Pressan - 23.01.1992, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR PRESSAN 23. JANÚAR 1992
Sveitarfélög í skuldafeni
Skulda allt að
300 kúsundum
á hvern íbúa
Þótt byrlegar blási nú fyrir
sveitarfélög landsins búa
mörg þeirra við mikinn for-
tíðarvanda eftir gegndarlaus-
ar framkvæmdir, þar sem
óskir hafa verið uppfylltar
með dýrum skammtímalán-
um og'mannvirki reist langt
umfram rekstrartekjur. Árið
1990 voru dæmi um sveitar-
félög þar sem fjármagns-
kostnaður nam 25 til 40 þús-
und krónum á hvern einasta
íbúa og var Suðureyri þar efst
á blaði.
Auk Suðureyrar áttu Ólafs-
vík, Siglufjörður, Hveragerði
og Tálknafjörður við slíka
greiðslubyrði að stríða. Þar
var brugðist við með stórlega
skertum frámkvæmdum.
Stykkishólmur, Flateyri,
Bíldudalur og Þórshöfn áttu í
stríði við álíka greiðslubyrði,
en þar hélt framkvæmda-
gleðin áfram að ríkja.
Samhengið á milli mikilla
framkvæmda, mikils fjár-
magnskostnaðar og mikilla
skammtímaskulda er aug-
ljóst þegar fjármál sveitarfé-
laga 1987 og 1990 eru borin
saman.
113 ÞÚSUND KRÓNA
VAXTASKATTURÁ
HVERJA FJÖLSKYLDU
Stykkishólmur, Sauðár-
krókur, Siglufjörður, Suður-
eyri, Þórshöfn, Hólmavík,
Stokkseyri og Bíldudalur
framkvæmdu og fjárfestu
mikið 1989 til 1990 og söfn-
uðu upp talsverðum skamm-
tímaskuldum. Framkvæmdir
hækkuðu úr að meðaltali
35.400 kr. á íbúa 1987 í
43.000 kr. árið 1990 og um
leið hækkaði fjármagns-
kostnaður úr 19.500 kr. í
28.200 kr. á íbúa að meðaltali
eða um 45 prósent að raun-
gildi. Þetta samsvarar því að
hver fjögurra manna fjöl-
skylda greiði 113 þúsund kr. í
vexti af lánum sveitarfélag-
anna.
Á hinn bóginn eru Borgar-
nes, Ólafsvík, Óiafsfjörður,
Eskifjörður, Hveragerði, Búð-
ardalur, Blönduós og Fá-
skrúðsfjörður dæmi um sveit-
arfélög þar sem miklar fram-
kvæmdir áttu sér stað 1986 til
1987, en aðhalds gætt í kjöl-
farið. Hjá þessum sveitarfé-
lögum voru framkvæmdir á
hvern íbúa 45.200 kr. að með-
altali 1987, en aðeins 7.500
kr. 1990 og um leið lækkaði
fjármagnskostnaður á íbúa
úr 28.600 kr. í 18.300 kr. að
meðaltali eða um 36 prósent.
ÞÓRSHÖFN:
48 MILLJÓNA
FRAMKVÆMDIR í
400 MANNA HREPPI
Ein ástæðan fyrir miklum
framkvæmdum felst í aukn-
um kröfum íbúanna um þjón-
ustu. Bæir með 1.000 til
2.000 íbúa eru verst settir,
þurfa að veita þjónustu og að-
Ólafur Hilmar
Sverrisson, bæjar-
stjóri í Stykkis-
hólmi. „Skuldirnar
hafa lítið lækkað og
Ijóst að greiðsiu-
byrðin verður mikil
næstu fimm til sjö
árin. Á næstu árum
verður aðhalds
gætt og sem betur
fer sýnist mér fyrir-
tækin pluma sig."
Björn Valdimarsson, bæjarstjóri f
Siglufirði. Með sölu orkufyrirtækj-
anna tókst að lækka skammtíma-
skuldir bæjarsjóðs úr nær 200 millj-
ónum niður í 10 milljónir. „Staðan
var orðin afar slæm eftir miklar
framkvæmdir við íþróttamannvirki,
stórátak í gatnagerð og fleira.
stöðu á við stærri bæi, með
hlutfallslega meiri kostnaði.
Ella flýr fólkið einfaldlega. Til
þessara framkvæmda fást alls
ekki nægilegar tekjur frá íbú-
unum sjálfum og fyrirtækjum
þeirra.
Dæmi um þungar fram-
kvæmdir er að finna í Þórs-
höfn 1990. Þá var fram-
kvæmt og fjárfest fyrir 48
milljónir króna að núvirði. Á
sama tíma voru rekstrartekj-
ur umfram rekstrargjöld að-
eins 8,4 milljónir. „Það var
mikið framkvæmt við elli-
heimili, skrifstofur bæjarins,
leiguíbúðir, endurnýjun
vatnsveitunnar og í gatna-
gerð. Nú eru allir grunnþætt-
irnir búnir. Hins vegar stopp-
um við ekki, því verkefnin
eru endalaus og greiðslu-
byrðin er í raun ekki svo
þung, því stór hluti skuld-
anna eru húsnæðislán til
langs tíma vegna leiguíbúða.
Á síðasta ári var mikið unnið
í að skuldbreyta lánum og
dregið úr framkvæmdum.
Okkur tókst að helminga
skuldir á hvern íbúa, sem
voru 252 þúsund árið 1990.
Nú höfum við fulla ástæðu til
að vera bjartsýnir um fram-
haldið,“ sagði Reinhard Reyn-
isson, sveitarstjóri á Þórs-
höfn.
STYKKISHÓLMUR:
ÞUNG GREIÐSLUBYRÐI
í 5 TIL 7 ÁR
Framkvæmdagleði ríkti
einnig á Stykkishólmi þetta
sama ár. „Við vorum að klára
íþróttahús, sem er þungur
biti. En verulega minna var
framkvæmt á síðasta ári og
reyndar má segja að við sé-
um búnir að framkvæma fyr-
ir framtíðina; við erum með
einsetinn grunnskóla, gatna-
gerð er að mestu lokið og
þannig mætti áfram telja. Á
hinn bóginn hafa skuldirnar
lítið lækkað og ljóst að
greiðslubyrðin verður mikil
næstu 5 til 7 árin. Á næstu ár-
um verður aðhalds gætt og
sem betur fer sýnist mér fyr-
irtækin pluma sig,“ sagði Ol-
afur Hilmar Sverrisson, bæj-
arstjóri á Stykkishólmi.
Önnur meginskýringin eru
kröfur um þátttöku sveitarfé-
lagsins í atvinnulífinu; með
öðrum orðum að bjarga illa
stöddum fyrirtækjum út úr
ógöngum. Mörg sveitarfélög
hafa þurft að leggja fram um-
talsverðar fjárhæðir til að
halda fyrirtækjum gangandi
auk þess sem erfiðleikar fyr-
irtækja hafa dregið úr skatt-
tekjum og sveitarfélögin
þurft að afskrifa kröfur. Þess
eru og dæmi að opinberir
sjóðir hafi gert það að skil-
yrði fyrir fyrirgreiðslu að
sveitarfélög auki þátttöku
sína og stuðli þannig að enn
-meiri skuldasöfnun og fjár-
þröng hjá viðkomandi sveit-
arfélagi.
NEYDD TIL AÐ LEGGJA
STÓRFÉ í FYRIRTÆKIN
Nýlegasta dæmið er úr Bol-
ungarvík og áður en Gletting-
ur sameinaðist Hraðfrysti-
húsi Stokkseyrar hafði
Stokkseyri lagt umtalsverða
fjármuni í hraðfrystihúsið.
Þórshöfn lagði árið 1990 um
12 milljónir í útgerðarfélag
Stakfells og samsvarar hluta-
fjárframlagið um 30 prósent-
um af árstekjum sveitarfé-
lagsins. Þá hefur Seyðisfjarð-
arbær lagt fé í Dvergastein,
sveitarfélaga. Fjármagns-
gjöld voru 35 milljónir árið
1989 en 20 milljónir í fyrra.
Staðan er því viðunandi og
við bætist að skipin verða
væntanlega seld,“ sagði Stef-
án Garðarsson, bæjarstjóri í
Ólafsvík.
200 MILLJÓNA
NEYÐARLÁN ÚR
LÁNASJÓÐI
SVEITARFÉLAGA
I öllum tilfellum þar sem
rekstrartekjur duga ekki fyrir
hinum mikíu framkvæmdum
hafa sveitarfélögin farið út á
hinn takmarkaða lánamark-
að. Þau heppnu komast í feitt
hjá Lánasjóði sveitarfélaga,
sem býður upp á langtímalán
með 5,5 prósenta vöxtum. í
fleiri tilfellum hefur verið
gripið til dýrra lána. Á tímum
hárra vaxta og verðtrygging-
ar hefur þetta í mörgum til-
til lausnar opnast úr óvæntri
átt. Rarik keypti á síðasta ári
orkufyrirtæki Siglufjarðar
fyrir 450 milljónir króna,
keypti fyrir ári hitaveitu
Hafnar í Hornafirði fyrir 108
milljónir og er að ljúka samn-
ingum um kaup á dreifikerfi
hitaveitu Seyðisfjarðar fyrir
76 milljónir. Þá eru í gangi
þreifingar um kaup á hita-
veitu Eyrarbakka og Stokks-
eyrar.
Ljóst er að um himnasend-
ingu er að ræða fyrir Siglu-
fjörð, þar sem staðan var orð-
in ærið erfið. „Rarik tók yfir
350 milljóna skuldir orkufyr-
irtækjanna og gátum við not-
að afganginn til að lækka
skammtímaskuldir bæjar-
sjóðs úr nær 200 milljónum
niður í 10 milljónir. Um leið
lækkaði fjármagnskostnaður
úr 56 milljónum í nánast ekki
Skuldastaða Sveitarfélaga
Borgarnes í Fínull og áfram
mætti telja.
Ólafsvík er í þessum hópi
og hafði þó ekki úr miklum
fjármunum að spila fyrir. „Við
skuldum að vísu mikið og þar
rnunar mest um hraðfrysti-
húsið, þar sem bærinn tók á
sig viðbótarskuldir upp á 110
milljónir. En þetta er hlutafé
sem eignfærist á móti. Aðrar
skuldir bæjarins lækkuðu
hins vegar úr tæpum 200 í
158 milljónir á nýliðnu ári og
við erum alls staðar í skilum.
Skammtímaskuldir voru nán-
ast engar nú um áramótin, en
við fengum 25 milljóna skuld-
breytingarlán frá Lánasjóði
fellum leitt til þess að fjár-
magnskostnaður hefur orðið
mjög mikill.
Lánasjóður sveitarfélaga
lánaði áður fyrst og fremst til
framkvæmda, en frá og með
1990 hefur stór hluti lánanna
farið til fjárhagslegrar endur-
skipulagningar, þ.e. sveitarfé-
lögum hefur verið lánað á
hagstæðum kjörum til langs
tíma til að skuldbreyta dýrum
skammtímalánum eða greiða
þau upp. Á nýliðnu ári lánaði
sjóðurinn alls 550 milljónir,
en þar af fóru rúmar 200
milljónir til 16 sveitarfélaga.
SELJA ORKUFYRIRTÆKIN
FYRIR SKULDUM
Auk lánasjóðsins hefur leið
neitt. Staðan var orðin afar
slæm eftir miklar fram-
kvæmdir við íþróttamann-
virki, stórátak í gatnagerð og
fleira. Um mitt ár 1990 voru
framkvæmdir nánast stöðv-
aðar og við fengum skuld-
breytingarlán úr Lánasjóði
sveitarfélaga. Og síðasta ár
kom ágætlega út. Við gætt-
um aðhalds og höfðum fram-
kvæmdir í algeru lágmarki.
Nú getum við lagt út í fram-
kvæmdir við leikskóla og
haldið áfram framkvæmdum
við dvalarheimilið og við
gatna- og holræsagerð," sagði
Björn Valdimarsson, bæjar-
stjóri á Siglufirði.