Morgunblaðið - 31.12.2003, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 2003 B 17
Hvað segja þau um áramótin?
Morgunblaðið leitaði til hóps karla og kvenna, sem hafa látið að sér kveða á ýmsum sviðum
þjóðlífsins, og spurði hvað þeim þætti bera hæst á árinu og hvers þau væntu á nýja árinu.
Um áramótin er mér efst íhuga sú stefnumótunar-vinna, sem Alþýðusam-bandið skilaði frá sér í vel-
ferðarmálum á vordögum. Að baki
þeirri tillögugerð lá umfangsmikil og
ítarleg vinna, sem margir aðilar tóku
þátt í. Þakklæti til þeirra er mér of-
arlega í huga. Í einkalífinu eru mér
hins vegar efstar í huga allar þær
góðu stundir, sem ég hef átt með ætt-
ingjum, vinum og félögum,“ segir
Grétar Þorsteinsson, forseti Alþýðu-
sambands Íslands.
„Stefnumótunarvinnunni var
hleypt af stokkunum í lok mars 2001,
á ráðstefnu í Salnum í Kópavogi. Síð-
astliðinn vetur var unnið að ítarlegri
úttekt og tillögugerð, í nánu samstarfi
við fjölmörg almannaheillasamtök.
Tillögurnar voru kynntar síðastliðið
vor, annars vegar á stórri ráðstefnu
og síðan á opnum fundi með forystu-
mönnum stjórnmálaflokkanna. Það
var ekki tilviljun að við kynntum til-
lögurnar fyrir kosningar, því það er
engin launung að við vildum leitast
við að hafa áhrif á stefnu flokkanna
fyrir kosningar með því að vekja um-
ræðu um þessi málefni.
Þessi fyrirætlan tókst að nokkru
leyti og viðbrögð allra flokka voru já-
kvæð við tillöguflutningnum. Í stjórn-
arsáttmálanum var síðan að finna þó
nokkur atriði sem eiga skýra sam-
svörun í tillögunum, sérstaklega það
sem sneri að stöðu þeirra sem búa við
sára fátækt.
Það eru því mikil vonbrigði fyrir
allan þann stóra hóp fólks, sem að
þessari stefnumótunarvinnu hefur
komið, að sjá hversu lítið hefur farið
fyrir efndum á þeim fyrirheitum, sem
stjórnmálamennirnir gáfu. Nú er bú-
ið að afgreiða fyrstu fjárlög eftir þess-
ar kosningar þar sem yfirbragð nið-
urskurðar og misskiptingar ræður
ríkjum, en við vonum auðvitað að það
komi að því fyrr en seinna að þessi
fyrirheit verði efnd,“ segir Grétar.
Áhersla á samþættingu
Næsta stóra verkefnið, sem tekist
var á á vettvangi Alþýðusambands-
ins, var að setja af stað stefnumót-
unarvinnu í atvinnumálum, að sögn
Grétars. Um var að ræða beint og
eðlilegt framhald af velferðarvinn-
unni og ber að skoða sem hluta af
sama stóra verkefninu. „Þessari
vinnu var hrint af stað með veglegri
ráðstefnu í lok september, þar sem
m.a. var fenginn fyrirlesari frá Evr-
ópusambandinu, til að fjalla um sam-
þættingu á þeim vettvangi á sviði
efnahags-, atvinnu- og félagsmála.
Ársfundur Alþýðusambandsins var
haldinn í lok október og þar var m.a.
haldið áfram með umræðu um atvinnu-
málin. Þar voru settar niður útlínurnar
og lögð áhersla á samþættingu efna-
hags-, atvinnu- og velferðarmála og sú
áhersla raunar ítrekuð frá ársfundi
2002 og sett í skýrara samhengi við þá
vinnu, sem er komin vel á veg. Á árs-
fundinum var verklag vegna áfram-
haldandi vinnu í þessum málaflokki
ákveðið og kallað eftir samstarfi við
ríkisstjórn og atvinnurekendur í því
sambandi. Á ársfundinum var enn-
fremur fjallað um réttindamál, ekki
síst að því er varðar réttindi útlendinga
á vinnumarkaði.“
Ágreiningur og átök, sem urðu á
árinu í tengslum við stórframkvæmd-
irnar á Austurlandi og vörðuðu kjör
og aðbúnað erlendra starfsmanna,
hafa sýnt fram á mikilvægi þess að
löggjöf og öll framkvæmd í þessum
efnum verði yfirfarin og bætt, segir
Grétar. „Markmiðið á að vera að
tryggja að erlent verkafólk verði ekki
notað til félagslegra undirboða. Jafn-
framt er mikilvægt að tryggja að er-
lend fyrirtæki hafi ekki á grundvelli
löggjafar eða í framkvæmd forskot í
samkeppni við íslensk fyrirtæki.“
Úr takt við þjóðfélagið
Í haust fór, að sögn Grétars, und-
irbúningur undir gerð kjarasamninga
á fulla ferð. „Mál voru komin í þann
farveg í byrjun desember, að þeir að-
ilar, sem eru með lausa samninga um
áramótin, voru búnir að af-
henda kröfugerðina og við-
ræður hafnar. Þeir, sem eru
með lausa samninga á
fyrstu mánuðum ársins,
voru vel á veg komnir með
sína kröfugerð. Þær kröfur,
sem höfðu verið lagðar
fram, tóku að ýmsu leyti mið
af því hvernig gildandi
kjarasamningar hafa gengið
fram, þar sem lögð er
áhersla á hógværar launa-
hækkanir, sem þó skili
auknum kaupmætti, og
jafnframt að lögð sé sérstök
áhersla á að lyfta lægstu
launum. Lögð var áhersla á
að viðhalda stöðugleika, líkt
og undanfarin ár og lagður
var grunnur að í þjóðarsátt-
arsamningunum svokölluðu
fyrir rúmum áratug.
Þá gerðist það hins vegar
fyrirvaralaust og kom eins
og þruma úr heiðskíru lofti
að frumvarp um eftirlaun
ráðherra og fleiri var lagt
fram á Alþingi aðfaranótt
fimmtudagsins 11. desem-
ber og það síðan afgreitt
sem lög á mánudeginum 15. desem-
ber. Verkalýðshreyfingin brást strax
við þegar fregnir bárust af frumvarp-
inu. Kallað var til fjölmenns útifundar
á Austurvelli síðdegis á fimmtudeg-
inum. Ýmsir, sem áður höfðu stutt
frumvarpið, drógu stuðning sinn til
baka þegar þeim varð ljós alvara
málsins, því í þeim lögum, sem sam-
þykkt voru á grundvelli frumvarps-
ins, eru skilgreind eftirlaunaréttindi
til handa ráðherrum, sem eru úr takt
við það sem við eigum almennt að
venjast í þessu þjóðfélagi. Jafnframt
felast í þessum lögum stórfelldar
launahækkanir til formanna stjórnar-
andstöðuflokkanna, hækkanir sem
einar og sér eru meira en tvöföld
lægstu laun á vinnumarkaði.
Þeir aðilar, sem höfðu lagt fram
kröfugerð sína, drógu hana til baka
og hófu þegar endurskoðun. Sam-
þykkt eftirlaunafrumvarpsins breytti
jafnframt vinnunni hjá þeim, sem
voru enn í undirbúningsvinnunni.
Sú kröfugerð, sem samþykkt var í
framhaldinu, miðast að því að sam-
ræma lífeyrisrétt launafólks á al-
mennum markaði við þau réttindi
sem eru tryggð í A-deild Lífeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins.
Þessi krafa hafði þegar verið sett
fram varðandi félagsmenn Alþýðu-
sambandsins sem starfa hjá ríkinu.
Undanfarin misseri hefur henni verið
haldið á lofti og í samkomulaginu,
sem gert var við ríkisstjórnina í des-
ember 2001 um svokölluð „rauð
strik“, gaf ríkisstjórnin fyrirheit um
að leita leiða til að leiðrétta þetta aug-
ljósa misrétti. Við það hefur ekki ver-
ið staðið.“
Tóninn gáfu ráðamenn
Grétar segir erfitt að spá um hvert
atburðarásin, sem fór í gang í kjölfar
þess að eftirlaunalögin voru sam-
þykkt, leiðir. „Á þessari stundu er
vandséð hvernig þeim málum lyktar,
en ljóst er að mikill hugur er í fé-
lögum í Alþýðusambandinu að ná
fram umtalsverðri leiðréttingu, ekki
síst í lífeyrismálum, enda hefur tónn-
inn verið gefinn af æðstu ráðamönn-
um,“ segir Grétar að lokum um leið og
hann fyrir hönd ASÍ óskar félögum
sínum og landsmönnum öllum gæfu
og farsældar á árinu, sem nú fer í
hönd.
Grétar Þorsteinsson, forseti Alþýðusambands Íslands
Morgunblaðið/Kristinn
Lítið um efndir fagurra fyrirheita
Það sem er mér minnisstæðastfrá starfi Regnbogabarna erótalmargt en ætli það sé samtekki sú staðreynd að starf-
semi samtakanna fór í gang á árinu,“
segir Stefán Karl Stefánsson, formað-
ur Regnbogabarna. „Við réðum fram-
kvæmdastjóra, Freyju Friðbjarnar-
dóttur, og ráðgjafi okkar, Jón Páll
Hallgrímsson, hóf störf hjá ráðgjaf-
arþjónustunni. Ég var búinn að segj-
ast ætla að koma henni á fyrir skjól-
stæðinga okkar og þangað geta þeir
leitað endurgjaldslaust.
Við náðum líka að koma húsnæðinu
í stand og svo fengum við tveggja
milljóna króna aukaframlag frá Al-
þingi eins og við höfðum sett okkur.
Reyndar er allt sem við gerðum minn-
isstætt fyrir það eitt að þetta er í
fyrsta sinn sem það er gert. Starf
Regnbogabarna er svo mikið frum-
kvöðulsstarf. Það sem kemur mér
mest á óvart er í raun hvað við höfum
áorkað gríðarlega miklu á stuttum
tíma.“
Stefán Karl segir að staða og að-
búnaður íslenskra barna í dag sé mjög
misjafn. „En hvað Regnbogabörn
varðar get ég ekki annað sagt en að
stjórnvöld hafi tekið vel við sér á
skömmum tíma. Þau mættu gera það
á öllum stigum málsins. Í stað þess að
skera niður ætti að auka framlög til
heilbrigðismála. Annað er hneyksli.“
Það sem skipti Stefán Karl mestu
máli persónulega á árinu var að hann
stofnaði til fjölskyldu. „Fyrst og
fremst stofnaði ég yndislega fjöl-
skyldu og allt sem því fylgir og það
stendur upp úr á árinu sem er að líða,“
segir hann.
Stefán Karl Stefánsson, formaður Regnbogabarna
Náðum því sem
stefnt var að
Morgunblaðið/Jim Smart
SVAVA Johansen, athafna-kona og eigandi verslanaNTC, segir margt eftir-minnilegt á árinu sem er að
líða. „Mikil uppstokkun hefur verið í
viðskiptalífinu og í pólitík. Nú er tími
breytinga og verður forvitnilegt að
sjá hvernig þróunin verður á næsta
ári. Í samfélaginu er ýmis ágreining-
ur um hvernig hlutirnir eigi að vera,
við stækkum og heimurinn minnkar.
Ætli við séum ekki með vaxtarverki?
Landsmönnum fjölgar og þjóðfélag-
ið er rekið með öðrum hætti nú en
áður. Við erum að laga okkur að fyr-
irmyndum erlendis og stærri borg-
um og breytingar miklar og örar að
undanförnu. Vonandi færist sam-
félagið til betri vegar um leið og það
stækkar. Mikil framþróun hefur
einnig orðið í tónlistinni og maður
heyrir í ýmsum íslenskum hljóm-
sveitum víðs vegar um heiminn, til
dæmis Sigur Rós og Gus Gus. Þá
kemur þjóðarstoltið upp í manni,“
segir hún.
Hvað starfsgrein hennar viðvíkur
segir Svava ánægjulegt að finna já-
kvætt viðhorf viðskiptavina til versl-
unar á Íslandi.
„Fólk er ánægðara með verðlagið
og vöruúrvalið og verslar nú meira
heima en áður. Það má segja að viss
verðstöðnun hafi verið á Íslandi síð-
astliðin ár á fatnaði og skóm, en hér
heima er að finna sama verð og er-
lendis í mörgum tilvikum og jafnvel
lægra. Fólk hefur áttað sig á því,
enda eru Íslendingar verðgætin
þjóð. Það er ríkt í okkur að gera
verðsamanburð og kannski bara
eðlilegt, því hér áður fyrr var mikill
verðmunur milli landa okkur í óhag.
Það er sem betur fer úr sögunni. Við
höfum náð betri samningum erlend-
is, sem er að skila árangri. Ferðum
til útlanda sem gagngert eru hugs-
aðar til þess að versla hefur fækkað
og lág flugfargjöld hafa ekki ýtt sölu
út úr landinu. Þótt fólk ferðist meira
um þessar mundir er í
auknum mæli verið að njóta
leikhúsa, veitingastaða og
þess háttar. Erfiðar versl-
unarferðir hafa vikið fyrir
þessu, þótt auðvitað slæðist
eitthvað með heim,“ segir
hún.
Svava segir árið sem er
að líða hafa verið skemmti-
legt fyrir sig persónulega
og af mörgu eftirminnilegu
að taka. „Ég fór til dæmis í
margar stuttar og ánægju-
legar borgarferðir með
manninum mínum. Einnig
fórum við á skemmtilegt
Lottó-fótboltamót á Akra-
nesi með sjö ára syni okkar.
Ég er líka allt í einu komin
með sumarbústað, sem ég hef aldrei
verið spennt fyrir áður. En ég á eftir
að nota hann mjög mikið og njóta
kyrrðarinnar og friðarins í sveitinni.
Það sem síðan stendur upp úr á
árinu er viðurkenning frá Félagi
kvenna í atvinnurekstri sem ég fékk
í janúar síðastliðnum fyrir mitt starf.
Hún veitti mér mikla hvatningu og
gleði. Þótt maður telji sig hafa til-
finningu fyrir því hvort maður sé að
gera góða hluti eða ekki, fær svona
staðfesting mann bara til þess að
roðna. Svo kemur stoltið eftir á,“
segir Svava Johansen að síðustu.
Svava Johansen athafnakona
Íslenskir vaxtarverkir og
ánægjuleg viðurkenning
Morgunblaðið/Árni Sæberg