Pressan - 23.01.1992, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 23. JANÚAR 1992
23
STJÓRNMÁL
V I Ð S K I P T I
Þjóðviljinn
- in memoriam
Það þýðir að
þú átt að róa
Þriggja ára ritstjóratíð mín á blaði
öreiganna var stöðug glíma. Að lok-
um gerðist ég saddur bardaga, og fór
í aðra vist. Og nú höfum við báðir
safnast til nýrri og betri heima, — ég
kominn í Alþýðuflokkinn en Þjóðviij-
inn orðinn þrotabú í umsjá Lands-
bankans.
Um skeið eyddum við nokkrir vask-
ir félagar tíma og atgervi í að flytja
Þjóðviljann fram í nútíðina. Ég var rit-
stjóri. Oskar Guðmundsson, aðaleig-
andi Þjóðlífs, stýrði herjum vorum til
sjós og iands. Mörður Árnason mál-
krókur var hinn ómissandi stílsnill-
ingur, en hafði á þeim tíma ekki tekið
út þann þroska frjálslyndis, sem ein-
kennir hann í dag. Valþór Hiöðvers-
son, sem nú er bæjarfulltrúi í Kópa-
vogi, barðist líka óvæginn gegn
flokksstýringunni að ógleymdum
Lúðvík Geirssyni, formanni blaða-
mannafélagsins. Ekki má heldur
gleyma hinum íslenska Byron lávarði,
„BlaÖið eignaðist aftur
eina skoðun, einn
sannleika. Þjóðviljinn
varð aftur að Prövdu.'
Hrafni Jökulssyni, sem þá var ekki
farinn að þvælast um Balkanskagann,
en sat nítján vetra einsog barnsrass í
framan, og skrifaði einsog hann ætti
heiminn.
Á fánann sem við negldum á mast-
ur Þjóðviljans var letrað skýrum stöf-
um: Burt með Flokkinn!
Við höfnuðum afskiptum flokksfor-
ystunnar og hentum með viðhöfn
leiðurunum, sem Svavar og fleiri
kappar af þeirri slekt voru stundum
að senda.
Við sögðum kjósendum Alþýðu-
bandalagsins að Sigurjón Pétursson
væri ónýtur borgarfulltrúi, sem útaf
fyrir sig þóttu lítil tíðindi. Við upp-
nefndum höfuðstöðvar ASÍ Grensás-
deildina, og allir vissu að í því fólst sú
skoðun að sérhver á þeim bæ þyrfti
að fara í langa og stranga endurhæf-
ingu. Við lögðum til atlögu gegn því
sem við kölluðum Mundabandalagið,
þeim Ásmundi og Guðmundi Joð,
með því að leggja til endurnýjunar-
reglu fyrir forystu verkalýðshreyfing-
arinnar.
Og við döðruðum opinberlega við
Alþýðuflokkinn, og fórum á fjörur við
sameiginleg framboð vinstriflokk-
anna.
Lifa strákarnir eða verður þeim
slátrað? spurði Matthías Johannessen
í afmælisgrein um aldinn skörung úr
Sjálfstæðisflokki, sem fjallaði meira
um okkur en kallinn.
Við lifðum lengi dags. Og Þjóðvilj-
inn dafnaði einsog fyrirburður í hita-
kassa. Fitnaði og stækkaði. Opnun
blaðsins fyrir öðru en skoðunum
flokksskrifstofunnar leiddi til veru-
legrar útbreiðslu. Á tímabili komum
við inná fimmta hvert heimili í
Reykjavík, og um stund tók Þjóðvilj-
inn að skila rekstrarhagnaði. Þá þótti
gamla liðinu skörin tekin að færast
upp í frægan bekk. Það stýrði lítilli
lukku, þegar Þjóðviljinn var ekki
lengur rekinn með tapi.
Allt var lagt í sölurnar til að loka aft-
ur gáttum frelsisins. Við leituðum
stuðnings hjá Ólafi Ragnari. En hann
þorði ekki að taka slaginn með okkur,
— og hopaði. Á þeim punkti hófst her-
leiðingin sem endaði með því að fóstri
vor gamall keypti frið við gömlu
kommana með því að skipta um skoð-
un á öllu sem máli skipti.
Smám saman fórum við einn af öðr-
um. Sumir að kenna uppi í háskóla,
aðrir að stýra verkalýðsfélögum,
tímaritum, fyrirtækjum, jafnvel heilu
bæjarfélögunum. Og blaðið lokaðist
utan um Árna Bergmann, sem skrif-
aði af mannviti um allt, — nema styrj-
öldina sem við háðum um frelsið til að
segja það sem okkur fannst satt. Blað-
ið eignaðist aftur eina skoðun, einn
sannleika. Þjóðviljinn varð aftur að
Prövdu.
En við fórum ekki einir. Áskrifend-
urnir fóru með okkur. Og nú er Þjóð-
vilja Svavars Gestssonar og Ólafs
Ragnars Grímssonar daglega gefið
súrefni á gjörgæslu Landsbankans,
þar sem sjúkraliðinn á vakt heitir
Sverrir Hermannsson.
Höfundur er formaður þingflokks
Alþýðuflokksins.
Ossur
Skarphéðinsson
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar ætlar
sér að einkavæða mörg ríkisfyrirtæki.
Nú er þetta ekki í fyrsta skipti sem rík-
isstjórn með sjálfstæðismenn í farar-
broddi hefur uppi áform um einka-
væðingu. Einkavæðingarslagorðin
hafa heyrst áður án þess að verkin töl-
uðu, fyrir utan að Sverrir Hermanns-
son seldi Landssmiðjuna. Lítið annað
gerðist, en nú bendir flest til að full al-
vara sé á ferð og að fyrirtæki í eigu
ríkisins verði mörg hver seld.
Guðni Ágústsson, þingmaður Fram-
sóknarflokks og formaður bankaráðs
Búnaðarbankans, telur það hið versta
óráð að breyta bankanum í hlutafé-
iag, hvað þá að hefja sölu hlutabréfa á
almennum markaði. Þetta viðhorf
hans kemur auðvitað ekki á óvart,
þar sem stjórnmálamenn sleppa
ógjarnan því sem þeir hafa, skiptir
litlu hvar í flokki þeir standa, enda á
Guðni sér skoðanabræður jafnt í Sjálf-
stæðisflokknum sem öðrum flokkum.
Að sögn Guðna hafa hugmyndir um
þessar breytingar valdið óróa og
áhyggjum meðal viðskiptavina Bún-
aðarbankans og virðist þá vera átt við
að bankinn kunni að verða ótraustari
en áður. Þetta viðhorf kemur á óvart
þar sem Guðni Ágústsson hefur oftar
en einu sinni kvartað yfir því hve sam-
keppnisstaða ríkisbankanna og
einkabanka sé ójöfn. Einkabankinn
geti treyst eiginfjárstöðuna með því
að auka hlutafé, en ríkisbankarnir
verði alfarið að treysta á hagnað af
rekstri til að byggja upp eiginfjár-
stöðu.
Það hlýtur því að vera annað en
traustleiki bankans sem Guðni hefur í
huga þegar hann leggst gegn því að
Búnaðarbankanum sé breytt í hlutafé-
l.ag!
í viðtali á rás 2 síðastliðinn sunnu-
dag hélt Guðni Ágústsson því fram að
tímasetning á sölu Búnaðarbankans
væri ekki rétt vegna stöðunnar á
hlutabréfamarkaði. Benti hann á svo-
kallað hrun á markaðinum síðastliðið
haust (ég hef ekki enn skilið um hvað
menn eru að tala þegar þeir tala um
hrun á íslenskum hlutabréfamarkaði
á liðnu ári).
Sé það rétt að hlutabréfamarkaður-
inn sé í lægð er einmitt rétti tíminn til
að hefja sölu á hlutabréfum í vel
reknu og stöndugu fyrirtæki eins og
Búnaðarbankanum. Framboð á
traustum hlutabréfum eykur, en dreg-
ur ekki úr, eftirspurn eftir hlutabréf-
um. Sala á hlutabréfum í Búnaðar-
bankanum mundi með öðrum orðum
virka sem vítamínsprauta fyrir ís-
lenskan hlutabréfamarkað.
Formaður bankaráðs Búnaðar-
bankans á fleiri rök gegn breytingum
á rekstrarformi bankans. Þar elur
hann á ótta við sýnilega (og stundum
ósýnilega) vofu fámenns hóps fjár-
magnseigenda. Ég er einn þeirra sem
óttast ekki áhrif fámenns hóps fjár-
málamanna hér á landi, heldur miklu
fremur að stjórnmálamenn styrki fá
og stór innlend fyrirtæki enn frekar
með því að koma í veg fyrir erlenda
samkeppni og fjárfestingar útlend-
inga hér á landi.
En sé ótti Guðna á rökum reistur
væri rétt að bjóða meirihluta hluta-
bréfa í Búnaðarbankanum til sölu á
erlendum markaði. Það er raunar svo
að ólíklegt er að útlendingar bíði í
röðum eftir því að fá að fjárfesta hér
á landi, en þó gæti Búnaðarbankinn
verið fýsilegur kostur fyrir erlenda
banka. Þeir sem til þekkja eru sam-
mála um að bankinn hafi um árabil
verið vel rekinn og viðskiptaleg sjón-
armið látin ráða. Bankastjórunum
hafi tekist óvenju vel að sneiða fram-
hjá þeim skerjum sem stjórnvöld hafa
sett og setja á leið bankans. Þar hefur
stjórnendum og starfsmönnum bank-
ans tekist betur til en Landsbankan-
um, sem er að sligast undan þeim
skyldum sem stjórnmálamenn hafa
gert bankanum að axia.
Guðni Ágústsson hefur, þrátt fyrir
allt, ekki svarað réttri spurningu:
„Hvaða rök eru fyrir því að ríkið eigi
og reki Búnaðarbankann?" Hann hef-
ur hins vegar reynt að andmæla söl-
unni með því að spyrja vitlausrar
spurningar: „Hvers vegna þarf að
selja Búnaðarbankann?"
Á næstu mánuðum og misserum
verður tekist á um sölu einstakra rík-
isfyrirtækja og þeir sem harðast hafa
barist fyrir einkavæðingu verða að
vera tilbúnir til að kljást við sjónarmið
eins og Guðna Ágústssonar. Það verð-
ur erfiðast að fást við tilfinningar.
Stjórnmálamenn sem óttast að missa
áhrif og völd eru gjarnir á að höfða til
tilfinninga og telja viðskiptavinum
viðkomandi ríkisfyrirtækis trú um að
þeir séu á sama báti. En þá ættu allir
að hafa í huga varnaðarorð sænska
rithöfundarins Vilhelms Moberg:
„Þegar stjórnmálamaður segir að þið
séuð á sama báti hafðu þá vara á þér.
Það þýðir að þú átt að róa.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Almenna bókafélagsins.
FJÖLMIÐLAR
Við hlið áróðursmeistara sérhagsmunahópa
Það er ekki mikið um að konur
skrifi í PRESSUNA. Þó er ein kona af
þremur föstum dálkahöfundum
blaðsins. Ein kona tekur þátt í hring-
borðsumræðum blaðsins um efna-
hagsmál, stjórnmál, viðskipti og er-
lend málefni. Á móti henni skrifar
heill her karla. Af tíu manna fastri rit-
stjórn blaðsins eru tvær konur.
Mjög reglulega er mér bent á rýran
hlut kvenna í þessum hópi. Stundum
er það gert góðlátlega, svipað og þeg-
ar einhver bendir mér á að ég sé með
opna buxnaklauf. Stundum liggur
meiri þungi að baki, samskonar og
var í höggi kunningja míns fyrir rúm-
um áratug þegar hann lamdi mig á
Mokka fyrir að ýja að því að stundum
mætti rekja fátækt til annars en stöðu
öreiganna gagnvart framleiðslutækj-
unum. Eða það minnir mig að tilefnið
hafi verið. Áð minnsta kosti var högg-
ið þungt og það var sannfæringin sem
gaf því kraftinn.
Ég veit ekki hvort það reiknast mér
til refsilækkunar í þessu máli að ég
hef hafnað fleiri körlum um starf eða
aðgang að blaðinu en konum. Þetta
gildir bæði þegar miðað er við hausa-
fjölda og hlutfali. Á bak við þann her
karla sem kemur nálægt blaðinu er
margfalt stærri hópur sem ekki komst
að. Að baki þeim fáu konum sem
vinna á og við blaðið eru aðeins fáein-
ar sem hafa boðið fram krafta sína en
verið hafnað.
Hins vegar skal það viðurkennt að
ég hef ekki sett aðrar kröfur gagnvart
kvenkyns-dálkahöfundum en karl-
kyns. Ég hef valið höfunda sem bæði
hafa liðkað penna sína að einhverju
marki og hert skráp sinn svo að þeir
geti skrifað um menn og málefni út
frá eigin brjósti. Ef það væri stefna
blaðsins að kappkosta að hafa jafn-
marga karla og konur við skriftir væri
ekki hægt að beita bæði kynin sömu
kröfum.
Þær konur sem ég hef leitað til og
beðið að skrifa greinar fyrir blaðið
hafa gefið fjölbreytilegustu afsvör. Þó
bera þau flest með sér eitthvað, og
stundum fleira en eitt af eftirtöldu;
tímaþröng vegna bús og barna,
óframfærni og það „að vilja ekki
trana sér fram“, hollustu gagnvart at-
vinnurekanda sem gæti eitthvað haft
við málið að athuga, lítillæti langt um-
fram tilefni eða skort á sjálfstrausti.
Svona er það. Það hefur jafnvel komið
fyrir að sama konan hefur lýst yfir
hneykslan með dræman hlut kvenna
í blaðinu en jafnframt notað einhverja
ofangreinda ástæðu þegar hún var
sjálf beðin um grein.
Það er því kannski ekki að furða
þótt stundum finnist mér ég ekki bera
einn sök á kvenmannsleysinu.
Gunnar Smári Egilsson
„Það virðist vera
þarna vestan við
Blöndu töluvert um
að þeir vilji nota
mykjuna til að láta
á sér bera. “
Kolbeinn Eriendsson, bóndl og
bílstjóri f Húnavatnssýslu.
Táknrænl skitkast
„Þetta mál snýst um almenna
kurteisi. Með skítkastinu vildi
ég láta í ljós óánægju mína
meö þennan yfirgang og sýna
að alvara væri í málinu.“
Sigurður Ingl Guðmundsson, annar
bóndi f Húnavatnssýslu og
skftkastari.
Verðíð niður og
flugvólarnar upp
„Ég held að það sé til
hagsbóta fyrir neytendur að
ferðaskrifstofureksturinn
þjappist saman í færri, stærri
og öflugri fyrirtæki. Þannig
næst verðið niður.“
Slgurður Helgason, forstjóri Fluglelða
og ferðaskrlfstofufrömuður.
Meira til af
íslendingum en
okkur grunar
„Okkur virðist sem þau
líffæri sem til falla hér á landi
muni verða heldur fleiri en
þörf er fyrir. Við munum því
heldur leggja til með okkur
þegar þar að kemur.“
Páll Ásmundsson, yflrtæknlr ð
Landspítalanum.
Fjörukjúklingur
„Þetta var gert í bríaríi eftir
að vart varð við salmonellu-
sýkingu á næsta búi.“
Krlstlnn Gylfl Jónsson
kjúkllngabóndl.
Dásamleg óvissa
„Ég hef ekki alveg ákveðið
hvað þær þurfa að hafa til að
bera og þá ekki ákveðið hvort
þær þurfa endilega að hafa
stór brjóst.“
Roberto Yeoman veitlngamaður.
Pítsa með brjóstum
„Mig langar ekki að fara
þangað til að fá mér pítsu,
það er alveg öruggt. Það
getur vel verið að það séu til
einhverjir Islendingar sem
hafa áhuga á því.“
Elsa Þorkelsdóttlrjafnréttlskona.
Batnandi manni
er best að lifa
„Við Iánum ekki gegn
eindregnum andmælum og
ráðleggingum."
Sverrir Hermannsson bankastjóri.