Tíminn - 24.12.1969, Blaðsíða 6

í HEINSFRÉTTUM
TÍMINN
MIBVIKUDAGUR 24. desember 1969.
Olíuframleiðsla
Sovétríkjanna á
í erfiðleikum
NÝIÆGA var birt skýrsla
sérfræðinga, sem vel þeikkja til
sovézks efnahagslífs, nm orku-
Mndir Sovétriílkjairma. Þessi sér-
ÉræSingar koma með ýmsar
spurningar og þá ekki sízt um
það, hvort afskipti sovézkra
stjórmvalda af málefnum hinna
olíurlku Arabalanda komi til
af efnahagslegri nauðsyn, eða
bvort þar séu pólitlísk sjónar-
mið að verki. Og í frasmhaldi
af því vaknar sú spurming, að
ef um pólitíska hagsmuni er
að ræða, er þá ekki hætta á að
koma muni til meiriháttar á-
taka milli bandarískrar og
sovézkrar heimsvaldastefnu í
þessum heimshluta?
Samkvæmt skýrslunni, þá eru
Sovétríkin aú á leið inn í tíma
bil olíuskorts, sem kemur til
af því, að erfitt er að uppfylla
þær miblu kröfur, sem hrað-
vaxandi eftirspurn skapar —
þótt fundizt hafi í Sovétríkjun
um einar mestu olíu- og gas-
lindir Neimsins.
Orsök þessara erfiðlei'ka er
sú, alð Sovétríkin, sem og Banda
xfkin, vilja tryggja að á hverj-
mn tíma séu til í landinu næg-
ar birgðir af olíu.
ÞETTA KANN að vera lykill
inn að breyttri afstöðu Sovét-
rfkjanna á olíumarkaðinuim,
en þá breytingu má orða á
etfirfarandi hátt: tilraunir til
að draga úr útflutninginum,
sem hefur vaxið hröðum skref-
mn bæði í hommúnistískum og
kapitalískum ríkjum, aukinn
stuðningur við þau ríki, sem
eru olíuframleiðemdur, og gerð
sðlusamninga, og tilraunir til
að fá stórar oMuleiðslur frá
vestrænum ríkjum, en þær eru
sovézka iðnaðinum nauðsynleg-
ar.
í sarobandi við hið síðast-
nefnda, hefur verulegur árang-
or náðst nú á dögunum með
samningi Sovétríkjanna o_g fta-
Iíu um gasleiðslu al'la leið frá
Síberíu til ItaMu og gassölu
Sovétmanna til Itala.
A SfÐUSTU TUTTUGU ár-
unum hefur orkuvinnsla Sovét-
ríkjanna aukizt gífurlega, jafn
framt því sem hlutverk hinna
ýmsu orkugjafa hefur breytzt.
Tvð atriði vekja sérstaka at-
hiygli: hörð aukning kolvinnsl-
unnar og miklar framfarir við
vinnslu jarðgass.
Margir sovézkir hagfræðing-
ar fullynða, að framleiðsla á
kolum — „hið daglega brauð
iðnaðarins" — muni tvöfaldast
fyrir 1980. En í rauninni er
staðan allt önnur. Hin árlega
aukning kolaframleiðslunnar,
sem árið 1965 var 4,2% var í
byrjun ársins 1969 aðeins 0,2%.
Verkfræðingarnir kvarta yf-
ir því, að ráðumeytin — sem
m. a. úthluta vélum og tækjum
til endumýjunar í námum sem
þegar eru í notkun — með-
höndM þá eins og fátækra
manna börn. Því er það, að
stjóméndur námanna sjálfra
krefjast þess a@ ver* herr'*r í
eigim húsi, Þeir vilja fá að ráða
yfir þeim fjármunum, sem nauð
synlegir eru til þess að þróast
fram á við. En svo virðist, sem
menn séu á annarri skoðun í
Moskvu, og að þar sé höfuðá-
herzlan lögð á nýtískulegri
orbugjafa.
FYRIR UTAN KJARNORK-
UNA, sem ekki mun hafa mikil
áhrif sem orkugjafi næstu ár-
in, venður sérstök áherzla lögð
á jarðgasið og olíuframleiðsl-
una.
En undanfarið hefur þetta
ekki gengið sem bezt, þrátt fyr-
ir langa reymslu Sovéfcmanna.
Árleg aukning olíuframleiðsi-
unnar hefur farið minnkamdi:
var 10.6% á árinu 1960—1965
en 7,5% næstu fimm árin.
Nýtamlegar oMulindir juk-
ust aðeins um helming á
við framleiiðsluaukninguna, og
eru núna um 4.500 miMjón tonn,
sem er um 15 ára framleiðsla
miðað við framleiðslumagnið
árið 1968.
Ekki er að efa, að orsöfcin
fyrir þessu er, a® gömlu lind-
irnar í Baku og við Volgu eru
að þorna, og að nýju oiíulindim
ar í Mið-Asíu og Vesturhlufa
Síberíu — sem eru einar þær
mestu í heiminum — eru enn
ektó nýttar nema í litlum mæli,
enda er mjög dýrt að hefja þar
framleiðslu vegna allra að-
stæðna.
EN SOVÉTRÍKIN ættu samf
sem áður í engum vandræðum
með að fuMnægja innanlands-
neyzlunni, þar sem möguleikarn
ir eru næstum ótæmandi og
landið er nú fyrst á leiðinni inn
í bflaöldina hvað allan almenn
ing snertir, ef ekki kæmi til
stöðugt vaxandi útflutningur,
en hann nemur nú um f jórðungi
allrar framleiðslunnar, að því
er sovézkar skýrslur sýna.
Olíu- og benzíniðnaðurinn er
í raun orðinn næst stærsti út-
fluttningsþáttur landsins, og er
reyndar þýðingarmesti gjald-
miðilinn í viðskiptum við kapi-
taMstísku iðnaðarríki.
En útflutningsaukningm, sem
nam 16.3% árið 1966 og 3.6%
árið 1967, var aðeins 0.3% érið
1968. Ekki er vitalð, hvort þessi
þróum á rætur sínar að refcja
tfl vaxandi erfiðleika við að
komast á vestræna markaði —
eða minnkandi framleiðslu.
Ef um minnkandi framleiðslu
væri að ræða, þá myndi það
skýra hvers vegna Sovétríkin,
sem eru næst stærsti olíufram-
leiðandi í heimi — Bandaríkin
eru í fyrsta sæti — kaupir nú
olfu frá öðrum löndum.
AUGLJÓSASTA DÆMI um
þessa erfiðleika Sovétríkjanna
er hin breytta afstaða, sovét-
manna til þeirra austur-
evrópsfcu rfkja, sem áður
fceyptu um helming alls oHu-
útflutnings Sovétrikjainna á
mjög háu verði.
Nokkur þessara ríkja, eink-
um AustutvÞýzkaland — en
þar hefur oMuneyzlon aukist
mjög mikið og gerir enn —
virðast hafa fengiið leyfi til að
kaupa oMu £ná Mið-Austurlönd
um, með ýmiss konar greiðslu
skilmálum, og einnig til að
flytja helztu útflutningsvörur
sínar í nokkrum mæli þangað.
Sovétríkin hafa sjálf hafið
smávægilegum innflutning á
olíu frá Sýrlandi og Asíu, en
með framtíðina í huga sýna
þau mestan áhuga á þróunar-
löndunum, og þá einkum þeim
sem einhvern tíma geta orðið
oMuframleiðendur. Tilraunir
Sovétmanna í þessa átt er sér-
lega þýðingarmiklar fyrir Ar-
aharfldn, einkum þau sem hafa
sósíalistísbar ríkisstjórnir, og
sem af þeim sökum telja enn
brýnna en ella að losna undan
vestrænum yfirráðum. Þessi
ríki fá tækniaðstoð, einkum að
þvl er snertir þjálfun starfs-
fólks við oMuframleiðsluna og
borun eftir oMu.
Jafnframt hafa Sovétríkin viss
an áhuga á Persaflóa, sem hef
ur pólitíska þýðingu — og mun
hafa í framtíðinmi. Er nú veri?
að ganga frá samningum nm
greiðslu fyrir aðstoð í formi
hráolíusöiu til Sovétríkjanna.
JARDGASIÐ skiptir sifeflt
meira máli í heiminum, og í
Sovétríkjunum eru gífurlegar
jarðgasHndir sem rétt er byrj-
að á að viona. Til þess að geta
hafið vinnsiu í stórum stfl,
þurfa Sovétmenn að flytja út
mikiið magn af gasi, og þeir
hafa nú — eftir 5 ára samn-
ingavíöræður — gert slikan
samning við ítaMu, og vonast
til að geta gert annan eins við
Vestur-Þýzkaland.
Samningurinn við ítalíu, sem
var uedirritaður á dögunum, er
á miili Sovétríkjanna og oHu-
og gaseinkasölunnar í ítaHu,
BNI. Samkvæmt honum eiga
Sovétmenn frá árimu 1972 og
um 20 ára síbeið að selja ítalíu
100 milljarða kúhikmetra af
jaiðgasi. í staðinn fá Sovétrík-
in frá ítaMu gasleiðslur, dælu-
stöðvar og annan útt4nað, sem
þeir munu nota til að leggja
gasleiðslu 1500 mílnaleið fró
Mosfcvu til gaslindanna í vest-
urhluta Síberíu. Jafnframt
verður lögð gasleiðsla frá enda-
stöð núverandi gasleðslu frá
Sovétríkjunum, sem er í Bratis-
lava í Tékfcósl., um Austur-
riki til ítaMu, og mun gasið,
sem Sovétmenn selja Itölum,
síðan fara um þessa leiðslu
beinustu leið frá Síberíu til
Tarvisio á ítaliu.
Riccardo Misasi, utanrífcis-
viðskiptamálaráðherra italíu,
sagði, að þessi samningur væri
3 milljarða dollara virði.
SOVÉTRÍKIN hafa því nú
þegar náð sér í góðan viðskipta
vin í Vestur-Evrópu, auk þess
sem Austurríki hefur keypt
verulegt magn undanfarið.
Munu Sovétmenn nú leggja
mikla áherzlu á að ná samningi
við Vestur-Þjóðverja um sölu
á mjög miklu magni af gasi
þangað, og er því spáð að þeir
samningar muni tskast.
Þótt hér sé um viðskipti að
ræða, þá eru þau þess eðlis,
að _þau hljóta að hafa pólitísk
áhri' T kjölfar þeirra ætti að
fylgja batnandi sambúð aust-
urs og vesturs. Ýmsir óttast,
að samhliða muni NATO verða
veikara bandalag og að tengsl
Bandaríkjanna og Vestur-
Evrópu verði ekki eins náin.
—EJ
Kortið sýnir olíuleiðsluna, sem liggur frá Sovétríkjunum til Bratislava í Tékkóslóvakíu. Punktalínan
sýnir, hvar leiðslan til Ítalíu a að liggja. Sovétmenn munu einnlg leggja leiðslu frá Moskvu til Slberíu,
1500 mílna leið.