Morgunblaðið - 19.03.2004, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 FÖSTUDAGUR 19. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
T
ÍMABÆRT er að
leitað verði leiða til
að setja niður þann
skaðlega kryt, sem
verið hefur með Ís-
lendingum að undanförnu um
forsetaembættið. Einingu ís-
lenskrar þjóðar ber síst að
spilla á þeim miklu óvissutím-
um, sem við nú lifum. Við hæfi
er að hugað verði að því á
hvern veg sætta má sjónarmið
er fram hafa komið um þetta
mikla og mikilvæga embætti,
eðli þess og verksvið.
Nú hefur forseti lýðveldisins
kunngjört að hann hyggist gefa
kost á sér til að gegna embætt-
inu áfram næstu fjögur árin.
Þegar Ólafur Ragnar Grímsson
greindi frá þessari ákvörðun
lýsti hann þeirri skoðun sinni að
forsetinn ætti
að auka þátt
sinn í þjóð-
málaumræðu
á Íslandi,
taka þátt í
„samræðum
um verkefni og framtíð þjóð-
arinnar“. Yrði hann endurkjör-
inn myndi hann hugleiða „að
skapa greiðari aðgang að slíkri
umræðu við forsetann“.
Hugmyndin um „samræðu
þjóðar og forseta“ er nútímaleg
og í samræmi við þá alþýðlegu
nálgun, sem löngum hefur ein-
kennt forsetaembættið. Grein-
ing Ólafs Ragnars Grímssonar
er mikilvæg og getur orðið til
þess að kalla fram fulla og við-
varandi sátt um þetta mikilvæg-
asta embætti þjóðarinnar, sem
eðli málsins samkvæmt stendur
henni svo nærri enda forsetinn í
senn táknmynd fólksins í land-
inu og trúnaðarvinur.
Sú spurning er áleitin hvern-
ig tryggja beri að forseta auðn-
ist jafnan að skapa einingu um
hver umræðuefnin skuli vera.
Þegar forseti Íslands tjáir sig
um álitamál, sem uppi eru,
verður jafnan að gæta þess að
sú samræða við þjóðina, sú fjöl-
miðaða orðræða hins beinkjörna
forustumanns um inntak og
verkefni samtíma og menning-
ar, verði á engan hátt til að
rýra það virka og skapandi
hlutverk, sem mikilvægasti
fulltrúi Íslendinga leikur á
hverjum tíma í mótandi og sí-
kviku lífi fólks í þéttbýli og til
sjávar og sveita. Umræðuefnið
má aldrei verða til þess að
skapa deilur um feril og per-
sónu sameiningartákns alþýð-
unnar á sama tíma og leita þarf
leiða, sem fallnar eru til að auð-
velda æðsta fulltrúa lýðveldisins
að velja þau efni, er íslensk
þjóð vill ræða við forseta sinn.
Þann vanda má leysa með því
að virkja sterkustu eðlisþætti
íslenskrar þjóðar, sem þráir að
fá áfram notið þess að eiga sér í
senn sameiningartákn og full-
trúa. Hér ræðir annars vegar
um það háa tæknistig, sem Ís-
lendingar standa á, og hins veg-
ar hæfileika þess glæsilega
listafólks, sem svo mjög lætur
til sín taka nú um stundir.
Í umræðu um forsetaemb-
ættið hefur verið vikið að þeim
möguleika að hið svonefnda
beina lýðræði verði virkjað.
Þannig hefur Björn Bjarnason
dóms- og kirkjumálaráðherra
lýst þeirri skoðun sinni að hug-
myndir um milliliðalaust lýð-
ræði og þjóðaratkvæðagreiðslur
breyti ýmsu um embætti for-
seta Íslands og stöðu þess.
Þessa nálgun má nýta til að
leiða til lykta deilur um forseta-
embættið. Þannig gætu farið
fram með reglulegu millibili at-
kvæðagreiðslur á Netinu þar
sem alþýða manna á Íslandi
fengi ákveðið hvert vera ætti
umræðuefni forseta og þjóðar.
Þar með gæti lýðræðislegur
meirihluti tryggt að umfjöll-
unarefni sameiningartákns Ís-
lendinga væri jafnan í samræmi
við kröfur tímans og hugrenn-
ingar fólksins í landinu, vonir
þess og þrár. Með þessu móti
gætu tæknin og lýðræðið runnið
saman í forsetaembættinu og
innsiglað stöðu þess sem „eitt
af mikilvægustu tækjum Íslend-
inga í breyttum heimi til að
treysta stöðu þjóðarinnar, efla
hana og styrkja í upphafi nýrr-
ar aldar“, svo vísað sé til orða
forseta lýðveldisins fyrr í vik-
unni.
Enn stæði þá óleystur sá
vandi að persóna, ferill og fortíð
forseta Íslands gæti með um-
deilanlegum hætti tengst efni
umræðu þegna og þjóðhöfð-
ingja. Sá vandi yrði aðeins
leystur með því að ljá samein-
ingartákni þjóðarinnar breyti-
legan persónuleika og ráða leik-
ara til að sinna starfi forseta
lýðveldisins.
Kunnugt er að hér á landi
starfa margir réttnefndir lista-
menn sem fyrirhafnarlaust geta
brugðið sér í líki mikilvægustu
dætra og sona þjóðarinnar.
Mætti ímynda sér að ein eft-
irherma eða hópur leikara tæki
embættið að sér að viðhöfðu út-
boði. Fram færi atkvæða-
greiðsla í gegnum Netið, t.a.m
einu sinni í mánuði, þannig að
fólkið í landinu gæti ákveðið í
gervi hvers sameiningartáknið
ætti að birtast á opinberum
vettvangi og halda uppi sam-
ræðu við þjóð sína. Með þessu
móti fengju „allir að vera með
og allir eitthvað við sitt hæfi“,
sem er háværasta krafa sam-
tímans og tryggt væri lýðræð-
islegt jafnvægi í umræðu for-
seta og þjóðar.
Á hátíðarstundum gæti eft-
irherman komið fram í gervi
fyrrum forustumanna og þannig
orðið til þess í senn að halda
nafni þeirra á lofti meðal hinna
yngri og draga úr söknuði upp-
kominna þegna lýðveldisins eft-
ir þeim.
Með sívirkri og fjölþættri
samnýtingu djúpstæðrar list-
hneigðar og lýðræðishefðar
gæti slík nýbreytni reynst mik-
ilvæg á vegferð íslenskrar þjóð-
ar í morgunskímu nýrrar aldar.
Kosningar um umfjöllunar-
efni og gervi sameiningartákns
þjóðarinnar gætu gefið Íslend-
ingum áður óþekkt tilefni til
skoðanaskipta. Myndu margir
vafalaust fagna því að umræðu-
efnum kynni með þessu móti að
fjölga í samfélaginu.
Þá er ekki að efa að þetta
fyrirkomulag myndi vekja tals-
verða athygli erlendis og hefði
því ótvírætt landkynningargildi.
Samtal við
forsetann
Með því að nýta hæfileika listamanna
og hátt tæknistig íslenskrar þjóðar má
setja niður deilur um forsetaembættið.
VIÐHORF
Eftir Ásgeir
Sverrisson
asv@mbl.is
✝ Ragnhildur Guð-mundsdóttir
fæddist á Steinsstöð-
um á Djúpavogi 14.
júní 1923. Hún lést á
Hjúkrunarheimilinu
Sóltúni í Reykjavík
15. mars síðastliðinn.
Foreldrar Ragnhild-
ar voru Ragnheiður
Sigríður Kristjáns-
dóttir, f. í Hvalnesi í
Suður-Múlasýslu 28.
apríl 1888, d. 22. júlí
1956 og Guðmundur
Þorsteinsson, f. í
Hamarsseli í Geit-
hellnahreppi í Suður-Múlasýslu,
29. júlí 1895 d. 23. maí 1973. Syst-
kini Ragnhildar eru: Þórhallur, f.
1921, Kristbjörg, f. 1924, Þorgerð-
ur, f. 1925, Ólafur, f. 1927, Nanna
Kristín, f. 1930, Hjörtur, f. 1934 og
bróðir Ragnhildar sammæðra var
Guðlaugur Jónsson, f. 1909, d.
1992.
Eiginmaður Ragnhildar var
Haukur Heiðdal Eyjólfsson skrif-
stofustjóri, f. á Seyðisfirði 16.
mars 1915, d. 7. nóvember 1963.
Foreldrar hans voru Sigríður
1949, kvæntur Áslaugu Björgu
Viggósdóttur skrifstofustjóra, f. 9.
maí 1955. Þau eiga einn son, Guð-
mund Hauk, f. 22. janúar 1990. Af
fyrra hjónabandi á Guðmundur
þrjú börn: a) Ingibjörgu, f. 15. jan-
úar 1971, gift Árna Jóni Árnasyni,
f. 15. maí 1966, þau eiga eina dótt-
ur, b) Ragnhildi, f. 8. maí 1977, í
sambúð með Inga Karli Ingólfs-
syni, f. 10. janúar 1973, c) Þröstur
Þór, f. 5. maí 1980. Af fyrra hjóna-
bandi á Áslaug tvo syni: a) Valgarð
Briem, f. 6. ágúst 1979, í sambúð
með Brynju Brynjarsdóttur, f. 9.
janúar 1980, b) Viggó Davíð
Briem, f. 21. júní 1982. Haukur
Eyjólfsson átti fyrir einn son, Atla,
endurskoðanda, f. 26. nóvember
1934.
Ragnhildur ólst upp og gekk í
skóla á Djúpavogi. Heima fyrir
gekk hún til allra starfa enda var
hún elsta systirin í stórum syst-
kinahópi. Um tvítugsaldur fluttist
hún til Reykjavíkur og vann við
ýmis störf, m.a. á lögfræðiskrif-
stofu og síðar á skrifstofum
Reykjavíkurborgar. Frá 1964 og
allt til þess dags er hún hætti störf-
um sökum aldurs vann hún hjá
Gjaldheimtunni í Reykjavík. Ragn-
hildur og Haukur bjuggu lengst af
í Miðtúni 58 í Reykjavík.
Útför Ragnhildar fer fram frá
Bústaðakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Jensdóttir, f. í Skógar-
gerði á Fellum í Norð-
ur-Múlasýslu 9. júní
1881, d. 4. maí 1956 og
Eyjólfur Jónsson, f. á
Parti í Sandvík, 31.
október 1869, d. 29.
júní 1944.
Ragnhildur og
Haukur eignuðust tvo
syni. Þeir eru: 1) Eyj-
ólfur Örn flugstjóri, f.
6. febrúar 1947,
kvæntur Elsu Maríu
Walderhaug húsmóð-
ur, f. 5. júlí 1951. Þau
eiga fimm börn, þau
eru: a) Ragnhildur Edda, f. 6. októ-
ber 1970, maki Hafþór Þórarins-
son, f. 16. júlí 1970, þau eiga eina
dóttur, b) Hrafnhildur Mary, f. 3.
október 1971, í sambúð með Pat-
rick Jeanne, f. 17. apríl 1970, þau
eiga tvö börn, c) Haukur Albert, f.
18. ágúst 1973, kvæntur Svein-
björgu Birnu Sveinbjörnsdóttur, f.
29. febrúar 1973, þau eiga tvær
dætur, d) Elísabet Lillý, f. 30.
ágúst 1987, e) Alexander Jakob, f.
19. október 1989. 2) Guðmundur
Örn sparisjóðsstjóri, f. 2. ágúst
Ragnhildur móðir okkar er dáin.
Hún sem var hetjan í lífi okkar. Þeg-
ar litið er til baka til bernskuára okk-
ar og við rifjum upp minnisstæða at-
burði er hún alltaf við hlið okkar í
blíðu og stríðu því hún var alltaf
heima og „passaði okkur sjálf“. Það
að hún væri alltaf til staðar var ein-
hvern veginn sjálfgefið því hún tók
fósturhlutverkið eins alvarlega og
alla aðra vinnu sem hún tók að sér
um ævina.
Minningarnar tengjast við Mið-
túnið og Laugarnesið sem var mið-
depillinn í heimi okkar. Fallegur
staður með endalausum ævintýra-
ljóma, sjórinn og fjaran fyrir neðan,
mýrarnar og njólaskógurinn fyrir
innan Laugarnesveginn. Sjómanna-
skólinn með stóru klukkuna uppi á
klettunum fyrir ofan túnin, líkur höll
úr ævintýrum. Klukkan minnti okk-
ur á að skila okkur heim á réttum
tíma, því góður og hollur matur var
alltaf á borðum hjá mömmu, þótt við
bræðurnir hefðum ekki holdafar
miðað við matinn sem við fengum,
litlir og horaðir eins og við vorum þá.
Hún mamma okkar hafði mikið
yndi af ferðalögum og ofarlega í
bernskuminningum eru ferðirnar
sem við fórum saman til heimastöðva
hennar við Djúpavog þar sem við
kynntumst afa Guðmundi og ömmu
Ragnheiði, einnig systkinum
mömmu sem urðu okkur kær eins og
öllum sem þeim hafa kynnst. Sævar
frændi var þar líka og átti hann eftir
að dvelja hjá okkur í Miðtúninu um
skeið. Hann var svo líkur systkinum
mömmu á mörgum sviðum að hann
var eins og yngsti bróðirinn í þeirra
hópi og var hjartfólginn afa Guð-
mundi. Síðar, þegar við vorum fluttir
að heiman og hún hafði rýmri tíma,
ferðaðist hún mikið til útlanda og
lagði oft leið sína til framandi landa.
Faðir okkar var mjög félagslynd-
ur maður, ásamt því að vinna langan
vinnudag. Hann var mjög virkur í
íþróttahreyfingunni og barðist
ásamt félögum sínum í að endur-
byggja Víking á Réttarholtinu, ár-
angursríkt starf sem tók mikið af frí-
tíma hans.
Heimafyrir reyndi á sjálfstæði
móður okkar og gekk hún þar í flest
störf en auk þess tók hún stundum
að sér aukastörf fyrir Reykjvíkur-
borg sem hún hafði unnið fyrir áður
en við fæddumst.
Faðir okkar dó úr hjartasjúkdómi
aðeins fjörutíu og átta ára að aldri.
Þá varð móðir okkar, rétt fertug,
fyrirvinna heimilisins ásamt hús-
móðurhlutverkinu. Kom vel í ljós
hversu einbeitt hún var og ósérhlífin.
Hún vann fullan vinnudag á Gjald-
heimtu Reykjavíkurborgar og tók að
sér viðbótarvinnu til að auka tekj-
urnar til að okkur skorti aldrei neitt.
Þannig varð vinnudagurinn mjög
langur hjá henni. Hún þreyttist aldr-
ei á að brýna fyrir okkur mikilvægi
þess að ná árangri í hverju því sem
við tókum okkur fyrir hendur og
hvatti okkur mjög til náms. Áhuga-
mál okkar bræðra voru mörg á þess-
um árum og því var full þörf á þess-
ari hvatningu.
Mamma var mjög vandvirk og
kaus gæði umfram magn. Má segja
að þetta hafi einkennt margt í henn-
ar lífi. Fremur neitaði hún sér um
hluti þar til hún gat gert þá vel en að
velja ódýrar lausnir. Hún var sjálfri
sér næg og leið aldrei illa einni þótt
hún ætti góða og trausta vini. Nanna
Kristín, systir hennar, eða Stína
frænka eins og við köllum hana, var
alla tíð við hlið hennar og ræktaði
samband sitt við hana af einstakri
natni. Stína og Elfa dóttir hennar
áttu heima í Miðtúninu um langt ára-
bil og var samgangur á milli heimila
okkar svo mikill að við litum á þeirra
heimili sem okkar og Elfu sem syst-
ur okkar. Það var alltaf gaman að
koma heim til þeirra því Stína gat
komið öllum í gott skap á örfáum
mínútum.
Við kveðjum ástkæra móður okk-
ar sem sannlega var íslensk hvunn-
dagshetja. Hún tók veikindum sínum
með reisn og viljum við þakka öllum
þeim sem léttu henni lífið. Sérstak-
lega viljum við þakka hjúkrunar-
fólki, læknum og öðru starfsfólki í
Sóltúni 2 sem sýndu henni einstakan
hlýhug og nærgætni á síðustu æviár-
um hennar.
Eyjólfur og Guðmundur
Haukssynir.
Látin er í Reykjavík elskuleg
tengdamóðir mín Ragnhildur Guð-
mundsdóttir á áttugasta og fyrsta
aldursári. Mig langar að minnast
hennar með nokkrum orðum og
þakka henni fyrir árin sem við áttum
samleið.
Ragnhildur var fædd og uppalin á
Djúpavogi. Æskustöðvanna minntist
hún ætíð með hlýhug og kom það vel
í ljós á ættarmótinu sem haldið var á
Djúpavogi fyrir nokkrum árum. Þá
sagði Ragnhildur okkur stolt frá átt-
högum sínum og sýndi okkur staðina
þar sem hún hafði ung leikið sér. Það
var ljóst að Djúpivogur var henni
enn hjartfólginn.
Ragnhildur hleypti heimdragan-
um ung að árum og kom til Reykja-
víkur. Þar vann hún við hin ýmsu
störf m.a. hjá Reykjavíkurborg.
Fljótlega kynntist hún mannsefni
sínu, glæsilegum Austfirðingi Hauki
Eyjólfssyni frá Seyðisfirði, og felldu
þau hugi saman. Þau eignuðust 2
syni, Eyjólf Örn og Guðmund Örn,
en fyrir átti Haukur einn son, Atla.
Eftir 17 ára hjónaband lést Haukur
skyndilega og Ragnhildur stóð ein
uppi með synina 14 og 16 ára. Þá
sýndi Ragnhildur svo sannarlega
hvað í henni bjó, hún fór út á vinnu-
markaðinn og vann myrkranna á
milli til að ná endum saman. Hennar
markmið var að koma drengjunum
sínum til manns. Mér hefur skilist að
oft hafi reynt á langlundargeð og
skapstillingu Ragnhildar yfir ótrú-
legum uppátækjum þeirra bræðra.
Enda tel ég vandfundna hæglátari
og prúðari manneskju en Ragnhild-
ur var. Ekkert virtist geta raskað ró
hennar.
En tengdamóðir mín bjó líka yfir
ótrúlegri seiglu og áræði. Eftir að
synirnir fóru að heiman ferðaðist
hún töluvert og þá sérstaklega til út-
landa og ef enginn var ferðafélaginn,
þá fór hún ein síns liðs. Hún vílaði
það ekkert fyrir sér jafnvel til fram-
andi landa. Einnig dvaldi hún tíðum
hjá Eyjólfi syni sínum og hans fjöl-
skyldu í Luxemborg. Ragnhildur
lagði áherslu á að vera ætíð vel til
höfð. Hún var glæsileg kona alla tíð
og vildi vera í fallegum og vönduðum
fatnaði. Hún var ekkert fyrir prjál en
vildi einfalt og vandað og má segja að
það hafi verið einkennandi fyrir hana
sjálfa og hennar líf. Hún var sjálfri
sér nóg, fór allra sinna ferða í stræt-
isvögnum og lét ekkert stöðva sig.
Fyrir rúmum 2 árum fékk hún
heilablóðfall og var frá þeim tíma
bundin hjólastól. Hún naut einstakr-
ar umönnunar starfsfólks Sóltúns og
hafði við æfingar styrkst og leið eins
vel og kostur var miðað við það áfall
sem hún hafði orðið fyrir. Því kom
það nokkuð á óvart þegar hún fékk
annað áfall fyrir skömmu en eftir
það var ljóst að hverju stefndi.
Tilfinningarnar eru blendnar, létt-
ir fyrir hennar hönd að þurfa ekki
lengur að vera upp á aðra komin,
sem var henni mjög andstætt og hins
vegar söknuður yfir því að hafa hana
ekki lengur hjá okkur sem þátttak-
anda í okkar lífi. Ég trúi því að Ragn-
hildur amma sé nú óheft og frjáls
eins og fuglinn fljúgandi. Það væri
henni að skapi.
Mér var hún einstaklega ljúf og
góð tengdamamma. Hún lagði
áherslu á það að hennar hlutverki
sem uppalanda væri lokið og hún bú-
in að sleppa hendi af sínum sonum.
Fyrir mig var það lærdómsríkt og
vonandi til eftirbreytni. Hún var
tengdamamma sem gott var að hafa
nálægt sér. Aldrei ágeng en alltaf til
staðar. Kunni að gleðjast á góðum
stundum og margar gleðistundirnar
hefur fjölskyldan átt saman og þar
lét Ragnhildur amma sig aldrei
vanta.
En nú er komið að kveðjustund.
Það er margs að minnast og margs
að sakna. Síðustu árin hafa sjálfsagt
verið henni erfið en hún lét aldrei á
neinu bera. Rólyndi hennar og prúð-
mennska komu þá berlega í ljós.
Að leiðarlokum vil ég þakka minni
ljúfu tengdamóður fyrir okkar sam-
leið. Þökk sé þér Ragnhildur mín
fyrir að hafa auðgað mína lífssýn.
Áslaug Björg Viggósdóttir.
RAGNHILDUR
GUÐMUNDSDÓTTIR