Pressan - 19.01.1989, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 19. janúar 1989
15
Charlie
BIRD
Parker
Á næstunni tekur Bíó-
borgin til sýningar kvik-
myndina BIRD, en hún fjall-
ar um einn mesta saxófón-
snilling sem uppi hefur verið,
Charlie Parker. Þótt undar-
legt megi virðast er það eng-
inn annar en hörkutólið
Clint „Dirty Harry“ East-
wood sem framleiðir og leik-
stýrir myndinni, en hann er
að sögn kunnugra geysilegur
djassáhugamaður. Þykir
hann hafa gert hina ágæt-
ustu kvikmynd, ef marka má
viðbrögð gagnrýnenda
erlendis. Með hlutverk
Charlies Parker fer leikarinn
Forest Whitaker, sem m.a.
hefur leikið í kvikmyndun-
um Platoon og Good Morn-
ing Vietnam. Fyrir hlutverk
sitt í myndinni fékk hann
verðlaun sem besti leikari í
aðalhlutverki á Cannes-há-
tíðinni í fyrra.
Við töku myndarinnar
BIRD (gælunafn Charlies
Parker) var þeirri tækni beitt
að notast við upprunalegan
saxófónleik Parkers af göml-
um hljóðupptökum, en und-
irleikurinn strokaður út og
nýr settur í staðinn. Þetta er
gert til að sýningargestir
hlusti á djassinn með mestu
mögulegu hljómgæðum en
heyri samt sem áður upp-
runalegan saxófónleik
meistarans.
Charles Christopher
Parker jr. fæddist 24. ágúst
árið 1920 í Kansas City í
Bandaríkjunum. Þar ólst
hann upp og þegar hann var
11 ára gaf móðir hans hon-
um saxófón og þar með var
ísinn brotinn. Eftir að hafa
spilað með skólahljómsveit í
fjögur ár, að vísu á baritón-
horn, ákvað hann að hætta í
skóla og gerast atvinnutón-
listarmaður, aðeins 15 ára
gamall. Hann átti þó erfitt
uppdráttar meðal tónlistar-
manna í heimaborg sinni og
fljótlega læddist skuggi inn í
líf hans í formi eiturlyfja og
áfengis. Þessi skuggi átti eft-
ir að fylgja honum allt til
dauðadags.
Þrátt fyrir mótlætið og
fíknina hafði Charlie Parker
þegar skapað sér einstakan
stíl árið 1937 og var þessi stíll
hans svo mikil nýjung að
tónlistarmenn þess tíma áttu
erfitt með að sætta sig við
hann. Þetta var Bebop-ið
sem þarna var komið fram á
sjónarsviðið og má segja að
Parker hafi verið sá sem fann
það upp og byggir nútíma-
djass að miklu leyti á þessari
tónlistarstefnu.
Tveimur árum síðar, árið
1939, fluttist Charlie Parker
til New York og þar hitti
hann fyrir Dizzy Gillespié
með trompetinn í höndun-
um. Á komandi árum áttu
þeir eftir að vinna mikið
saman og gefa út hljómplöt-
ur.
Frá 1940—-’44 vann Charl-
ie Parker með ýmsum þekkt-
um djassmönnum s.s. Noble
GUNNAR H.
ÁRSÆLSSON
Sissle, Earl Hines, Cootie
Williams og Andy Kirk.
Hann ferðaðist um og spil-
aði með hljómsveit Billys
Eckstein árið 1944, en sú
hljómsveit varð fyrst djass-
sveita til að hafa Bebop, hinn
nýja djass, á stefnuskrá
sinni. í september það sama
ár hljóðritaði Parker fyrstu
hljómplötu sína með lítilli
djasshljómsveit (Combo) og
í febrúar og maí árið eftir
hljóðritaði hann, ásamt
Dizzy Gillespie, Miles Davis
(trompet), Argone Thornton
(píanó), Curley Russel
(kontrabassi) og Max Roach
(trommur, en hann er núna
að gefa út hip-hop-plötu!!)
hljómplötuna The Savoy
Sessions. Þessi plata stað-
festi að Bebop-ið var komið
til að vera en þrátt fyrir að
platan innihéldi meistara-
stykki á borð við Now’s the
Time og Ko Ko skelltu djass-
gagnrýnendur skollaeyrum
við henni og virtasta djass-
tímarit heims, Down Beat,
var heldur ekki hrifið og gaf
plötunni enga stjörnu.
Eftir þetta yfirgaf Charlie
New York og settist að í Los
Angeles. Þar tók hann upp á
nokkrum mánuðum alls unt
sex breiðskífuren rétt eins og
í New York mætti hann and-
stöðu í LA. Þvi tók hann það
til bragðs að sökkva sér í hyl-
dýpi eiturlyfjanna af fullum
krafti. Og kvöld eitt mið-
sumars árið 1946 var hann
handtekinn af lögreglunni
og sakaður um fíkniefna-
neyslu. Við handtökuna
brotnaði hann algerlega
saman andlega og næstu sex
mánuðum eða svo eyddi
hann í sjúkrahúsi. Eftir að
vistinni þar lauk hóf hann
aftur spilamennsku í Los
Angeles, en flökkueðlið var
ríkt í honum. Hann var á sí-
felldum þvælingi milli LA,
New York og annarra borga
á austurströndinni, spilaði
með hinum og þessum
mönnum.
En loks kom að því að
Evrópubúar fengju að njóta
spilamennsku hans. Það var
árið 1949 er hann kom fram
á Parísar-djasshátíðinni. Til
Norðurlanda kom hann svo
árið 1950 og í þeirri ferð var
platan BIRD IN SWEDEN
hljóðrituð. Upp úr þessu fór
að bera sífellt meira á veik-
indum Charlies Parker,
bæði andlegum og líkamleg-
um. Hann var kominn með
magasár og lifrin hafði beð-
ið varanlegan skaða af geysi-
mikilli áfengisdrykkju hans,
en dæmi eru til að hann hafi
drukkið allt að átta tvöföld-
um viskísjússum fyrir tón-
leika, enda kom það oftar en
ekki fyrir að hann mætti allt-
of seint á tónleika, þá í mið-
ur góðu ástandi.
Síðustu fimm ár ævi sinn-
ar vann hann óreglulega og
var langt frá sínu besta, en
gat þó sýnt snilldartakta við
og við. Charlie „Bird“ Park-
er kom síðast fram í Bird-
land-klúbbnum (klúbburinn
er skírður í höfuðið á hon-
um) þann 4. mars árið 1955.
Viku síðar lést hann í íbúð
vinkonu sinnar, baróness-
unnar Nicu de Koenigsberg,
þá útbrunninn áfengis- og
fíkniefnaneytandi.
En það er álit flestra djass-
áhugamanna að áhrif saxó-
fónmeistarans Charlies
Parker á djass séu ómælan-
leg og að veröldin eignist
aldrei aftur annan slíkan. ■
Parker er einn
áhrifamesti
saxófónleikari
sem uppi hefur
verid.