Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.2001, Qupperneq 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 14. JÚLÍ 2001
T
ÆPIR tveir áratugir eru nú liðnir
frá því að Francois Mitterand var
kjörinn í embætti Frakklandsfor-
seta. Vinstri menn tóku þá við
stjórn eftir langa setu hægriafla
og notuðu þeir sér framkvæmdir í
menningamálum til að skera sig
frá hægrisinnuðum forverum sín-
um af miklum drifkrafti. Við kjör Mitterands
voru fagnaðarlætin gífurleg og flest benti til að
Frakkland yrði nú helsta aðsetur nútímalista.
Sigurvímann hefur nú fyrir löngu runnið af
stuðningsmönnum forsetans fyrrverandi og
gagnrýnisraddir vegna þess menningarlega
stórmennskubrjálæðis er á stundum einkenndi
stjórn hans orðið háværar.
Pýramídi I.M. Pei við Louvre-safnið, nýja
óperuhúsið við Bastillutorg, þjóðarbókasafnið,
tónlistarhúsið Cité de la Musique og Grande
Arche sigurboginn risu öll í stjórnartíð Mitter-
ands. Byggingaframkvæmdir forsetans, sem
kallaðar hafa verið Les Grands Travaux, hafa
nú kostað franska ríkið fleiri milljarða franka
og þykir ljóst að því fé hafi ekki öllu verið vit-
urlega eytt. Hraði og nýjungagirni leiddu af
sér kostnaðarsöm mistök, líkt og bygging nýja
óperuhússins þykir vera til vitnis um og ekki er
fjarri lagi að líkja byggingaframkvæmdum rík-
isins við framkvæmdir Haussmanns baróns.
En baróninn lét rífa niður miðaldagötubygg-
ingu Parísar í nafni borgarlegs glæsileika og
öryggis er breiðstræti borgarinnar voru reist á
19. öld.
„Það hefur myndast sú hefð að hver forseti
fái sína hringlu, en þessi fékk óhemju mikið,“
segir fornleifafræðingurinn Michel Fleury,
sem barist hefur fyrir verndun franskra minn-
ismerkja, um framkvæmdagleði Mitterands.
Það er þó ekki eingöngu byggingakostnað-
urinn sem ríkið hefur þurft að bera, því fleiri
milljarðar til viðbótar fara í rekstur stofnan-
anna ár hvert. Er þá ónefndur kostnaðurinn
við endurbyggingu á framhlið nýja óperuhúss-
ins, sem er við það að falla af, og aukakostn-
aður sá er fylgdi því að koma nýju þjóðarbóka-
safni Frakka í nothæft ástand.
Valddreifing í menningarmálum
Markmiðið með menningarframkvæmdum
sósíalistastjórnarinnar var valddreifing í
menningarmálum. Það felst því viss kaldhæðni
í þeirri staðreynd að Grands Travaux verk-
efnið hefur í raun rænt sveitir landsins. Sögu-
fræg og minna þekkt minnismerki þurfa mörg
hver á endurbótum að halda, en eru nú víða
vanrækt vegna gífurlegs kostnaðar við Grands
Travaux. Fjárframlög til menningarmálaráðu-
neytisins hafa hækkað umtalsvert á undan-
förnum árum, en ná þó ekki að fjármagna allan
viðhaldskostnað og því hafa framkvæmdir við
kirkjur, óðalssetur, kastala og jafnvel sjálfa
Versali orðið að láta í minni pokann fyrir bygg-
ingum Grands Travaux.
Þó sjaldan heyrist orðið gagnrýni á pýra-
mída I.M. Pei, sem prýðir forgarð Louvre, eru
fáir sem treysta sér til að verja byggingarstíl
óperunnar, jafnvel meðal þeirra er annast
rekstur hússins. Hugues Gall, stjórnandi óp-
erunnar hefur gengið svo langt að kalla bygg-
inguna hörmung og Jean-Pierre Angremy,
sem sér um rekstur þjóðarbókasafnins, segir
safnið eiga við formgerðarvandamál að stríða.
Kostnaðurinn við byggingarframkvæmdir
Grands Travaux er varlega áætlað talinn hafa
numið einum 35 milljörðum franka, eða um 455
milljörðum íslenskra króna. Áframhaldandi
rekstur þessara stofnana er þá ekki tekinn
með í reikninginn, en hann er oft á tíðum mikill
og má nefna sem dæmi að bókasafnið kostar
rúma 13 milljarða króna á ári hverju.
Ekki er þó hægt að líta á Grands Travaux
verkefnið sem helber mistök. Ýmsar þessara
bygginga njóta aðdáunar erlendis, sem og sú
stefna franskra stjórnvalda að hæfileikaríka
listamenn bæri að verðlauna, hverrar þjóðar
sem þeir væru. Sumar framkvæmdanna þykja
þannig hafa tekist framúrskarandi vel, þó
þeirri spurningu sé engu að síður ósvarað
hvort allar framkvæmdirnar hafi verið nauð-
synlegar?
Er stjórn Mitterands komst til valda virtist
enginn áhugasamari en Jack Lang menninga-
málaráðherra og tókst honum að auka fjár-
framlög til ráðuneytisins verulega. Sá mikli
stuðningur sem forsetinn veitti ráðuneytinu
gat í fyrstu virst viss eldmóður, en er horft er
til baka kann hann einnig að bera vott um
áhyggjur forsetans af hrörnandi heilsufari
sínu og hræðslu við að tapa næstu kosningum.
Sá mikli hraði er síðan einkenndi allar fram-
kvæmdir og það dramb sem stjórnin sýndi í
ákafa sínum í að breyta ásýnd Parísar teljast
síðan að öllum líkindum meginástæður þeirra
mistaka er gerð voru.
Versalir bíða lægri hlut fyrir
framkvæmdum Grand Travaux
Menningarmálaráðuneytið, sem áður var
brautryðjandi er nú á góðri leið með að breyt-
ast í steingerving. Stofnuninn, þrátt fyrir um-
fang sitt, hefur lítið rými til að lagfæra það sem
farið hefur úrskeiðis, hvað þá að hefja nýjar
framkvæmdir vegna fjárskorts.
Maryvonna de Saint Pulgent, sem nýlega
sendi frá sér bókina Menningarríkisstjórnin,
segir þörf á nokkrum milljörðum franka vegna
viðhalds á Versölum, rafmagnskerfi bygging-
anna sé hættulega úr sér gengið. „Menningar-
málaráðuneytið getur ekki séð af þeim fjár-
munum. Getið þið ímyndað ykkur ef Versalir
brynnu?“ segir de Saint Pulgent. „Við eyðum
milljörðum í minnismerki sem við höfum ekki
efni á að halda við. Ráðuneytið er fátækt. Fjár-
framlögin kunna að virðast mikil en ráðuneytið
hefur hlægilega lítið ráðstöfunarrými í þeim
efnum. Hver ráðherra hefur stjórn á um 1-2%
af fjárveitingum sínum. Fjármálaráðuneytið
bendir hins vegar á að það er búið að tvöfalda
fjárframlögin og enn er beðið um meira. Þetta
eru endalok þessa tímabils.“
Sósíalistar hafa þó ekki verið einir um að
vilja auka veg franskrar menningar og erfði
stjórnin einnig fjárfrek verkefni frá Valery
Giscard d’Estaing, forvera Mitterands, er
Morgunblaðið/Ómar
Grande Arche, hinn nýi sigurbogi Mitterands átti að vera sameiningartákn manna í stað þess að vísa til styrjaldarsigra líkt og Sigurboginn. Kostnaður við bygginguna fór töluvert fram úr áætlun.
MENNINGARLEGT STÓR-
MENNSKUBRJÁLÆÐI?
Frakkar eru gjarnan taldir til menningarþjóða og
koma menning og listir upp í huga margra er París er
nefnd á nafn. Borgin skartar jú fjölda sögufrægra
bygginga á borð við Louvre safnið, Sigurbogann og
Eiffelturninn. Síðastliðna áratugi hefur franska stjórn-
in haldið áfram að reisa menningarstofnanir og
minnismerki af miklum móð og er ekki laust við að
vissrar biturðar gæti nú vegna þessa.