Morgunblaðið - 22.12.2003, Blaðsíða 30
UMRÆÐAN
30 MÁNUDAGUR 22. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEKKING margra stjórnmála-
manna á þróun og eðli
heilbrigðisþjónustu á
Íslandi virðist vera
nokkuð yfirborðs-
kennd. Þeir hlaupa
jafnvel eftir órök-
studdum upplýsingum
um kostnað, t.d. kafa
þeir ekki ofan í grunn-
upplýsingar um kostn-
að sem sýnir hverjum
manni að verulegur
hluti samfélagsþjón-
ustunnar við aldraða
fellur undir heilbrigð-
ismál hér á landi en til
félagsmála í OECD ríkjum. Vegna
rangra upplýsinga taka menn bakföll
á Alþingi vegna kostnaðar sem í raun
er svipaður og meðaltalsútgjöld
OECD ríkja til heilbrigðisþjónustu!
Stjórnarandstaðan stendur sig illa og
upplýsir ekki málið. Hvernig er stað-
ið að heilbrigðisþjónustu á Íslandi í
dag borið saman við heilbrigðisþjón-
ustu í Evrópu og víðar?
1. Varðandi kransæðaaðgerðir
stöndum við í Evrópu ásamt Svíum
og Hollendingum í fremstu röð, næst
á eftir Bandaríkjunum (World Data
Bank 1998).
2. Burðarmáls- og mæðradauði er
lægstur á Íslandi ásamt
Finnlandi í Evrópu
(World Health Data
Bank 2001).
3. Varðandi krabba-
meinsmeðferð erum við
í fyrstu röð í Evrópu,
s.s. í meðferð krabba-
meinsveikra barna,
meðferð á maga-,
brjósta-, leg-, eistna-,
eitla(Hodgkins sjúk-
dóms)-, blöðruháls- og
þvagrásakrabbameina
sbr. Evrópurannsókn
2003.
4. Við höfum komið upp aðstöðu til
heilaaðgerða fyrir löngu og sýnt þar
mjög góðan árangur og fleira mætti
telja.
Fjölmiðla- og stjórnmálamenn
hljóta að skilja að þessi árangur næst
ekki nema með mjög mikilli og vand-
aðri vinnu. Þetta eru staðreyndir sem
ekki er hægt að rýra.
Við erum að verða sjálfum okkur
nóg og sendum aðeins til útlanda um
400 sjúklinga á ári (hjartveik börn
ásamt beinmergs- og líffæraí-
græðslu). Nú verður tekin upp bein-
mergs- og nýrnaígræðsla svo að brátt
verðum við sjálfum okkur næg.
Hvernig er þetta hægt hjá tæplega
300 þúsund manna þjóð? Jú, yfir 90%
íslenskra unglækna hafa leitað í 5-10
ára framhaldsnám til erlendra þjóða
á eigin kostnað og tamið sér erlenda
starfshætti. Þetta á einnig að nokkru
leyti við hjúkrunarfræðinga. Mér er
ekki kunnugt um að aðrar starfs-
stéttir temji sér slíkt í jafn ríkum
mæli. Góður árangur í starfi heil-
brigðisstarfsfólks kemur meðal ann-
ars að því að fólkið leitar yfirleitt á vel
þekktar og góðar stofnanir til fram-
haldsnáms. Það kostar að koma upp
slíkri aðstöðu á Íslandi, viðhalda
henni, sjá um þjálfun lækna, tækni-
manna og hjúkrunarfræðinga. Þessi
þjónusta ætti raun að vera dýrari en í
fjölmennari nágrannalöndum vegna
minni nýtingar á hátæknitækjum,
lengri vinnutíma og vakta hjá til-
tölulega færra fólki. Vegna lægri
launa hér á landi og vinnuhraða hefur
þetta gengið vel hér og kostar minna
en ef senda ætti alla sjúklinga til út-
landa. Þess skal getið að læknar fá
einn mánuð á tveggja ára fresti til
endurhæfingarferða til útlanda og
ber að þakka slíkt. Miðað við hin
Norðurlöndin starfar hlutfallslega
færra fagfólk á bráðasjúkrahúsum
hér en fleiri sjúklingar eru útskrifaðir
og það vitnar um góðan árangur.
Þetta er kjarni málsins (Norræna töl-
fræðihandbókin 1990-1998). Vilja
menn breyta til og hverfa frá þeirri
starfsemi sem hér hefur verið lýst og
flytja sjúklinga til útlanda? Nú er bú-
ið að kippa öllum læknum úr að-
alstjórn Landspítalans. Í Danmörku
og Bretlandi hafa menn beitt svip-
uðum aðferðum til að draga úr áhrif-
um lækna. Slíkar aðgerðir gætu
hugsanlega dregið úr hátækniþróun
og þjónustu fyrir almenning líkt og
virðist hafa gerst í Danmörku og
Bretlandi. Í þeim löndum er dán-
artíðni orðin hæst í V-Evrópu og
margir telja að rekja megi að nokkru
leyti ástæðuna til þess að dregið hef-
ur úr áhrifum fagfólks á stjórnun
stofnana.
Heilbrigðisþjónusta fyrir 280.000 íbúa
Ólafur Ólafsson skrifar
um heilbrigðismál
Ólafur Ólafsson
’Stjórnarandstaðanstendur sig illa og upp-
lýsir ekki málið.‘
Höfundur er fv. landlæknir.
MIKIÐ hefur verið rætt um það, að
verð á matvælum og
öðrum neysluvörum sé
mun hærra hér á landi
en í löndum Evrópu-
sambandsins. Tals-
menn aðildar Íslands að
ESB telja, að verð á
neysluvörum mundi
lækka verulega hér á
landi, ef Ísland gengi í
Evrópusambandið.
Þannig yrði um veru-
lega kjarabót að ræða
við aðild. Hið sama sé
að segja um vextina.
Þeir mundu lækka tals-
vert, ef Ísland gengi í ESB og tæki
upp evruna, segja talsmenn aðildar.
10% hærra verð hér
Samræmd vísitala neysluverðs í EES
ríkjum (ESB og EFTA) er birt reglu-
lega og segir okkur hvernig verð
neysluvara er og breytist í EES-ríkj-
um. Vísitala neysluverðs í EES-ríkj-
um var 112,9 stig í júlí sl. en í sama
mánuði var þessi vísitala 125 stig á Ís-
landi. Samkvæmt þessari vísitölu
neysluverðs var verð neysluvara því
rúmlega 10% hærra á Íslandi í júlí sl.
en í EES. Það er talsverður munur.
Munurinn á verði matvæla í ESB og á
Íslandi er þó enn meiri.
Verðbólga er nokkru
meiri hér en í ríkjum
ESB. Útlit er fyrir 2,7 %
verðbólgu hér í ár en
2,5% næsta ár. Reiknað
er með, að verðbólgan
verði 1,5% í ríkjum ESB
næsta ár.
Hagvöxtur á Íslandi
var neikvæður um 0,5 %
sl.ár. Hins vegar er bú-
ist við talsverðum hag-
vexti á yfirstandandi ári
eða 1,75 %. Er það fyrst
og fremst vegna nýrra
opinberra framkvæmda og fram-
kvæmdanna við Kárahnjúka, sem
hagvöxtur eykst í ár og næsta ár.
Frestun Norðlingaölduvirkjunar
dregur nokkuð úr hagvexti eða um
0,5%. Aukinn hagvöxtur er jákvæð af-
leiðing framkvæmda við Kárahnjúka-
virkjun. En neikvæð áhrif virkjunar-
framkvæmdanna er aukin þensla í
efnahagskerfinu. Hagfræðingar
leggja áherslu á, að öðrum fram-
kvæmdum verði frestað á meðan
framkvæmdir við Kárahnjúka standa
yfir til þess að draga úr þensluáhrif-
um.
Halli var á búskap hins opinbera sl.
ár eða um 2 milljarðar. Var það eink-
um vegna hallareksturs sveitarfélag-
anna en afkoma ríkissjóðs var í járn-
um. Búist er við að afkoman verði
betri í ár. Atvinnuleysi verður um 3%
á yfirstandandi ári. Það mun vænt-
anlega fara minnkandi og fara í 2%
næsta ár.
Þensluáhrif greinileg
Vöruskiptajöfnuðurinn var óhag-
stæður um 5,9 milljarða á fyrstu 6
mánuðum yfirstandandi árs. Eftir-
spurn eftir innfluttum vörum hefur
aukist á árinu. Innflutningur hefur
aukist um 7,3% Má búast við að vöru-
eftirspurn muni enn aukast, svo og
eftirspurn eftir þjónustu, þar á meðal
ferðalögum til útlanda. Þensluáhrifin
eru greinileg. Afkoma fyrirtækja
batnaði verulega sl. ár og hún verður
einnig góð á yfirstandandi ári. Fyr-
irtækin ættu því að geta greitt launa-
fólki betri laun en nú er gert. Nýir
kjarasamningar verða gerðir í upp-
hafi næsta árs.
Nú liggur fyrir að mestu hverjar
kröfur verkalýðshreyfingarinnar
verða í næstu kjarasamningum. En
auk beinna kauphækkana mun
verkalýðshreyfingin fram á varnar-
aðgerðir fyrir velferðarkerfið. For-
seti Alþýðusambands Íslands, Grétar
Þorsteinsson, hefur vakið athygli á
því, að velferðarkerfið hafi veikst og
hefur hann óskað eftir úrbótum.
Hann hefur m.a. vakið athygli á því,
að atvinnuleysisbætur hafi dregist
aftur úr lágmarkslaunum fiskvinnslu-
fólks en þau nema nú 93 þús kr. á
mánuði á meðan atvinnuleysisbætur
eru aðeins 77.500 kr. á mánuði. Einn-
ig hefur hann óskað eftir leiðrétting-
um á kjörum öryrkja og úrbótum í
húsnæðismálum aldraðra til þess að
gera þeim kleift að búa sem lengst í
heimahúsum. Í ræðu, er forseti ASÍ
flutti 1. maí sl., sagði hann, að setja
þyrfti 1 milljarð til viðbótar í velferð-
arkerfið til þess að sníða af því verstu
agnúana. Við höfum efni á því að láta
þessa upphæð í velferðarkerfið, sagði
Grétar. En við höfum ekki efni á því
að gera það ekki.
Verð neysluvara mun
hærra hér en í ESB
Björgvin Guðmundsson
skrifar um verðlag
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
’Afkoma fyrirtækjabatnaði verulega sl. ár og
hún verður einnig góð á
yfirstandandi ári. Fyr-
irtækin ættu því að geta
greitt launafólki betri
laun en nú er gert.‘
UNDANFARIÐ hafa birst á síð-
um Morgunblaðsins
ýmsar greinar um mál-
efni öryrkja í tengslum
við ótrúleg svik meiri-
hluta Alþingis á sam-
komulagi ríkisstjórn-
arinnar við
Öryrkjabandalag Ís-
lands frá 25. mars síð-
astliðinn. Kennir þar
margra grasa.
Nokkrir höfundar
hafa farið með stað-
lausa stafi og aðrir af-
hjúpað sjálfa sig og fyr-
irlitningu sína á
öryrkjum þessa lands. Má þar m.a.
nefna hæstaréttarlögmann nokkurn
sem eitt sinn var skipaður formaður
svo nefnds sérfræðingahóps rík-
isstjórnarinnar um málefni fatlaðra.
Var skilgreining hans á öryrkjum
sem þurfalingum slík að hún er vart
svara verð.
Þá hefur verið dap-
urlegt að fylgjast með
umræðum vandlæting-
arfullra borgara um
baráttu öryrkja fyrir
bættum hag. Í grein,
sem skattborgari ritar
undir í Morgunblaðinu
17. desember er því
m.a. haldið fram að ör-
yrkjar greiði ekki
skatta. Því skal hér
upplýst að núverandi
ríkisstjórnarflokkar
komu því svo fyrir að
allir öryrkjar á Íslandi
greiða nú sinn skerf af bótum frá
Tryggingastofnun ríkisins til sam-
félagsins. Nema skattgreiðslur
þeirra tæpum tvennum mán-
aðarlaunum á ári ef þeir njóta fullra
bóta. Þá er skerðingum bóta þannig
háttað að þeir öryrkjar sem afla sér
einhverra tekna, greiða í raun hærra
hlutfall tekna sinna í skatta en þekk-
ist á meðal ófatlaðra Íslendinga.
Á meðan alþingi hefur hækkað
mörk hátekjuskattsins til þess m.a.
að firra þingmenn frekari greiðslum
hafa öryrkjar ekki notið viðlíkra
hlunninda. Útgjöld vegna þeirra eru
aldrei reiknuð með hliðsjón af þeim
sköttum og skyldum sem fatlaðir Ís-
lendingar greiða til samfélagsins og
þannig fæst í raun röng mynd af út-
gjöldum hins opinbera til málefna
fatlaðra.
Tryggingastofnun ríkisins er al-
mannatryggingafélag þjóðarinnar
allrar. Fyrr eða síðar njóta allir
landsmenn fyrirgreiðslu stofnunar-
innar, jafnvel skattborgarinn sem
vill aumka sig yfir þá verst settu og
býsnast yfir hag þeirra sem geta afl-
að sér tekna. Þeir fötluðu Íslend-
ingar sem njóta góðra launa á al-
mennum vinnumarkaði, en þeir eru
fremur fáir, fá flestir engar bætur
frá Tryggingastofnun ríkisins. Þeir
greiða því sinn skerf til samfélagsins
sem kemur að litlu leyti til móts við
þann kostnað sem þeir hljóta af fötl-
un sinni. Að þessu leyti skera Íslend-
ingar sig úr hópi Norðurlandaþjóð-
anna. Í samkomulagi
Öryrkjabandalags Íslands við rík-
isstjórnina var m.a. gert ráð fyrir að
hagur þeirra sem fatlast um miðjan
aldur yrði bættur. Þetta sam-
komulag sá ríkisstjórnin ástæðu til
að svíkja og halda þannig upp á Evr-
ópuár fatlaðra.
Öryrkjar eru hvorki
ölmusumenn né þurfalingar
Arnþór Helgason skrifar
um málefni öryrkja ’Þá hefur verið dap-urlegt að fylgjast með
umræðum vandlæting-
arfullra borgara um
baráttu öryrkja fyrir
bættum hag.‘
Arnþór Helgason
Höfundur er framkvæmdastjóri
Öryrkjabandalags Íslands.