Morgunblaðið - 31.12.2003, Blaðsíða 18

18 B MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Stórútsala hefst 2. janúar
10-70% afsláttur
Yfirhafnir í úrvali, stakir jakkar, peysu, vesti o.fl.Opn
um
kl. 9 Mörkinni 6, sími 588 5518.
Opið lau. og sun. kl. 10-18.
Almenn velmegun og mikilauðlegð einkennir Íslandnú um stundir. Við erummeðal tíu tekjuhæstu þjóða
heims, þegar litið er til verðmæta-
sköpunar á hvern íbúa. Hagvöxtur
hefur verið mikill og raunar til muna
meiri en hjá flestum öðrum þjóðum.
Við getum þó enn sótt fram í efnalegu
tilliti ef við höldum vel á okkar málum
á næstu árum. Þar verður á hinn bóg-
inn ekkert sjálfgefið og úrlausnarefn-
in verða efalítið vandasöm. Í þeim
efnum mun reyna mjög á hagstjórn-
ina og ekki síður á hyggindi og stað-
festu samtaka launþega og atvinnu-
lífsins,“ segir Ingimundur
Sigurpálsson, formaður Samtaka at-
vinnulífsins, spurður um hvað sé efst í
hans huga nú um áramót.
„Hagvöxtur hefur farið vaxandi á
árinu eftir samdrátt í fyrra, en því
miður einkennist hagþróunin af
stöðnun eða samdrætti útflutnings-
greina og ört vaxandi innflutningi.
Útflutningsgreinar hafa bæði þurft
að búa við sterkt gengi krónunnar og
versnandi viðskiptakjör, sem þýðir
með öðrum orðum að kaupmáttur út-
flutnings fer minnkandi. Gott at-
vinnuástand, aukinn kaupmáttur og
væntingar um enn betri tíð hafa aukið
á bjartsýni landsmanna og valdið vax-
andi skuldsetningu heimilanna. Af-
leiðing þess er minni stöðugleiki milli
helstu efnahagsþátta og aukin verð-
bólga. Meginverkefni næsta árs er að
stuðla að efnahagslegum stöðugleika.
Þar vegur þyngst aðhaldssemi í út-
gjöldum ríkis og sveitarfélaga og hóf-
samir kjarasamningar, en í þeim efn-
um er afar mikilsvert, að kostnaður
atvinnulífsins hækki ekki umfram
það, sem gerist hjá erlendum keppi-
nautum.
Hérlendis eru laun sem hlutfall af
verðmætasköpun þjóðarinnar í sögu-
legu hámarki, og hafa þau raunar
verið það undanfarin fjögur ár. Það
hlutfall er hér hærra en í nokkru öðru
landi, sem við berum okkur saman
við, og raunar mun hærra en að jafn-
aði í helstu viðskiptalöndum
okkar. Þetta háa launahlut-
fall felur það í sér, að arð-
semi fjármagns og framlegð
fyrirtækja er minni en í við-
skiptalöndum okkar, en það
dregur úr fjárfestingu og
hefur áhrif á atvinnustig,
þegar til lengri tíma er litið,“
segir Ingimundur.
Jákvætt andrúmsloft
Þegar hann er beðinn að
gerast spámaður fyrir kom-
andi kjarasamninga segist
hann vilja trúa því að niður-
staða muni fást án þess að til
átaka komi. Það kæmi á
óvart ef menn sæju ástæðu
til þess að efna til kjara-
deilna nú, þegar höfð væri í
huga hin mikla aukning
kaupmáttar undanfarin ár.
„Mestu skiptir að andrúms-
loftið er jákvætt og almenn
ánægja ríkir með árangur af
yfirstandandi samningum.
Þeir hafa skilað launafólki
meiri raunhækkun launa en
dæmi eru um áður. Það er
ekki síst því að þakka, að í
síðustu kjarasamningum var
áhersla lögð á efnahagslegan stöðug-
leika og hóflegar launahækkanir.
Fari það saman er líklegast að kjara-
samningar valdi lítilli verðbólgu, skili
auknum kaupmætti og bæti í raun af-
komu launamanna. Flest stærstu fé-
lög launafólks á almennum vinnu-
markaði hafa nú í kröfugerðum
sínum lagt megináherslu á það að við-
halda efnahagslegum stöðugleika.
Það er afar mikilsvert. Kröfur félag-
anna eru þó í heild talsvert hærri en
svo, að unnt yrði að halda stöðugleika
í verðlagi, ef að þeim yrði gengið,
enda yllu þær þá mun meiri kostn-
aðarhækkunum hér á landi en at-
vinnulífið býr við í nágrannalöndum
okkar.
Við Íslendingar höfum því miður
reynslu af því hvernig miklum launa-
hækkunum getur fylgt lítill eða eng-
inn kaupmáttarauki. Launahækkan-
ir, sem ekki eru í samræmi við
launabreytingar í viðskiptalöndum
okkar, eru einfaldlega ávísun á geng-
islækkun og vaxandi verðbólgu. Þessi
reynsla er mönnum eflaust ljós
beggja vegna samningaborðsins.
Vonandi berum við gæfu til þess að
fylgja eftir kjarasamningum, sem
taka mið af aukinni verðmætasköpun
í íslensku efnahagslífi. Kjarasamn-
ingar, sem fela hlutfallslega í sér
hækkun launa umfram aukna verð-
mætasköpun í efnahagslífinu, munu
einfaldlega stuðla að aukinni verð-
bólgu og verða flestum til tjóns í efna-
legu tilliti.
Landssambönd ASÍ hafa kynnt
hugmyndir sínar um lengd samnings-
tíma. Þær eru ýmist til
tveggja eða fjögurra ára, en
þó útiloka þeir ekki, sem
áherslu leggja á styttri
samningstíma, að hann geti
orðið lengri. Reynslan af yf-
irstandandi og síðasta samn-
ingstímabili bendir ótvírætt
til þess, að meiri ávinningur
sé af lengri samningstíma
bæði fyrir launamenn og fyr-
irtæki, þannig að vonandi
fæst niðurstaða um lengri
samningstíma en skemmri.
Það fer þó eftir forsendun-
um, hvort samningstími
verði langur í raun, því ef
samningar verða lausir eða
uppsegjanlegir af minnsta
tilefni, þá er í raun verið að
gera samning um að vera
stöðugt að endurskoða
samninga.
Verkalýðshreyfingin hef-
ur nú sett fram kröfur um
aukin lífeyrisréttindi til jafns
við það, sem gerist í A-deild
Lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins. Sú krafa kemur
fram í framhaldi af sam-
þykkt frumvarps um breyt-
ingar á eftirlaunum alþingis-
manna og ráðherra. Af þessu tilefni
verður ekki hjá því komist að árétta,
að svo getur ekki haldið áfram, að hið
opinbera, ríki og sveitarfélög, leiði
þróun launa og annarra starfskjara á
vinnumarkaði. Kaupmáttur opin-
berra starfsmanna hefur nú til
margra ára aukist mun hraðar en
kaupmáttur launþega á almennum
vinnumarkaði og er morgunljóst, að
atvinnulífið hefur ekki svigrúm til
þess að fylgja þeirri þróun eftir.“
Umbætur í skattamálum
Þegar Ingimundur er spurður út í
starfsumhverfi íslenskra fyrirtækja
segir hann verulegar umbætur hafa
orðið á starfsskilyrðum atvinnulífsins
undanfarin ár. „Af mörgu má taka, en
ég vil þó sérstaklega nefna umbætur
á sviði skattamála, sem hafa fært ís-
lenskum fyrirtækjum samkeppnis-
hæft skattaumhverfi, þótt rétt sé að
leggja áherslu á að margt er þó enn
ógert á því sviði, svo sem afnám hins
nánast séríslenska eignarskatts og
afnám úreltra stimpil- og vörugjalda.
Frjálsræði hefur jafnframt aukist til
muna á fjármála- og gjaldeyrismark-
aði og ríkisvaldið hefur verið að draga
sig meira út úr samkeppnisrekstri í
atvinnulífinu. Þegar á heildina er litið
hefur breytingin á starfsumhverfi ís-
lenskra fyrirtækja verið afar jákvæð
og er ég sannfærður um, að hún eigi
ríkan þátt í hlut atvinnulífsins í af-
komubata þjóðarinnar. Þá vil ég enn-
fremur nefna, hve mikilvægt það er
að hafa endurheimt stöðugleika í
verðlagi, en það hefur m.a. náðst með
góðu samstarfi aðila vinnumarkaðar
og stjórnvalda.
Á hinn bóginn þurfa íslensk fyrir-
tæki á sama tíma að búa við mun
hærri vaxtakostnað en erlendir
keppinautar auk þess sem gengis-
sveiflur hafa valdið óstöðugleika í
rekstri. Jafnframt er launastigið sem
fyrr segir með allra hæsta móti hér á
landi, bæði í sögulegu samhengi og í
samanburði við viðskiptalöndin.
Brýnustu verkefni stjórnvalda hvað
starfsumhverfið varðar snúa öðru
fremur að efnahagsstjórninni: að
sýna aðhald í opinberum útgjöldum á
þeim miklu framkvæmdatímum, sem
framundan eru hér á landi, og sporna
þannig gegn þenslu, enn hærra
vaxtastigi og of háu gengi krónunn-
ar,“ segir Ingimundur. Hvað einkalíf-
inu viðkemur segir hann að tvennt
hafi borið hæst. Annars vegar breyt-
ing á eigin starfsvettvangi þar sem
hann lét af forstjórastarfi Eimskipa-
félags Íslands og hins vegar langþráð
og ánægjulegt sumarleyfi á Ítalíu í
sumar, en það hafi verið í fyrsta sinn
sem tækifæri gafst til þess að eyða tíu
samfelldum dögum með fyrsta og
eina barnabarninu enn sem komið er.
Hið seinna hafi verið ómetanleg og
ánægjuleg upplifun.
Ingimundur Sigurpálsson, formaður Samtaka atvinnulífsins
Kjarasamningar ættu að nást án átaka
Morgunblaðið/Jim Smart
Það sem mér er minnisstæðastá innlendum vettvangi áárinu sem er að líða er fyrstog fremst alþingiskosning-
ar, ríkisstjórnarmyndun og í fram-
haldi af því stjórnarsáttmáli sem gef-
ur fyrirtækjum von um betra
starfsumhverfi, segir Erna Hauks-
dóttir, framkvæmdastjóri Samtaka
ferðaþjónustunnar.
„Það sem að öðru leyti hefur hæst
borið í þjóðfélagsumræðunni er hátt
gengi íslensku krónunnar sem hefur
gert útflutningsgreinunum erfitt
fyrir, gengissveiflur og miklar um-
ræður innan atvinnulífsins um háa
vexti og dýrt bankakerfi. Samtök
ferðaþjónustunnar stóðu fyrir um-
ræðu um þessi mál í tengslum við að-
alfund sinn í mars sl. Samkeppnis-
mál voru ofarlega á baugi í
þjóðfélaginu og er skemmst að minn-
ast málefna olíufélaganna, sam-
þjöppun valds í viðskiptalífinu að við-
bættum meintum umfangsmiklum
skattsvikamálum. Skyndiákvörðun
ríkisstjórnarinnar um að hefja hval-
veiðar sætti furðu og gagnrýni víða
enda allir markaðir fyrir hvalkjöt
lokaðir auk þess sem ímynd landsins
bíður hnekki.“
Erna segir fátt fréttnæmt hafa
gerst í einkalífinu.
„Árið var að flestu leyti mjög
ánægjulegt. Í minni fjölskyldu, eins
og mörgum öðrum, var kvatt og
heilsað, gleði og sorg í bland eins og
gengur í lífinu. Frítími minn fór að
mestu í ferðalög, innanlands sem ut-
an. Ég fór talsvert milli landa vegna
þess að ég á bæði börn og barnabarn
erlendis, í Árósum í Danmörku og í
London, og get ekki verið lengi án
þeirra. Innanlands minnist ég fyrst
og fremst ferðar sem við hjónin og
faðir minn fórum um Vestfjarða-
kjálkann í blíðskaparveðri í sumar
og var m.a. dvalist á Ísafirði þaðan
sem ég er ættuð. Það var ógleym-
anleg ferð um stórbrotið landslag.
Mér er ennfremur minnisstæð ferð
sem ég fór um Kárahnjúkasvæðið til
þess að sjá þær gríðarlegu fram-
kvæmdir sem þar eiga sér stað.“
Í ferðaþjónustunni segir Erna
mikinnárangur hafa náðst á árinu,
„eftir að hver plágan á fætur annarri
hafði farið yfir heimsbyggðina allt
frá hryðjuverkunum 11. september
2001, s.s. stríðið í Írak í vor og
lungnabólgufaraldurinn. Ríkis-
stjórnin veitti aukið fé til markaðs-
mála í samvinnu við fyrirtækin í
greininni og reyndist það góð fjár-
festing því mikil fjölgun varð á er-
lendum ferðamönnum hingað til
lands á árinu og hafa þeir aldrei ver-
ið fleiri eða u.þ.b. 320 þúsund, gisti-
nóttum á hótelum fjölgaði um 8,6%
fyrstu tíu mánuði ársins og eyðsla
ferðamanna hér á landi jókst um
8,2% fyrstu níu mánuðina. Talsverð
aukning varð á framboði þjónustu,
s.s. hótelherbergja og flugsæta til
landsins, auk þess sem ný og stærri
ferja var tekin í notkun til Seyðis-
fjarðar. Alls flugu sjö flugfélög til Ís-
lands á síðasta sumri. Allt þetta ber
vott um mikla grósku en að mati
Samtaka ferðaþjónustunnar eru
meginverkefnin framundan að fjölga
afþreyingarkostum og bæta afkomu
fyrirtækjanna svo þau verði ákjósan-
legur fjárfestingarkostur. Á árinu
hefur orðið talsverð breyting á hegð-
un ferðamanna, þeir bóka þjónustu
með mun styttri fyrirvara og nota
Netið í síauknum mæli, sem er kost-
ur fyrir fámenna þjóð með takmark-
að markaðsfé. Mikil umræða hefur
verið á árinu um umfang greinarinn-
ar sem er mun meira en hin opinbera
skilgreining segir til um. Á meðan
gjaldeyristekjur þjóðarinnar eru
taldar 37 milljónir er velta fyrirtækj-
anna innan SAF um 100 milljarðar.“
Erna Hauksdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Von um betra starfsumhverfi