Pressan - 16.01.1992, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 16. JANÚAR 1992
21
GATT-samningarnir
Neytendur losna aðeins
við brot af kostnaðinum
við verndarstefnuna
Verð á landbúnaðarvöru hér & ytra
2000 kr/kg
1500
1000
500
■JLí

íslenskt vöruverð
■u
Hollenskt
vöruverð*
X /
> 3? *
r X X X / / /
cf
✓ X
SOOkrAg
400
300
200
100
íslenskt vöruverð
Hollenskt
vöruverö*
Dilkur. heill Naut, heilt Svín, heilt Kjúklingur Egg Mjólk
‘Athugiðaðofaná&lendavöwverðiðerallsstaðarbætt 15krónum,semeráætlaðurlkitningskostnaðurákg.
Frjáls innflutningur á nauðsynjum
gæti sparað neytendum 17 til 18
milljarða á ári. í drögum að GATT-
samkomulaginu er ekki gert ráð
fyrir afnámi verndarmúra um
landbúnaðarframleiðslu
aðildarríkjanna. Þeir munu aðeins
lækka. Ef af samkomulaginu verður
munu neytendur eftir sem áður
bera umtalsverðar byrðar af
verndarstefnunni.
Þrátt fyrir miklar umræður
og stórar yfirlýsingar veit
enginn um hvað GATT-sam-
komulagið svonefnda fjallar,
enda er það ekkert sam-
komulag að því er tekur til
landbúnaðar. Það áþreifan-
legasta, sem hægt er að taka
mið af, eru nýlegar tillögur
Dunkels, framkvæmdastjóra
GATT. Þær voru settar fram
sem tilraun til að höggva á
hnút sem virtist óleysanlegur,
einkum vegna deilna Banda-
ríkjanna og EB. Það er öruggt
að endanlega niðurstaðan, ef
og þegar hún næst, verður
ekki samhljóða þessum til-
lögum.
I annan stað er rétt að hafa
í huga að landbúnaðarvið-
skipti eins og þau eru rædd í
GATT eru ekki fríverslun.
Þær reglur, sem þar eru til
umræðu, hafa þau áhrif helst
að ryðja úr vegi innflutnings-
banni en setja í þess stað háa
tolla og aðrar viðskiptahindr-
anir. Þetta er lítið skref og
ætti ekki að túlka sem bylt-
ingu í fríverslunarátt. Miklu
fremur er þetta möndl sem
opnar möguleika á aukinni
fríverslun í framtíðinni.
VERNDUN í ÞREPUM
Stærsta breytingin er vitan-
Iega að opnað er fyrir mögu-
leika á innflutningi á land-
búnaðarvörum, en þess í stað
eru settar upp hindranir sem
fyrst í stað að minnsta kosti
hamla mjög viðskiptum.
Fyrst er tollur. Mismunur á
heildsöluverði innan lands og
utan er bættur með toll-
grunni. Dæmi: Kílóið af
kjúklingi kostar 450 kr. á ís-
landi, en 36 kr. á heimsmark-
aðsverði. Mismunurinn, 414
kr„ leggst á sem tollur. Þessi
tollur á þó að lækka um 36%
á þeim sex árum, sem sam-
komulagið tæki til, 1993—
1999. I lok tímabilsins er
hann þá orðinn 265 kr„ sem
þýðir að kílóið af kjúklingi
kostaði 301 kr. Við það bætist
flutningskostnaður, um 15
krónur, svo að hingað kom-
inn kostar kjúklingurinn kr.
316 kílóið í heildsölu. Við
þessa útreikninga ber þó að
hafa í huga að í reynd er ekk-
ert til sem heitir „heims-
markaðsverð". Verð sveiflast
til og frá og mjög lítil viðskipti
eiga sér stað nákvæmlega á
þessu verði. Þó yrði við það
miðað við útreikning á toll-
grunni.
Þessu til mótvægis er gert
ráð fyrir „þvinguðum" inn-
flutningi, sem skal í upphafi
nema 3 prósentum af innan-
landsneyslu, en hækka smám
saman í 5 prósent. Þessi varn-
ingur fengi á sig lægri toll en
venjulegur innflutningur.
Frekari öryggisráðstafanir
eru gerðar til að vernda inn-
lendan landbúnað. Þannig er
heimiit að leggja á aukatoll,
ef innflutningur eykst um
meira en 25 prósent umfram
meðaltal síðustu þriggja ára,
hafi þá verið um innflutning
að ræða. Einnig er leyfilegt
að hækka tolla ef verð á inn-
flutningi lækkar niður fyrir
„heimsmarkaðsverðið" sem
miðað er við í upphafi og
verður tollurinn því hærri
sem verðmunurinn er meiri.
MINNI NIÐURGREIÐSLUR
- MINNI
ÚTFLUTNINGSBÆTUR
Jafnframt því sem opnað er
fyrir verslun er aðildarríkjum
samkomulagsins gert að
minnka opinberan stuðning
við framleiðsluna. Þetta á við
um niðurgreiðslur og annan
beinan stuðning, sem á að
lækka um 20 prósent á sex
árum. Útflutningsbætur eiga
líka að lækka, um 36 prósent,
en á móti kemur að magn
þeirra afurða, sem stuðnings
njóta, á að minnka um 24 pró-
sent. Þannig verða minni
peningar til skiptanna til út-
flutningsbóta, en magnið
sem þeir skiptast á minnkar
um leið. Einnig virðist ríkjum
í sjálfsvald sett hvaða vöru
þau ákveða að styrkja með
þessum hætti. Islendingar
hafa ákveðið að afleggja út-
flutningsbætur, en viðskipta-
þjóðir okkar ekki. Þetta birt-
ist í lægra vöruverði á inn-
flutningi hingað, en á móti
vega þó verndartollarnir sem
að ofan greinir.
HEILBRIGÐIS REGLU R
Eitt er það enn sem setur
innflutningi á landbúnaðar-
vörum skorður. Það eru heil-
brigðisákvæði, sem heimila
innflutningslandi að tak-
marka innflutning ef sýnt
þykir að með honum sé heil-
brigði dýrastofna eða
plantna stefnt í hættu. Undir
þessi ákvæði falla ferskar og
frystar kjötvörur og hugsan-
lega egg. Þessar reglur
mundu að líkindum tak-
marka mjög innflutning á
óunnu kjöti nema frá Norður-
löndunum og Nýja-Sjálandi.
Að sögn Brynjólfs Sandholt
yfirdýralæknis fer það þó eft-
ir því hversu miklar áhættu-
kröfur eru gerðar, en unnið
hefur verið að kortlagningu
sjúkdóma í nágrannalöndum
okkar undanfarin ár.
VERND FYRIR
RÍKJANDI ÁSTANDI
Þegar allt þetta er talið
saman er ljóst að yfir landið
mundu ekki flæða innfluttar
landbúnaðarvörur þótt tillög-
ur Dunkels yrðu samþykktar
óbreyttar. „Þetta breytir ekki
miklu fyrir íslenskan land-
búnað," segir Guömundur Ól-
afsson hagfræðingur, sem
hefur rannsakað íslenska
landbúnaðarkerfið síðustu ár.
„Með því að nota tolla í stað
innflutningsbanns nást þó
fram efri mörk í verði sem
ekki eru til í dag. Að öðru
leyti verður GATT ekki til
þess að eyðileggja landbún-
aðarkerfið; það er dauða-
dæmt hvort eð er og bara
tímaspursmál hvenær það
verður afgeitt sem ónýtt."
„Það er sjálfsögð siðferðis-
leg krafa að settur sé tollur á
vöru sem er niðurgreidd til
útflutnings," segir Helga Guö-
rún Jónasdóltir, forstöðu-
maður Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins. „Það er líka
hættulegt og barnaleg ein-
feldni að setja GATT-viðræð-
urnar upp sem stríð á milli
neytenda og bænda. Þessar
viðræður snúast um miklu
fleiri atriði; þetta er hringiða
viðskiptahagsmuna þar sem
ekki er tekið mikið tillit til ís-
lenskra hagsmuna og við
verðum að gæta þess að sog-
ast ekki á botninn."
MILLJARÐASPARNAÐUR
í ljósi óvissunnar um end-
anlega niðurstöðu í GATT-við-
ræðunum er ómögulegt að
spá um hagnað íslenskra
neytenda af frjálsari viðskipt-
um með landbúnaðarvöru. Á
meðfylgjandi myndum er
gerður samanburður á nú-
gildandi heildsöluverði nokk-
urra vara á íslandi og í Hol-
landi og að auki miðað við
svokallað heimsmarkaðs-
verð. Ef við látum eins og far-
artálmarnir í hugmyndum
Dunkels séu ekki til, það er ef
raunveruleg fríverslun ætti
sér stað á heimsmarkaðs-
verði, má reikna með að hver
íslenskur neytandi gæti spar-
að sér sem svarar rúmlega 26
þúsund krónum á ári við
kaup á kjöti, mjólk og eggj-
um, miðað við þekktar
neysluvenjur. Fyrir þjóðina í
„Að öðru leyti verður GATT
ekki til þess að eyðileggja
landbúnaðarkerfið; það er
dauðadæmt hvort eð er og
bara tímaspursmál hvenær
það verður afgreitt sem
ónýtt," segir Guðmundur
Ólafsson hagfræðingur.
heild yrði það sparnaður sem
nemur um 6,7 milljörðum.
Þetta má líta á sem kostnað af
því að veita ekki innflutningi
til landsins.
Við fríverslunaraðstæður
er eðlilegt að gera ráð fyrir að
neysluvenjur breyttust, til
dæmis vegna þess hversu
ódýr kjúklingur (ársneysla ís-
lendings 5,5 kg) yrði miðað
við lambakjöt (ársneysla 33,7
kg). Ef höfð eru endaskipti á
þeim tölum, en aðrar látnar
óhreyfðar, verður sparnaður-
inn rúmlega 31 þúsund á ein-
stakling eða ríflega 8,1 millj-
arður fyrir þjóðina í heild.
Af lægri matarreikningi
(miðað við óbreyttar neyslu-
venjur) borgaði þjóðin svo
um 1,7 milljörðum minna í
virðisaukaskatt. Ef bætt er
við styrkjum til landbúnaðar-
ins, sem nema samtals rúm-
lega níu milljörðum sam-
kvæmt fjárlögum 1992, verð-
ur heildarkostnaður af nú-
gildandi verndarstefnu um
17,5 milljarðar eða sem nem-
ur um 67.000 krónum árlega
á hvern skattgreiðanda og
neytanda í landinu.
Karl Th. Birgisson
„Það er sjálfsögð siðferðis-
leg krafa að settur sé tollur
á vöru sem er niðurgreidd
til útflutnigs," segir Helga
Guðrún Jónasdóttir, Upp-
lýsingaþjónustu landbún-
aðarins.