Morgunblaðið - 28.12.2003, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 2003 25
annarra spor í þeim efnum. Það er hægt að velta
því fyrir sér, hvort hann hafi einfaldlega lagt á
flótta. Ekki þolað álagið, sem fylgdi hjónabandi
þeirra. Haft áhyggjur af því, hvers konar áhrif
það mundi til lengdar hafa á starfsframa hans.
Ef þessi skýring væri rétt væri hægt að gagn-
rýna hann fyrir eigingirni. Fyrir að hugsa ekki
um annað en sjálfan sig. Fyrir að gera sér ekki
grein fyrir því, að miklar líkur væru á að brott-
hvarf hans og samband við aðra konu gæti leitt
til þess að Plath svipti sig lífi. Og hafi hann gert
sér grein fyrir því, sem töluverðar líkur verða að
teljast á verður eigingirni hans enn augljósari
og tilfinningaleysið og skeytingarleysið enn
meira.
Börn þeirra voru hjá móður sinni, þegar hún
fyrirfór sér. Gat Ted Hughes leyft sér að yfir-
gefa alvarlega sjúka konu með tvö ung börn og
skilja þau eftir hjá henni? Það er kannski ekki
að ósekju, að kynsystur Sylviu Plath hafi beint
spjótum sínum að eiginmanninum.
Á hann sér málsbætur? Er hugsanlegt að
hann hafi litið svo á, að samband þeirra væri
orðið of náið? Að hún mundi njóta sín betur og
eiga auðveldara með að standa á eigin fótum ef
hann færi? Hafi hann hugsað á þennan veg má
líka spyrja hvort slíkar röksemdir væru tilbúnar
röksemdir, til þess gerðar að friða hann sjálfan.
Hvers vegna eyðilagði hann síðustu dagbók
Sylviu Plath, þar sem hún lýsir tilfinningum sín-
um og þjáningum fram á síðasta dag? Skýring
hans er sú, að hann hafi ekki viljað láta börn
þeirra sjá það sem þar var að finna. Er hugs-
anlegt að hann hafi ekki viljað að börn þeirra
sæju hvaða hug hún bar til hans þessa síðustu
daga? Að eyðilegging dagbókanna hafi verið af
eigingjörnum ástæðum?
Þögn skáldsins framan af er skiljanleg. Hann
hefur viljað verja börn þeirra Sylviu Plath
hnjaski eins og honum framast var unnt. Sem
hefur auðvitað verið útilokað nema að hluta til.
Og það er reisn yfir því, hvernig hann svarar
fyrir sig að lokum með Birthday Letters.
Hafi Ted Hughes lagt á flótta fyrir rúmum 40
árum, þegar hann yfirgaf Sylviu Plath, mistókst
sá flótti. Hún hefur fylgt honum eins og skugg-
inn. Um samband þeirra hafa verið skrifaðar
margar bækur og nú síðast gerð um þau kvik-
mynd. Sumt er ekki hægt að flýja og margt
gleymist ekki, þótt mikið sé til í því, sem hér að
framan var haft eftir skáldinu, að gleymska geti
verið mikilvægur þáttur í því að lifa af.
Vörnin
Fríða Björk Ingv-
arsdóttir, þýðandi
Glerhjálmsins, leggur
sig fram um að koma sjónarmiðum Ted Hughes
á framfæri í eftirmála sínum að bókinni. Hún
segir:
„Sumum fannst þögn hans virðingarverð, öðr-
um sönnun á sekt hans. Öllum fannst hún þó
forvitnileg eins og brezka skáldið Andrew Mo-
tion sem tók við lárviðartitlinum af Hughes við
dauða hans orðaði það ...Miðað við þá útreið,
sem hann þurfti að þola hlýtur þögn hans að
teljast afdrifarík ákvörðun. Róttækar konur
gengu sumar hverjar svo langt að krefjast þess
opinberlega að hann yrði aflimaður. Ofsóknum
þessum linnti ekki endanlega fyrr en hann lézt.
Þá sagði hin fræga kvenréttindakona Germaine
Greer: „Ted Hughes lifði til að hægt væri að
refsa honum. Við misstum hetju og urðum að
kenna einhverjum um. Ted lá vel við höggi.“
Ted Hughes átti sjálfur nokkurn þátt í að
skapa það andrúmsloft, sem einkenndi um-
ræðuna um eiginkonu hans, þótt ekki væri það
með vilja gert. Hann bjó síðustu ljóð hennar til
prentunar árið 1965, raðaði þeim saman á nýjan
leik og gaf þann sterka tón örvæntingar, sem
hin fræga ljóðabók Ariel endar á. Það er engu
líkara en sorg hans við dauða hennar hafi orðið
til þess að hann setti ljóðin fram á þann listræna
máta er tjáir hans eigin harmrænu tilfinningar
bezt.“
Og síðar segir þýðandinn: „Vegna þagnar
Hughes höfðu margir beðið þess með eftirvænt-
ingu að innsiglin á dagbókum Sylviu Plath yrðu
rofin. Þær komu loks í fyrsta sinn út í heild árið
2000 en varpa tæpast nýju ljósi á hana né þá,
sem henni voru nánastir. Í nýju útgáfunni koma
þó öfgafyllri hliðar persónuleika hennar berleg-
ar í ljós. Það virðist því augljóst að Hughes hef-
ur ekki einungis verið að verja sína hagsmuni
með því að innsigla þær, heldur jafnframt henn-
ar eigin, barna þeirra og vinafólks.“
Lokaorð eftirmála Fríðu Bjarkar eru þessi:
„Í Birthday Letters er hinn rauði litur eldsins
einkennandi fyrir Plath, tilfinningahita hennar
og sköpunarþrá. Einnig fyrir blæðandi sár sál-
arinnar, sem myndhverfast í rauðu flæði penn-
ans. Blái liturinn verður tákn hins andstæða,
bernskunnar við hafið, þess tíma, sem hún var
hamingjusöm undir verndarvæng föður síns og
bjó yfir innri ró. Síðustu ljóðlínur bókarinnar
vísa til þessara andstæðna og gimsteinanna,
sem Hughes sá í augum hennar á brúðkaups-
daginn: Blár var þinn blíði andi-engin náæta/
heldur leiftrandi verndarengill, hugsunarsam-
ur./Í gryfju hins rauða/ faldir þú þig fyrir hvít-
leika, sem minnti á bein/En gimsteinninn sem
þú glataðir var blár.“
Að lokum var það ekki á hans færi að varð-
veita hinn bláa gimstein hamingju hennar. Það
var hennar að varðveita hann, þótt hún gerði
það ekki – eða megnaði það ekki. Þessi síðasta
ljóðlína er fyrst og fremst einföld mynd um
missi. Í myndmálinu felst einnig bergmál þess
mikla missis, sem bókin fjallar um sem heild,
þess að því sem Sylvia Plath glataði, glataði Ted
Hughes einnig og ekki síður börnin þeirra tvö.“
Að útkomu þessarar bókar er mikill fengur.
Og til eftirbreytni hve mikinn metnað þýðandi
og forlag hafa lagt í þessa útgáfu.
Morgunblaðið/Kristinn
Napurt í göngutúrnum.
Hafi Ted Hughes
lagt á flótta fyrir
rúmum 40 árum,
þegar hann yfirgaf
Sylviu Plath, mis-
tókst sá flótti. Hún
hefur fylgt honum
eins og skugginn.
Um samband þeirra
hafa verið skrifaðar
margar bækur og
nú síðast gerð um
þau kvikmynd.
Sumt er ekki hægt
að flýja og margt
gleymist ekki, þótt
mikið sé til í því,
sem hér að framan
var haft eftir skáld-
inu, að gleymska
geti verið mikil-
vægur þáttur í því
að lifa af.
Laugardagur 27. desember.