Morgunblaðið - 21.03.2004, Blaðsíða 28

Formaður Félags ábyrgra feðra, GarðarBaldvinsson, kveðst „ítrekað verða varvið þá skoðun meðal forsjárlausrafeðra sem leita til félagsins að sýslu-mannsembættin leggist á eitt með
mæðrum við að tryggja hagsmuni þeirra, en líti
síður til hagsmuna feðra og barnanna.
Hagsmunir forsjármóður virðast ráða för, en
þeir hagsmunir fara ekki alltaf saman við hags-
muni barna og feðra þeirra. Um það má til dæm-
is lesa í Áfangaskýrslu til dómsmálaráðherra frá
forsjárnefnd árið 1999, en þar koma fram at-
hugasemdir við framgöngu sýslumannsembætt-
anna og starfshætti þar, sem ekki eru heldur til
þess fallnar að auka tiltrú á málsmeðferð
þeirra,“ segir Garðar.
Félag ábyrgra feðra hefur sent frá sér álykt-
un, þar sem feðrum er bent á að horfa til þess „að
rík ástæða sé til þess að efast um hæfi sýslu-
mannsembætta og ásetning“ við úrlausn erfiðra
umgengnis-, meðlags-, eða forsjármála, sem
beint er til þeirra.
Misvísandi túlkun
„Ágreiningur sýslumannsins í Reykjavík og
dómsmálaráðuneytisins gefur til kynna að túlk-
un barnalaga sé misvísandi eftir embættum og
stjórnsýslustigum. Því hlýtur félagið að óska út-
tektar á starfsháttum sýslumanna eða dóms-
málaráðuneytisins, ekki síst í ljósi krafna Félags
ábyrgra feðra um fjölskyldudómstól á héraðs-
dómsstigi. Hugmyndin með sérstökum fjöl-
skyldudómstól er sú að bæta málsmeðferð með
sérfróðum dómurum og faglegri umfjöllun,“ seg-
ir Garðar ennfremur.
Félag ábyrgra feðra berst sérstaklega fyrir
eflingu samskipta feðra og barna. Félagsmenn
eru liðlega 400 og 15% þeirra eru konur, bæði
forsjármæður og forsjárlausar. „Sumar þeirra
standa uppi úrræðalausar þegar óábyrgir feður
sinna ekki börnum sínum, en þeir setja því miður
ljótan blett á ábyrga feður. Forsjárlausar mæð-
ur eiga þó erfiðast því almenn viðhorf stimpla
þær geðveikar, dópista eða glæpamenn,“ segir
Garðar.
Fjöldi afgreiddra erinda er varða umgengn-
ismál hjá sýslumanninum í Reykjavík voru 164 í
fyrra, 144 árið þar áður og 155 árið 2001. Sam-
kvæmt samantekt á heimasíðu Félags ábyrgra
feðra komu 5.835 forsjár- og meðlagsmál til af-
greiðslu hjá sýslumönnum á landinu öllu árin
1995–2001 og 1.766 umgengnismál, eða 7.601 mál
samanlagt. Á sama tímabili kröfðust 26 manns
dagsekta vegna hindrana á umgengni við börn
sín.
Rétt þjálfun?
„Normið er auðvitað það að öll börn eiga föður
og móður, það er óumdeilt, en þegar feður leita
til fulltrúa sýslumanna með mál sem eru á skjön
við þá hugmynd að móðirin eigi barnið nánast
ein, er eins og þeir daufheyrist við. Við spyrjum
okkur hvort fulltrúar sýslumanna hafi rétta
þjálfun. Þeir eru lögfræðingar og eiga að úr-
skurða eftir lögunum og gæta hagsmuna
barnanna. En af fenginni reynslu þeirra sem
leita til okkar og af fyrirspurnum sem hafa borist
sýnist mér að sýslumannsfulltrúar viti í fyrsta
lagi alls ekki hvað hagsmunir barns þýða. Fyrir
þeim virðast þeir fyrst og fremst felast í því, að
móðirin hafi barnið skilyrðislaust og að barnið
þurfi ekki umgengni við föður sinn. Í öðru lagi
höfum við orðið rækilega varir við þá tilhneig-
ingu hjá sýslumannsfulltrúum að túlka lögin
mjög þröngt, út frá hagsmunum móðurinnar,
ekki barnsins. Þessi þrönga túlkun gengur með
öðrum orðum gegn föðurnum,“ segir Garðar.
Hann nefnir sem dæmi túlkun á rétti foreldra
á upplýsingum um barn sitt, sem kveðið er á um í
52. grein nýrra barnalaga.
Garðar Baldvinsson, formaður Félags ábyrgra feðra, kveðst hafa litla tiltrú á málsmeðferð og starfsháttum sýslumannsembætta
Líta síður til hagsm
Félag ábyrgra feðra hefur sett
fram kröfur um fjölskyldu-
dómstól á héraðsdómsstigi til
þess að bæta málsmeðferð í
umgengnis- og forsjármálum.
Einnig telur félagið að sam-
eiginleg forsjá eigi að vera
meginregla við skilnað, líkt
og tíðkist víða erlendis.
28 SUNNUDAGUR 21. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
umsömdum tímafjölda og hvers vegna hún
væri að því. Einnig gerði ég grein fyrir öllum
uppákomum. Dóttir mín átti afmæli á þessu
tímabili svo ég fór á heimilið með aldraðri móð-
ur minni. Þá standa fyrrverandi tengdafor-
eldrar mínir í dyrunum og ausa yfir mig
skömmum og því hvað ég sé slæmur maður.
Börnin heyrðu þetta auðvitað og fyrir mér var
þetta ekki annað en tilraun til þess að sverta
mig í þeirra augum. Þetta er bara eitt dæmi um
svipaða framkomu.
Þegar bráðabirgðasamkomulagið rann út,
klippti móðirin síðan á alla umgengni og ekki
bara það. Hún klippti á öll símtöl, ef ég hringdi
voru börnin aldrei við. Þau voru ýmist veik, eða
úti. Þau voru þarna og þau voru hérna og svo
framvegis. Síðan þá hef ég varla heyrt börnin
eða séð. Dóttirin hefur að vísu hlaupist undan
merkjum stöku sinnum og gefið færi á sér, þar
sem hún er orðin það stór, en varla meira en 1-2
tíma á mánuði, ef það hefur náð því. Móðirin
hefur hins vegar töglin og hagldirnar og kærir
sig ekki um að ég hafi samskipti við börnin.
Ég vísaði málinu til sýslumanns mánuði eftir
skilnað og hann er búinn að vera að horfa ofan í
pappírana í ein tvö ár. Niðurstaða hefur enn
ekki fengist. Það eina sem virðist vera að ger-
ast eru stöðugar bréfaskriftir og fyrirkallanir
svona tvisvar í mánuði.
Eftir að bráðabirgðasamkomulagið rann út
fóru að berast ásakanir frá móðurinni um of-
beldi af minni hálfu, til dæmis andlegt ofbeldi,
sem aldrei hafði komið upp áður. Hún virðist
senda slík bréf til sýslumanns um það leyti sem
hún telur að eigi að fara að úrskurða í málinu.
Þegar sonur minn var í umgengni hjá mér,
sagði hann mér að móðir hans hefði látið skrifa
bréf með vitnisburði systur sinnar þar sem mér
er lýst á miður smekklegan hátt. Þar er ým-
islegt tiltekið sem ég á að hafa gert. Stundum
hafi ég öskrað á barnið fyrir að vilja ekki setja
leirtau í uppþvottavél á heimilinu og fleira og
fleira. Sonur minn játaði þetta fyrir mér og ég
VIÐ eigum tvö börn saman, 13 og 11 ára, og vor-
um í hjónabandi í 15 ár. Ég fékk smávegis um-
gengni við drenginn í nokkra mánuði, rétt eftir
skilnaðinn, en síðan klippti móðirin á hana, einn
daginn. Þetta byrjaði með því að ég flutti af
heimilinu. Ég tók af skarið, þar sem ég vildi
skilnað. Konan var greinilega mjög ósátt við
það og klippti því eiginlega strax á samskipti
mín við börnin. Það náðist ekkert síma-
samband við þau. Ef ég spurði um þau var mér
tjáð að þau væru ekki heima og þess háttar. Ég
fór þá leið að fara á heimilið og krefjast þess að
fá að sjá börnin. Þá kom stundum fyrir að móð-
irin tæki á móti mér í dyrunum og segði að
börnin vildu hreinlega ekki hitta mig. Þau væru
í hræðslukasti inni í íbúðinni. Svo málið fór
strax í þennan farveg.
Næsta skref var að leita til sýslumanns og
tala við hann. Þar var gert bráðabirgða-
samkomulag um umgengni til sex mánaða sem
hljóðaði upp á 30 tíma umgengni hálfsmán-
aðarlega. Ég fór fram á 2–3 sólarhringa hálfs-
mánaðarlega, en sætti mig samt við þetta til
bráðabirgða. Þetta gekk svona þokkalega,
nema hvað barnaafmæli virtist bera nokkuð oft
upp hjá móðurinni, þannig að ég gæti ekki séð
börnin. Þau þurftu líka stundum að fara eitt og
annað og þá fékk ég heldur ekki að sjá þau og
þar frameftir götum. Ég beit hinsvegar bara á
jaxlinn, þar sem ég var ekki viss um hvort þetta
væri með ráðum gert eða ekki. En móðirin
klippti í það minnsta talsvert af þessum tímum,
að því er virtist eins mikið og hún gat. Á þess-
um tíma sendi ég sýslumanni reglulega ná-
kvæma skýrslu um samveru mína með börn-
unum og hafði reyndar frá hjúskaparslitum
sent honum tölvupóst hálfsmánaðarlega, um
það að ég hefði ekki fengið að sjá börnin. Ég
sendi honum líka skýrslu um það að ég hefði
ekki fengið að sjá börnin þegar ég átti rétt á
umgengni, svo öll mín samskipti á þessum tíma
eru skjalfest hjá embættinu. Ég gerði honum
líka grein fyrir því að móðirin væri að klippa af
sendi sýslumanni þann vitnisburð og kærði
málið til barnaverndarnefndar fyrir andlega
misnotkun á börnum. Þetta er ein ástæða þess
að móðirin klippir á alla umgengni. Eina svarið
sem ég fékk var á þá leið að umgengni væri í
verkahring sýslumanns, en bréfið fjallaði ekki
um það. Þarna er verið að beita börnum í um-
gengnistálmunum og ég sendi kæru líka til
Barnastofu og fékk álíka loðið svar tilbaka það-
an. Í mínu tilviki er verið að beita börnin and-
legri misnotkun og það virðist ekkert úrræði í
kerfinu til þess að taka á slíkum málum. Því
miður. Það er hið minnsta mál að snúa barns-
huga út og suður og gegn öðru foreldrinu og
meðan á þessum umgengnistálmunum stend-
ur er móðirin að treysta samband sitt við börn-
in, í raun með fulltingi sýslumanns. Hnefaréttur
hennar gildir.
Hjá sýslumanni er til úrræði sem nefnist
sáttameðferð, en sú leið hefur reynst mér al-
gerlega gagnslaus. Því miður virðist ekki vera
fagfólk starfandi hjá sýslumönnum til þess að
meta mál eins og þessi, sérstaklega þessi erf-
iðu mál. Oft er um að ræða nýútskrifaða unga
lögfræðinga sem eiga að leggja mat á flóknar
og alvarlegar aðstæður og hafa kannski lítið
reynt á eigin skinni. Þetta fólk er störfum hlað-
ið og þarf að afgreiða ein 5 eða 10 mál á dag og
það virðist ekkert eyra vera þarna sem hlustar
á karlmenn. Ég er búinn að skrifa sýslumanni
linnulaust í tvö ár vegna tálmana á umgengni
en fæ ekki betur séð en það sé bara blásið á
það sem ég hef fram að færa.
Hjá sýslumönnum þyrfti í raun að setja upp
heila deild með félagsfræðingum og sálfræð-
ingum. Faðir sem stendur í svona málum missir
úr vinnu fleiri daga á ári, bæði líður honum ekki
vel og svo þarf hann að eyða tíma, jafnvel dög-
um í málarekstur. Það kostar sitt fyrir sam-
félagið. Það er verið að hjálpa fólki út og suður
til þess að hætta að reykja og hætta að drekka.
Mér finnst einfaldlega komið að þessum mála-
flokki.
Klippti strax á samskipti mín við börnin
ÉG SKILDI fyrir þremur árum og hef ekki um-
gengist börnin mín svo heitið geti síðan. Við
eigum tvö börn saman, strák og stelpu. Eldra
barnið er að verða 15 ára og það yngra að
verða tíu ára. Mér hefur liðið skelfilega illa á
þessu tímabili. Ég hef orðið fyrir barðinu á for-
eldrasviptingu, sem við viljum kalla föðursvipt-
ingu, þar sem oftast er um karla að ræða. Mín
saga er mjög dæmigerð. Það virðist því miður
vera svo að þegar karlmenn yfirgefa konur eða
flytja í burtu, eins og í mínu tilviki, og konan
hefur verið sérstaklega ráðrík í sambandinu þá
virðist hún ekki geta tekist á við höfnunina og
tilfinningarnar snúast upp í hatur. Hún reynir
þá að hefna sín á hinum aðilanum með öllum
tiltækum ráðum og svo virðist sem hatrið auk-
ist frekar með tímanum en hitt, ef málin fara í
þennan farveg. Í farsælum skilnaði er þessu öf-
ugt farið, en í svona málum virðist sem einskis
sé svifist til þess að ná fram vilja sínum. Börnin
mín eru alin upp við það að ég sé vondur mað-
ur og hættulegur og þau neydd til þess að taka
afstöðu með foreldrinu sem þau búa hjá, það
er móðurinni.
Ég hef hitt dóttur mína einu sinni, þannig að
ég hafi getað talað við hana, þótt ég hafi séð
hana nokkrum sinnum. Maður greinir á því
hvernig hún talar, að hún er að fara með eitt-
hvað sem annar hefur sagt. Hún notar fullorð-
inslegri orð en við er að búast af barni.
Ég hef ekki getað samið við mína fyrrver-
andi um umgengni og þurfti því að leita eftir
úrskurði hjá sýslumanni. Það tekur því miður
allt of langan tíma og móðirin hefur notað að-
ferð sem því miður virðist allt of algeng. Hún
hleypur um og kallar ofbeldi, ofbeldi! Þetta er
klassískt ferli í svona málum, að því er mér er
sagt, en mér krossbrá á sínum tíma því ég
þekkti ekki til þeirra áður. Við þetta tefst málið
og það þarf að fara fyrir barnaverndarnefnd.
Móðir barnanna hefur haldið sig við það alla
tíð að ég hafi beitt hana ofbeldi. Á sama tíma
og hún gerði það var hún að ónáða mig í
vinnunni og heima hjá foreldrum mínum. Hún
ónáðaði vinnuveitanda minn, sendi honum
tölvupóst og föx og hringdi í hann til þess að
láta víkja mér úr starfi. Eitt sinn réðst hún inn á
heimili mitt og á konu sem þar var í heimsókn
en það mál var kært. Lögreglukonan sem tók
af mér skýrsluna sagðist hafa langa reynslu af
heimilisofbeldi og tjáði mér að kona sem hefði
verið beitt slíku myndi aldrei haga sér svona.
Til þess væri hún of niðurbrotin.
Málið fór fyrir barnaverndarnefnd en síðan
fékk ég loksins úrskurð frá sýslumanni um um-
gengni sem móðirin kærði til dómsmálaráðu-
neytis. Úrskurður ráðuneytisins var svipaður,
jafnvel mér meira í hag. En af því að málið var
komið til barnaverndarnefndar þarf umgengni
að fara fram undir eftirliti til þess að byrja með.
Fulltrúar barnaverndarnefndar fara þá heim til
móðurinnar og sækja börnin og umgengni fer
síðan fram í húsnæði nefndarinnar. Síðan er
hún aukin jafnt og þétt, þar sem um langan að-
skilnað hefur verið að ræða.
En þegar til kom harðneituðu börnin að
koma og hitta mig, en það er líka sígilt í málum
þar sem um illt umtal og foreldrasviptingu er
að ræða. Foreldrið sem sviptir þykist síðan
hissa á viðbrögðum barnanna fyrir framan full-
trúa barnaverndarnefndar og reynir að hvetja
barnið. Á endanum gafst barnaverndarnefnd
upp á málinu og sendi það aftur til sýslumanns.
Í framhaldi af því fór ég fram á dagsektir og
fékk úrskurð um þær hjá sýslumanni. Þá var
aftur reynt að koma umgengni á en það gekk
ekki svo móðirin fékk á sig dagsektir.
Mér er ekki vel við mína fyrrverandi en samt
sem áður er ekkert gamanmál að þufa að óska
eftir dagsektum og ég vil alls ekki að hún missi
húsnæðið, komi til beiðni um fjárnám. Þetta er
hins vegar eina úrræðið sem forsjárlausir for-
eldrar hafa. Ríkissjóður innheimtir þessar sekt-
ir, en margir virðast halda að feðurnir hagnist á
þeim. Dagsektir eru ákvarðaðar til 100 daga í
einu og ég er búinn með eitt slíkt tímabil, ef ég
má orða það svo, og mér skilst að sú skuld sé
komin í innheimtu. Síðan er ég búinn að fara
fram á dagsektir öðru sinni, en þetta ferli tekur
marga, marga mánuði. Það er einn aðili sem
sér um skilnaðinn, annar aðili um börnin, sá
þriðji sér um úrskurð og svo framvegis. Mér
telst til að einir sex aðilar komi að mínu máli.
Þegar ég sótti aftur um að dagsektum yrði
beitt var ákveðið að reyna umgengni, sem var
gert tvisvar sinnum, án árangurs, þar sem
börnin segjast ekki vilja hitta mig.
Í fyrrasumar rakst ég á móðurina fyrir til-
viljun með yngra barnið. Mér krossbrá, þar
sem við getum ekki talast við. Ég vissi ekki
hvað ég átti að gera, en móðirin stoppaði á
förnum vegi og benti barninu á mig og við fór-
um að tala saman. Eftir þetta fæ ég þá flugu í
höfuðið að við munum kannski geta átt eðlileg
samskipti. Það endar með því að ég fæ að hafa
barnið með mér í smátíma og það biður móður
sína sjálft í votta viðurvist, þegar hún kemur til-
baka, að fá að hitta mig næsta dag. Það varð
úr. Ég fékk því að hitta son minn í hálftíma eða
klukkutíma þar sem hann tjáði mér meðal ann-
ars hvað hann elskaði mig mikið og saknaði
mín.
Ég hafði síðan samband við sýslumann og
sagði honum frá þessu en ákvað að bakka ekki
með dagsektarbeiðnina fyrr en í ljós kæmi
hvort raunverulegur vilji fyrir umgengni væri
fyrir hendi af hálfu móðurinnar. Enda varð
raunin sú að ég heyrði aldrei frá henni meira.
Með þessu sannaði hún hins vegar, að ef henni
þóknast að leyfa börnunum að hitta mig vilja
þau það. Nú er búið að láta reyna á umgengni
tvisvar án árangurs vegna síðari dagsekt-
arbeiðninnar og málið stendur í raun þannig að
ég er að bíða eftir úrskurði sýslumanns.
Fólk virðist beggja blands varðandi dagsekt-
irnar og það hefur spurt mig hvað ég sé eig-
inlega að hugsa. En hvað á maður að taka til
bragðs? Það er ekkert gert fyrir feður í þessari
aðstöðu og eins og enginn hlusti á okkur.
Alin upp við það að ég sé vondur maður
Vitnisburður feðra