Morgunblaðið - 21.12.2003, Blaðsíða 48

SKOÐUN
48 SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í LOK nóvember sagði Morg-
unblaðið frá nútímalegum aðferðum
á LSH við björgun drukknaðs pilts.
Þessi piltur hefði látist strax eða
innan fárra daga hefði honum ekki
boðist óvenjuleg og ný
meðferð og þær bráð-
arannsóknir sem ein-
göngu er völ á innan
veggja LSH. Hann út-
skrifaðist heilbrigður
og þjóðin fagnaði.
Daginn eftir birtist
svo skýrsla Ríkisend-
urskoðunar (RE) um
árangur sameiningar
sjúkrahúsanna í
Reykjavík. Niðurstaða
RE var í stuttu máli
sú, að sameiningin
hefði skilað minni ár-
angri en vænst hafði verið; að
læknisverkum hefði ekki fjölgað á
LSH að sama skapi og annars stað-
ar, og að kostnaður á hvert verk
hefði aukist. Þó mætti reikna með
einhverjum óskilgreindum árangri
af sameiningu sérgreina lækn-
isfræðinnar á næstu árum og að
læknisfræðilegur árangur væri á
ýmsum sviðum betri en í Englandi.
Í framhaldi skýrslu RE og af-
greiðslu nýrra fjárlaga hefur heil-
brigðisráðherra svo falið fjárhags-
legum stjórnendum LSH að skera
niður „kostnað“ um 1.100–1.400
milljónir þannig að markmiðum
fjárlaga verði náð á tveim árum.
Það vekur nokkra undrun við
lestur skýrslu RE hve væntingar
um fjárhagslega hagræðingu hafa
verið miklar í tengslum við samein-
ingu sem alls ekki hefur farið fram.
Hver er skýringin á óraunhæfum
væntingum ráðamanna? Það ætti
enn fremur að vekja nokkra undr-
un, að heimildarmenn eru ekki
nafngreindir í skýrslu
RE og að við gerð
skýrslunnar var ekki
rætt við yfirlækna sér-
deilda LSH. Skv. lög-
um um heilbrigð-
isþjónustu eru
yfirlæknar sérdeilda
hinir faglegu stjórn-
endur LSH og bera
þeir jafnframt fjár-
hagslega ábyrgð hver
á sinni deild. Þeir eru
allir ráðnir til starfans
með lögboðnum að-
ferðum að loknu lög-
boðnu hæfnismati einmitt í þeim
tilgangi að tryggja gæði starfsem-
innar og hagkvæmni hennar. Þar
með skal tryggður hagur sjúkra
landsmanna og skattgreiðenda. Lög
heimila ekki framsal þessarar
ábyrgðar til annarra enda ekki í
þágu neins.
Sem dæmi um umfang sérdeilda/
sérgreina skal nefnt, að sá sem
þetta ritar er yfirlæknir blóðmeina-
fræðideildar LSH en kostnaður
samfélagsins af starfsemi blóð-
meinafræðideildar er u.þ.b. 400–500
milljónir króna á ári eða 2–2,5% af
sjúklingatengdum rekstrarkostnaði
LSH (og er þá ekki húsnæði,
launadeild og hlutfallsleg þóknun
vegna yfirstjórnar talið með), sjá
mynd um kostnaðarskiptingu LSH
árið 2003.
Væri ekki eðlilegt að RE hæfi
endurskoðun sína með því að skoða
gildandi lög um sérdeildaskipt
sjúkrahús? Væri ekki eðlilegt að
RE ætti í samræmi við lögin sam-
ráð við faglega yfirmenn sérdeilda
þegar hún reynir að leggja mat á
árangur sameiningar sérdeilda og
gefur álit um gæði starfseminnar?
Af hverju var ekki leitað ráða hjá
faglegum yfirmönnum sérdeilda?
Hvað vilja stjórnvöld?
Ég geng út frá því að stjórnvöld
rétt eins og aðrir landsmenn vilji
að stefnt sé að góðum og síbatn-
andi læknisfræðilegum árangri af
starfi LSH. Núverandi aðgerðir
stjórnvalda hljóta því að skoðast
sem krafa eigenda til stjórn-
arnefndar og yfirstjórnar sjúkra-
hússins um hagræðingu í rekstr-
inum, t.d. með uppstokkun
stjórnkerfis og endurskoðun stoð-
þjónustu, en ekki sem kröfu um
niðurskurð bráðrar eða sérhæfðrar
læknishjálpar sem byggð hefur ver-
ið upp um áratuga skeið og fæst
ekki veitt annars staðar á Íslandi.
Að mínu mati stafar krónískur
fjárhagsvandi LSH m.a. af því að
ekki er greitt til sérdeildanna fyrir
unnin viðvik, en um það hef ég og
fleiri fjallað fyrr í Morgunblaðinu.
En ástæða þess að sameining LSH
hefur ekki skilað nema takmarkaðri
hagræðingu enn er einnig að hluta
til skipulagsleg og að hluta til
vegna ófullnægjandi ráðstafana
stjórnvalda í tengslum við það sem
kallað hefur verið sameining
sjúkrahúsanna án þess að eiginleg
sameining hafi farið fram.
Um skipulagsvanda LSH.
Kennslustund númer 1
í heilsuhagfræði:
Alvarlega veikt fólk kemur á bráða-
sjúkrahús í þeim eina tilgangi að
leita sér lækninga, þ.e. til sjúk-
dómsgreiningar og meðferðar.
Læknar ráða öllu framhaldinu.
Læknar ákveða innlagnir, rann-
sóknir og meðferð og þar með
ákvarða þeir tekjur og kostnað
sjúkrahússins. Til þess að tryggja
að rétt sé staðið að málum gerir
samfélagið kröfu um lækningaleyfi
sem á að vernda sjúklingana og
tryggja sjúklingunum lágmarks
gæði við sjúkdómsgreiningu og
meðferð. Næstum allt starf á
sjúkrastofnunum (þar með talið
starf yfirstjórnar) er til orðið vegna
sjúkdómsgreiningar og meðferðar.
Án læknanna er ekkert heilbrigð-
iskerfi og því er fráleitt að ætla að
ná árangri án samstarfs við lækna.
Það er skoðun mín og fleiri, að á
undanförnum áratug og jafnvel
lengur hafi stjórnunaráhrif lækna á
opinberum sjúkrastofnunum á Ís-
landi farið sífellt minnkandi vegna
ákvarðana og þrýstings ákveðinna
stjórnvaldsskipaðra stjórnenda og
stéttarfélaga sem hafa markvisst
unnið að því að rýra lögskyldað
stjórnunar- og ábyrgðarhlutverk
yfirlækna. Ég tel þetta vera ranga
stefnu sem leitt hafi til miðstýring-
arfyrirkomulags sem hafi síst verið
rekstrinum til hagsbóta enda hafa
þeir sem búa yfir fagþekkingunni
(læknarnir) fjarlægst þá sem halda
um budduna. Þetta vita núverandi
stjórnendur LSH og þess sjást
merki að þeir vilji snúa þessari
þróun við.
Því er gjarnan haldið fram að
læknar hafi ekki lært og kunni ekki
stjórnun. En stenst sú fullyrðing?
Rekstur hinna opinberu sjúkra-
stofnana hefur staðið í járnum með
árlegum upphlaupum í nánast 12 ár
í röð. Nær allur vöxtur heilbrigð-
isþjónustunnar á þessu tímabili hef-
ur orðið á einkareknum stofum sem
læknar eiga og stjórna sjálfir. Þær
dafna og blómstra og þar fara
verkefnin sívaxandi, að hluta til
vegna eðlilegra fjármögnunarkerfis
(greitt er fyrir hvert viðvik) og að
hluta til vegna rangrar fjármögn-
unaraðferðar, endalauss nið-
urskurðar og aðstöðuleysis á op-
inberum sjúkrastofnunum. Á eigin
stofum láta læknar ekki aðrar
stéttir segja sér hvernig best sé að
stunda lækningar og þar er aðstoð-
arfólki og stjórnendum án lækn-
isfræðilegrar þekkingar haldið í
lágmarki. Felst ekki einhver lexía í
þeirri staðreynd?
Er ekki hugsanlegt að lausn
rekstrarvanda opinberra sjúkra-
stofnana felist að hluta til í því að
auka stjórnunaráhrif lækna að nýju
(eins og núgildandi lög gera reynd-
ar ráð fyrir) með því að færa
ábyrgðina, tekjur og gjöld aftur á
sérdeildirnar sem stjórnað er af til
þess hæfum yfirlæknum? Gæti ekki
hugsast að með því að dreifa valdi
og ábyrgð myndi yfirbygging op-
inberra sjúkrastofnana minnka
verulega? Ég sakna umræðu um
þetta og um skipurit og yfirbygg-
ingu sjúkrahússins í skýrslu RE.
Sameining LSH hefur
ekki farið fram enn
Sá sem þetta ritar var á sínum
tíma stuðningsmaður sameiningar
sjúkrahúsanna og er það raunar
enn. Hann sá í sameiningunni tæki-
færi til þess að auka sérhæfingu
enn frekar og að bæta aðstöðu og
tækjabúnað. Áður hamlaði sam-
keppni um takmarkað fé þróun
þeirra sjúkrahúsa sem fyrir voru í
Reykjavík. Fagleg markmið hafa
sum náðst að eftir sameiningu, en
þó ekki, því um leið og sérgreinar
hafa verið sameinaðar hefur mörg-
um þeirra verið sundrað frá hvor
annarri eða þurfa að starfa á mörg-
um stöðum. Stóra vandamálið er
vöntun á nothæfu húsnæði fyrir
bráðaþjónustu þar sem hún getur
öll farið fram undir einu þaki á
Mistókst sameining sjúkra-
húsanna í Reykjavík?
Eftir Pál Torfa Önundarson
’Það vekur nokkraundrun við lestur
skýrslu RE hve vænt-
ingar um fjárhagslega
hagræðingu hafa verið
miklar í tengslum við
sameiningu sem alls
ekki hefur farið fram.‘
Páll Torfi Önundarson
Húsgögn
Ljós
Gjafavara
Mörkinni 3, sími 588 0640
www.casa.is
Opið mán.-fös. 11-18, lau. 11-15.