Meiri skuggar, erfiðari lausnir fyrir
söguhetjurnar hefðu gert þær
áhugaverðari – líka fyrir yngstu
hlustendurna. Það er nefnilega allt í
lagi að jólafriðurinn og -gleðin kosti
eitthvað.
Þorgeir Tryggvason
GEISLADISKUR
Hljóðbók
eftir Júlíus Júlíusson. Fjórar sögur í flutn-
ingi höfundar, Júlíusar Júlíussonar, upp-
tökur: Magnús G. Ólafsson, útgefandi:
Júlli og Maggi 2003.
JÓLASÖGUR JÚLLA
Jólalög án tónlistar
Júlíus Júlíusson
Ljóð og laust mál
er eftir Gísla
Brynjúlfsson.
Valdir kaflar úr
frægri dagbók
Gísla í Kaup-
mannahöfn 1848
eru prentaðir í
þessari útgáfu
auk úrvals úr ljóðum hans, ritgerðum
og sögum.
Umsjónarmaður er Sveinn Yngvi Eg-
ilsson sem ritar inngang og skýringar.
Bókin er 13. ritið í ritröðinni Íslensk
rit. Ritstjóri ritraðarinnar er Guðni El-
ísson.
Útgefandi: Bókmenntafræðistofn-
un Háskóla Íslands, með styrk frá
Menningarsjóði. Bókin er 354 bls.,
innbundin. Verð: 5.490 kr.
Ljóð
ÞAÐ er alltaf jafn undra- og þakk-
arvert að fá í hendur heimsbók-
menntir sem hafa verið þýddar á ís-
lensku. Bókaútgáfan Bjartur hefur
staðið sig einkar vel í að gefa út vand-
aðar þýðingar á nýlegum verðlauna-
bókum. Skáldsagan Friðþæging,
sem kom út í Englandi fyrir tveimur
árum, er ekki aðeins margverðlaun-
uð bók heldur hefur hún komist á
lista yfir hundrað bestu skáldsögur
allra tíma. Höfundurinn, Ian McEw-
an, hlaut Bookerverðlaunin fyrir
skáldsögu sína Amsterdam sem
Bjartur gaf út stuttu seinna og áður
hafði forlagið gefið út Eilífa ást sem
vakti mikla athygli. Það er ekki nóg
með að þessar bækur séu mjög vel
skrifaðar og efnið spennandi heldur
felast einnig í frásagnarhættinum og
stílnum þeir töfrar sem unnendur
skáldbókmennta vonast til að finna í
öllum bókum sem þeir opna. Frið-
þæging býr yfir þessum töfrum í
miklum mæli. Það miklum að leitun
er að öðru eins, nema í stórbók-
menntum veraldarsögunnar.
Sagan gerist á fjórða áratugnum.
Henni er skipt í þrjá hluta auk eft-
irmála.
Fyrsti hlutinn gerist á einum degi
á herragarði í Englandi sumarið
1935. Persónurnar eru kynntar til
leiks og grunnurinn er lagður að eft-
irvæntingu lesenda; á þessum eina
degi gerast atburðir sem eiga eftir að
hafa áratuga afleiðingar. Það er hin
þrettán ára Briony Tallis sem orsak-
ar hina raunverulegu atburðarás
með því að túlka mjög skáldlega
gerðir hinna fullorðnu. Annar hluti
gerist á tveimur sólarhringum í und-
anhaldi Breta í Frakklandi í seinni
heimsstyrjöldinni. Þar tekst Robbie,
hin aðalpersóna sögunnar, á við af-
leiðingar hins örlagaríka dags sem
breytti lífi fjölda fólks. Þriðji hlutinn
gerist svo í London og þar er Briony
aftur í aðalhlutverki. Það er ekki
unnt að lýsa efni sögunnar nánar
nema upplýsa of mikið og eyðileggja
þar með ánægju lesenda af því að láta
koma sér á óvart. Sagan er snilld-
arlega uppbyggð því að stöðugt er
verið að vísa til framtíðar og þannig
ýjað að afleiðingum upphafsins. Lítið
en mikilvægt dæmi er þegar Robbie
ákveður að fara einn að leita að týnd-
um börnum: ,,Þessi ákvörðun breytti
lífi hans og það átti hann oft eftir að
rifja upp. (157) Ekki er nóg með að
farið sé til framtíðar í byrjun, og öf-
ugt, heldur er líka farið milli sjón-
arhorna persónanna þegar sömu at-
burðum er lýst aftur og aftur í nýjum
og nýjum kafla. Þannig er í sífellu
sköpuð spenna og furða; hver mann-
eskja skoðar og túlkar með nýjum
augum. Á þetta helst við um fyrsta
hlutann. Í öðrum og þriðja hluta eru
gerðir persóna settar í stórt sam-
hengi, lagt út af upphafinu. Bókin
fjallar í raun um grundvallarspurn-
ingar í mannlegri tilveru: Sekt og
sakleysi; eigingirni og ábyrgð; sið-
blindu og samúð. Meðal töfra heim-
spekilegrar afstöðu söguhöfundar,
sem er dulinn höfundur en þó augljós
þegar líða fer að lokum, er hvernig
gerðir einstaklinga eru settar í sam-
hengi við gerðir þeirra sem taka
ákvarðanir um stríð milli þjóða og
þeirra sem hagnast á stríði. Skáld-
sagan spyr stórra spurninga og þá
helst um sekt og friðþægingu og um
BÆKUR
Skáldsaga
Ian McEwan. Þýðing: Rúnar Helgi Vignis-
son. 399 bls. Bjartur, Reykjavík, 2003.
FRIÐÞÆGING
Skáldskapur og veruleiki
♦ ♦ ♦
Jólamarkaður
á Lækjartorgi
Fjölbreyttur varningur til sölu
í litlu tréhúsunum á torginu
Kl. 14:00 Söngsveitin South River Band leikur og syngur á torginu.
Kl. 15:00 Félagar úr Dansflokki aldraðra,
undir stjórn Sigvalda Þorgilssonar danskennara,
sýna ýmsa dansa og allir eru velkomnir í hringinn.
Kl. 16:00 Borgarkórinn syngur nokkur jólalög, stjórnandi Sigvaldi Kaldalóns.
Kl. 16:30 Eyjólfur Kristjánsson tekur lagið með viðstöddum
og áritar nýútkominn disk sinn.
Kl. 17:00 Gengið í kringum jólatréð undir dillandi harmonikuleik.
Jólamarkaðurinn á Lækjartorgi
Líf
og
fjör
á torginu
Miðborgin sunnudaginn 21. des. kl. 13:00-22:00
(
Opið í dag sunnudag frá kl. 13 -22