Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.2002, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 18. MAÍ 2002 13
O
PNUÐ er um helgina
sýning í Listasafni
Kópavogs, Gerðar-
safni, á málverkum úr
einkasafni Þorvaldar
Guðmundssonar og
Ingibjargar Guð-
mundsdóttur.
Í fyrra gerðu Gerðarsafn og Listaverka-
safn Þorvaldar Guðmundssonar og Ingi-
bjargar Guðmundsdóttur með sér vörslu-
samning. Í framhaldi af því tók Listasafn
Kópavogs til varðveislu öll listaverk sem til-
heyra þessu stærsta einkasafni landsins að
undanskildum verkunum sem staðsett eru í
húsakynnum Hótels Holts. Samningnum
fylgdi heimild fyrir Listasafn Kópavogs til
að nýta allt Listaverkasafn Þorvaldar og
Ingibjargar til sýningar í salarkynnum sín-
um. Þetta er fyrsta sýningin úr þessu safni
eftir að umræddur vörslusamningur tók
gildi. Samningurinn var gerður til fjögurra
ára, en eftir það má framlengja hann til
tveggja ára í senn.
Guðbjörg Kristjánsdóttir safnstjóri í
Gerðarsafni segir að vörslusamningurinn
kveði á um að safnið sé myndað stafrænt, og
því verki sé lokið. Það var unnið áður en
listaverkin voru sett í geymslur. Nú í sumar
hefst tölvuskráning verkanna eftir viður-
kenndu alþjóðlegu skráningarkerfi og hefur
Listasafnið fengið styrk til þess verkefnis úr
safnasjóði. Á móti má Listasafn Kópavogs,
Gerðarsafn, nota verkin úr einkasafninu til
sýninga.
„Þetta er feiknarlega mikilvægt fyrir okk-
ur, og gjörbreytir safninu, því þarna fáum
við bakland og hluti sem eru ómetanlegir
fyrir okkur. Mér telst til að þau Þorvaldur
og Ingibjörg hafi á sinni lífsleið safnað um
þúsund verkum, og þá eru verkin á Hótel
Holti meðtalin. Þetta er gríðarlega mikið
safn og þar eru margar perlur. Þarna er
Lífshlaupið, sem eru veggirnir í vinnustofu
Jóhannesar Kjarvals úr Austurstræti 12, þar
sem hann málaði árið 1933. Þetta er vinnu-
stofan eins og hún leggur sig. Hún var illa
farin, en er í prýðilegu ástandi nú, því hún
var send til viðgerðar í Danmörku. Á veggj-
unum er þessi risastóra teikning, Lífshlaup-
ið, um lífsins ólgusjó; – sveitalíf, borgarlíf og
þjóðarsögu auk hugleiðinga um myndlist, en
líka persónulegir munir Kjarvals úr vinnu-
stofunni; litaborð, trönur, stólar og fleira
sem er ómetanlegt. Vinnustofa Kjarvals var
sett upp á sýningu sem sett var upp úr safni
Þorvaldar og Ingibjargar aldamótin 2000. Sú
var upphaf þess að vörslusamningurinn um
einkasafn Þorvaldar og Ingibjargar var
gerður. Vinnustofan var eitt af mörgum
verkum úr safninu sem þá voru til sýnis. Við
sýnum Lífshlaupið ekki að þessu sinni, en
örugglega á næstu, eða þarnæstu sýningu.“
Færði listamanninum mat
Einkasafn Þorvaldar og Ingibjargar gefur
prýðilega mynd af frumherjum íslenskrar
myndlistar að sögn Guðbjargar, og því sem
málarar voru að skapa á millistríðsárunum,
en þar eru einnig ágætis abstraktmálverk.
„Það sem mér finnst heillandi við svona
einkasafn er það, að það ber ekki þær skyld-
ur sem opinber söfn hafa. Þarna hefur verk-
um verið safnað af tilfinningu og eigin hug-
myndir og val safnaranna ráða. Þorvaldur
og Ingibjörg fylgdust mjög vel með mynd-
list. Þorvaldur var ástríðusafnari. Það var
Kjarval sem kom honum á bragðið ungum
manni. Þorvaldur var afgreiðslumaður í
Sláturfélaginu í Hafnarstræti og færði Kjar-
val mat á vinnustofuna. Þannig kynntist
hann honum, og keypti svo sína fyrstu mynd
af Kjarval. Seinna sagði hann alltaf að Kjar-
val hefði komið sér á bragðið. Þau hjónin
fóru mjög oft á sýningar á laugardagseft-
irmiðdögum og svo var Þorvaldur auk þess
potturinn og pannan í málverkauppboðum,
og keypti mikið þar. Þorvaldur hafði gaman
af þessu og var ástríðusafnari, en það sem
er ekki síður mikilvægt er það að ég held að
hann hafi gert sér grein fyrir því að það er
hverri þjóð afar verðmætt og nauðsyn að
eiga verðmæti í myndlist. Hann skynjaði vel
að það voru verðmæti í myndlistinni. Þarna
tel ég að hann hafi verið mjög framsýnn.
Menningarverðmæti þarf einmitt að end-
urspegla í peningalegum verðmætum, og
það skildi Þorvaldur. Þetta var líka gríð-
arlega mikilvægt fyrir listamennina og ein-
hver sá besti stuðningur sem listamenn geta
fengið, að það séu til góðir safnarar. Og þeg-
ar fara saman áhugi og fjármagn, þá fá lista-
menn hreinlega ekki betri stuðning.“
Hvers vegna er verið að ramma
inn þetta riss eftir Kjarval?
Á sýningunni í Gerðarsafni eru verk eftir
fjölmarga listamenn en Guðbjörg segir
einkasafnið það umfangsmikið að hægt yrði
að vinna sérstaka sýningu á verkum eftir
Kjarval sem gæfi ágæta sýn á þróunarferil
hans. „Það út af fyrir sig er stórmerkilegt.
Kjarval er líka sá listamaður sem Þorvaldur
hafði í hávegum. Þarna eru líka fjölmargar
teikningar eftir Kjarval. Hann var frábær
teiknari og hafði marga teiknistíla á valdi
sínu. Mér finnst teikningar Kjarvals mjög
skemmtilegar vegna þess að í gegnum þær
stendur maður einhvern veginn nær lífinu
eins og það var. Þetta er landslag þar sem
hann var staddur, fólk sem varð á vegi hans;
– hann náði svo vel að fanga augnablikið í
þessum litlu myndum. Stundum skrifar hann
skemmtilega texta með; vísur og ljóð eftir
sjálfan sig og alls konar hugleiðingar. Mér
finnst þetta feiknarlega skemmtilegt og
færa okkur nálægt honum. Fólk var stund-
um að spyrja hvers vegna verið væri að
ramma inn þetta riss eftir Kjarval, það ætti
ekkert erindi upp á veggi hjá fólki. Í dag
segi ég, sem betur fer voru þessar myndir
rammaðar inn, annars hefðu þær glatast.“
Hvað þessa sýningu varðar, segir Guð-
björg að hún og Valgerður Bergsdóttir sem
eru sýningarstjórar að þessu sinni, hafi tekið
þá stefnu að sýna mikinn fjölda mynda,
þannig að almenningur gæti fengið tilfinn-
ingu fyrir safni Þorvaldar og Ingibjargar.
„Við vildum ekki velja stíft örfáar perlur,
heldur gera eins stóran hluta safnsins og
hægt var sýnilegan. Þess vegna höfum við
hengt myndirnar þétt í salina. Við máluðum
þá í ólíkum litum. Við máluðum austursalinn
gráan til að undirstrika málverkin, sem eru
þar, en við máluðum rauðan bakgrunn í
vestursalinn þar sem við erum með vatns-
litamyndir, teikningar og aðrar myndir sem
eru undir gleri. Þar eru líka þrjú sýning-
arborð með teikningum Kjarvals. Alls eru
um 250 myndir á sýningunni eða fjórðungur
af heildarsafni Þorvaldar og Ingibjargar.
Þannig sáum við líka hversu fjölbreytt safn
þeirra er.“
Guðbjörg segir ætlunina að efna til ár-
legra sumarsýninga með verkum úr einka-
safninu, þannig að ferðamenn geti líka notið
þessa einstaka safns.
Fagurkerar
Þorvaldur Guðmundsson (1911-1998) var
einn af mestu athafnamönnum landsins á
síðastliðinni öld. Hann var brautryðjandi í
lagmetisiðnaði, kjötvinnslu og hótel- og veit-
ingarekstri. Ingibjörg Guðmundsdóttir (f.
1908) tók virkan þátt í starfi manns síns og
bæði voru miklir fagurkerar.
Í safni þeirra er að finna margar perlur
íslenskrar myndlistar. Auk verkanna eftir
Kjarval eru í safninu úrvalsverk eftir alla
helstu málara okkar Íslendinga frá fyrri
hluta síðustu aldar. Það á jafnt við um frum-
herjana, Þórarin B. Þorláksson, Guðmund
Thorsteinsson (Mugg), Einar Jónsson, Ás-
grím Jónsson, Jón Stefánsson, Kristínu
Jónsdóttur og Júlíönu Sveinsdóttur, sem
málara af næstu kynslóð, listamennina Finn
Jónsson, Gunnlaug Scheving, Snorra Arin-
bjarnar, Gunnlaug Blöndal, Jón Engilberts,
Jóhann Briem, Jón Þorleifsson og Svein
Þórarinsson. Abstraktkynslóðin á einnig
sína fulltrúa og þar á meðal eru Ásmundur
Sveinsson, Jón Benediktsson, Nína Tryggva-
dóttir, Gerður Helgadóttir, Kristján Dav-
íðsson, Þorvaldur Skúlason, Eiríkur Smith
og Sverrir Haraldsson. Þá eru í safninu verk
eftir ýmsa erlenda listamenn. Fjögur verk
færeyskra listamanna eru líka á sýningunni,
verk málaranna S. Joensen Mikines og
Ingálv av Reyni.
Sýningin stendur til 28. júlí. Listasafn
Kópavogs er opið alla daga nema mánudaga
frá kl. 11-17. Safnið verður lokað á hvíta-
sunnudag og annan í hvítasunnu.
Verk úr einkasafni Þorvaldar Guðmundssonar og Ingibjargar Guðmundsdóttur sýnd í Gerðarsafni
„ÞARNA HEFUR VERKUM
VERIÐ SAFNAÐ AF TILFINNINGU“
Morgunblaðið/Þorkell
Sýningarstjórarnir Valgerður Bergsdóttir og Guðbjörg Kristjánsdóttir ganga frá teikningum á sýningarborðum í vestursal Gerðarsafns.
Tyrkja-Gudda eftir Kjarval er meðal verka á sýningunni.