Pressan - 06.02.1992, Síða 15

FIMMTUDAGUR PRESSAN 6. FEBRÚAR 1992
15
Æskumynd Ástu sýnir unga og ákveðna stúlku. í dag segist hún eiga mjög erfitt með að
hugsa um framtíðina. „Það er fullt af hlutum sem mig langar til að gera en ég tel mig ekki
geta gert, meðal annars vegna þess að ég veit ekki hvort ég hef úthald í það. Ég myndi til
dæmis fara í nám eða eignast barn. Ég þori bara ekki að eignast barn vegna þess að ég er
HlV-jákvæð og það er mjög erfitt,'' segir Ásta.
veiktist svo mikið að ég var
sett aftur í prufu og þá kom
smitið í ljós," sagði Ásta.
Ásta dregur enga dui á að
hún hafi lifað ansi hátt á tíma-
bili, en hún smitaðist erlend-
is. Læknar hennar telja að
hún hafi smitast í gegnum
heróínneyslu. „Ég ætla ekki
að afsaka sjálfa mig, vegna
þess að ég var voðalegur
sukkari, en ég prófaði bara
þrisvar sinnum heróín. Ég vil
taka þetta fram vegna þess að
það þarf bara eitt skipti til að
sýkjast. Ég prófaði heróín
þrisvar þegar ég var 19 ára og
sýp nú seyðið af því. Mér
hefði aldrei dottið í hug að
prófa sprautu ef ég hefði vit-
að um alnæmi á þessum
tíma,“ sagði Ásta. Hún hefur
þegar kynnst því að ónæmis-
kerfi líkamans er ekki eins og
það á að sér að vera og hefur
átt við margvíslega sjúkdóma
að stríða síðustu átta mánuði
— meðal annars iagst tvisvar
inn á sjúkrahús með lungna-
bólgu.
VAR PRÓFUÐ
ÁN SAMÞYKKIS
„Ég var í rannsókn út af
öðru þegar kom í ljós að ég
var smituð," sagði Sigga, en
hún er hraustlegri að sjá. —
Reyndar bara nokkuð blóm-
leg þar sem hún situr og
strýkur ketti sínum. Sigga
greindist sýkt 1987 en hún
smitaðist í janúar 1985.
Hún var sett í rannsókn að
henni forspurðri en segist
ekki kenna neinnar beiskju
vegna þess. Það sama verður
ekki sagt um afstöðu hennar
til smitberans: „Ég var með
bísexual manni og hef smit-
ast af honum — það var aldrei
nein spurning," segir Sigga og
heldur áfram eftir andartaks
hik þegar hún er spurð um af-
stöðuna til smitberans: „Því
er ekki að leyna að ég er
mjög beisk út í hann. Ég er
honum mjög reið af því að
hann er í áhættuhópi —
þ.e.a.s. hann er hommi en sef-
ur hjá báðum kynjum. Hann
vissi það vel, þegar kynni
okkar urðu, að hann gat
hugsanlega verið smitberi."
Umræðurnar beinast um
stundarsakir að vangaveltum
um smitleiðir og stúlkurnar
segjast ekki vera í vafa um að
smitun frá karli til konu sé
greiðari en smitun frá konu til
karls.
REYNA AÐ LIFA
ÖRUGGU KYNLÍFI
Báðar stúlkurnar eru í föstu
sambandi núna og hafa
reyndar lifað kynlífi með
fleirum en einum síðan þær
smituðust. „Ég bý með
manni sem er ekki smitaður,"
segir Sigga og aðstæður Ástu
eru eins. „Auðvitað verður
að nota verjur og fara var-
lega. Strákurinn sem ég bý
með fór í próf fyrir sex mán-
uðum og var að segja mér um
daginn að hann ætlaði að
fara fljótlega aftur," sagði
Ásta. ,,Ég var í þrjú ár með
einum en við hættum saman
í janúar í fyrra og hann smit-
aðist ekki,“ bætti Sigga við.
Þar sem langur tími leið frá
því að Ásta smitaðist og þar
til það kom í ijós hafði hún
haft kynni af nokkrum mönn-
um á þeim tíma. „Þeir sem ég
var með fóru í prufu og
reyndust sem betur fer ekki
hafa smitast," sagði Ásta.
„Það var reyndar fyrsta hugs-
un mín þegar ég frétti af
þessu að óska þess að ég
hefði nú ekki smitað neinn.
Ég iét foreldra mína strax
hafa samband við þá menn
sem ég hafði sofið hjá á ís-
landi. Þeir fóru strax í grein-
ingu og höfðu sem betur fer
ekki sýkst," sagði Ásta og
bætti við: „Mér finnst það
persónulega mikill léttir, að
hafa ekki smitað neinn. Þó
svo að ég hefði smitað ein-
hvern hefði það ekki verið
mér að kenna því ég vissi
ekki af því að ég væri smit-
uð.“
„Auðvitað segir þetta
manni að maður á bara að
nota smokka þegar maður er
svona einn — jafnvel þó að
eyðni væri ekki til staðar. Það
eru svo margir aðrir kynsjúk-
dómar. Ég er búin að nota
smokk í fimm ár, eða síðan
sjúkdómurinn greindist, og
mér finnst það ekkert mál,“
sagði Sigga, en báðar stúlk-
urnar voru á því að notkun
smokks meðal ungs fólk hér á
landi væri allt of lítil. Einmitt
á þvi tímabili þegar fólk á
hvað flesta rekkjunauta.
Eins og áður segir eru báð-
ar stúlkurnar í sambúð. Sigga
er tiltölulega nýbyrjuð að búa
með núverandi sambýlis-
manni.
„Ég var búin að vera með
honum í 10 daga þegar ég
sagði honum af sjúkdómn-
um. Ég bara gat ekki komið
mér að því — var alltaf að
leita að rétta augnablikinu.
Auðvitað passaði ég alltaf að
gæta fyllsta öryggis. Svo sá ég
að hann var búinn að frétta af
þessu," sagði Sigga. Sambýlis-
maður hennar var nú mættur
fram í stofu og þeirri spurn-
ingu var beint til hans hver
fyrstu viðbrögð hans hefðu
verið?
„Jú, ég neita því ekki að ég
reiddist í fyrstu, enda hélt ég
að ég væri smitaður. En eftir
að við höfðum rætt þessi mál
vel og vandlega sannfærðist
ég um að smithættan væri lít-
il sem engin ef rétt væri stað-
ið að málum. Nú, þá fer ég
reglulega í prófun hjá lækni,"
sagði hann. Sigga bætti því
við að þau reyndu að temja
sér mikið hreinlæti í kringum
samfarir og hann færi alltaf
fram á eftir og þvæði sér
vandlega.
ERFITT AÐ VERA í FELUM
Stúlkurnar segja að tilver-
an hafi vissulega breytt um lit
við þessa lífsreynslu. „Maður
lifir allt öðru vísi núna og lítur
lífið allt öðrum augumý sagði
Sigga, sem segist hafa verið
að reyna að temja sér heilsu-
samlegri lífsmáta undanfarið,
hugsa jákvætt og fara í sund.
„Lífið verður auðvitað dýr-
mætara," skaut Ásta inn.
„Það er hins vegar voða-
lega erfitt að þurfa að vera í
felum," sagði Sigga og Ásta
sagðist hafa lent í vandræð-
um með að útskýra langar
spítaladvalir sínar. „Þegar
fólk spyr um þetta þá segir
maður ekki: Ég er HlV-smit-
uð.“
Þær segjast reyndar reka
sig á það að ólíklegasta fólk
viti orðið af veikindum þeirra
þó að í upphafi hafi þær að-
eins ætlað að segja nánustu
fjölskyldumeðlimum af þeim.
„Ég veit ekki hvort maður
sættir sig nokkurn tímann
við eitthvað svona. Ég er ekki
endilega að hugsa allan dag-
inn um aumingja mig. Fólk er
að deyja úr krabbameini,
hungri og stríði þannig að
fullt af fólki líður þjáningar í
heiminum — ekki bara við.
En samt sem áður er auðvit-
að mjög erfitt að vera ungur
og með þennan sjúkdóm,"
sagði Ásta. „Það er mjög erf-
itt að vera með HlV-smit.
Mun erfiðara en nokkurn
tímann krabbamein og þá á
ég við fordómana sem fylgja
þessu. Krabbameinssjúkling-
ar geta sagt frá sjúkdómi sín-
um og fengið samúð og hlut-
tekningu — ekki við. Við. er-
um sökuð um lauslæti eða
eitthvað þaðan af verra. Þetta
var ekki lauslæti hjá mér —
þetta var annar strákurinn
sem ég svaf hjá sem smitaði
mig,“ sagði Sigga.
VAR REKIN ÚR VINNU
Þær segjast ekki hafa orðið
að þola mikið óréttlæti frá
öðru fólki vegna sjúkdóms-
ins. „Það er þá ekki nema að
ég var rekin úr vinnu sem ég
var í,“ sagði Sigga. Hún sagð-
ist háfa ákveðið að breyta til
og flytja sig á milli staða á
landinu. Hún hafi fengið
vinnu við afgreiðslustörf og
iíkað ágætlega. Fljótlega hafi
þó farið að spinnast ýmsar
sögur um hana. „Ég var búin
að vinna þarna í tvo mánuði
þegar síminn hringdi á laug-
ardagsmorgni og mér sagt að
ekki væri hægt að hafa mig
iengur í vinnu vegna þess að
það væri farið að koma niður
á viðskiptunum," sagði Sigga,
sem er núna á örorkubótum,
en ailir sem greinast smitaðir
eiga rétt á þeim.
Þá gefa stúlkurnar heil-
brigðiskerfinu góðan vitnis-
burð. Segjast hafa fengið alla
þá umönnun sem þær geta
hugsað sér og einnig fara þær
lofsamlegum orðum um starf
Steinunnar Ásgeirsdóttur, fé-
lagsráðgjafa á Borgarspítal-
anum. „Síminn hjá henni er
696682 og ég skora á þá sem
eru að glíma við þetta einir
að hafa samband við hana,“
sagði Sigga.
ERFITT AÐ GETA EKKI
EIGNAST BÖRN
„Þrátt fyrir að ég sé
HlV-smituð hefur mér aldrei
dottið sjálfsmorð í hug,“ sagði
Ásta. „Mér finnst hins vegar
mjög erfitt að hugsa um fram-
tíðina. Það er fullt af hlutum
sem mig langar að gera en ég
tel mig ekki geta gert, meðal
annars vegna þess að ég veit
ekki hvort ég hef úthald í það.
Ég myndi til dæmis fara í nám
eða eignast barn. Ég þori
bara ekki að eignast barn
vegna þess að ég er HlV-já-
kvæð pg það er mjög erfitt,“
sagði Ásta.
Aðspurð sagði hún að ekki
væri ómögulegt að eignast
barn en miklar líkur væru á
að það yrði smitað. „Það er
gáieysi," skýtur Sigga inn í og
þær segjast vera búnar að
gera upp hug sinn vegna þess
— en það var ekki sársauka-
iaust.
„Auðvitað langar mann í
barn. Allar vinkonur mínar
eru að eiga börn og lifa þann-
ig venjulegu lífi. Börn og
barnaafmæli — allt það sem
konur þrá — og auðvitað
saknar maður þess. Ég hef
alltaf verið veik fyrir börnum
og sækist eftir því að fá að
passa þau. En ég er búin að
gera það upp við mig að þetta
er ekki möguleiki," sagði
Sigga.
Stúlkurnar segjast reyna að
láta hverjum degi nægja sína
þjáningu, það komi jafnvel
dagar þegar þær hugsi ekki
umsjúkdóminn. „Viðverðum
að læra að lifa með þessu,"
sagði Sigga.
Sigurður Már Jónsson
UNDIR ÖXINNI
Sveinbjörn Björnsson
HÁSKÓLAREKTOR
Fjöldatak-
markanir ekki
skynsamlegar
— Hvað þarf Háskólinn að spara mikið enn eftir
að skólagjöldin voru hækkuö?
„Eins og fjárlögin eru frágengin er það að okkar
mati 181 milljón. Það er samkvæmt okkar útreikning-
um, en ráðuneytismenn hafa nefnt töluna 158 millj-
ónir."
— Hvað kostar að reka tannlæknadeildina á einu
ári?
„Það kostar um 45 milljónir fyrir deildina alla."
— Er ekki tilvalið að leggja hana niður?
„Við getum ekki hætt að kenna þeim sem fyrir eru.
Þetta er sex ára nám og ef við hættum að taka inn
nýja nemendur í haust myndi mín fyrsta ágiskun
vera að við spöruðum sem nemur einum tólfta af
þessum 45 milljónum á einu misseri. Það eru um
fjórar milljónir og lítið upp í 181 milljón.
Tannlæknadeildin er hins vegar oft nefnd sem
dæmi um deild sem mætti leggja niður. Ef það dæmi
er gert upp í heild sinni er þó óvist að sparnaðurinn
yrði svona mikill. Ég býst við að menn myndu áfram
vilja reka einhvers konar rannsóknastofu í tannvernd
og nýta þá aðstöðu sem er fyrir hendi. Ef við hætt-
um að taka inn nemendur og leggðum deildina niður
gætum við því sparað um helminginn af þessum 45
milljónum."
— Þið voruð líka að útskrifa einhverjar tylftir af
bókmenntafræðingum um daginn. Hefur komið til
tals að fækka þeim?
„Við höfum litla trú á að ákveða með tilskipunum
hversu margir stunda nám í hverri grein. Ég hef meiri
trú á að stýra þessu með leiðbeiningum og öðrum
óbeinum aðferðum. Fjöldatakmarkanir, sem við höf-
um haft, hafa byggst á að ekki væri aðstaða til að
kenna fleirum eða menn vildu ekki fjárfesta í aðstöðu
til að kenna fleirum. Þessar takmarkanir hafa verið í
læknisfræði, tannlækningum og sjúkraþjálfun."
— Af hverju má ekki setja svipaðar takmarkanir í
öðrum greinum?
„Þetta er spurning um menntastefnu sem kannski
þyrfti að ræða á víðari grundvelli. Ég held að yfirleitt
hafi það reynst illa hjá öllum þjóðum að ákveða fyrir-
fram hve margir eiga að læra hverja grein. Þar sem
þetta er gert er oftastnær hægt að vísa á aðra skóla
þar sem hægt er að stunda sama nám. Við höfum þá
sérstöðu að vera þjóðskóli og yrðum þá að vísa fólki
til annarra landa, sem út af fyrir sig er gerlegt, ef til
þess fæst stuðningur."
— Þú ert að segja að það megi takmarka aðgang
að læknisfræði og sjúkraþjálfun, en það sé erfitt til
dæmis i bókmenntunum.
„Já, enda eru námi í til dæmis læknisfræði settar
skorður af þeirn aðstöðu sem er fyrir hendi á sjúkra-
húsum landsins. Það er mikil starfsþjálfun sem fer
fram í þessum greinum sem krefst sérstakrar að-
stöðu."
— Hafið þið tekið ákvörðun um hvernig að sparn-
aðinum verður staðið?
„Nei, við erum í viðræðum við ráðherra til að skýra
betur hver staðan er. Það getur verið að þeir hafi ekki
haft tíma til að kynna sér málin. Það er ekki fyrr en
með vorinu sem skýrist hvert framhaldið verður."
Háskóla íslands hefur verid uppálagt að spara á fjórða hundrað milljónir á
þessu ári. Hækkun skólagjalda skilar töluverðu upp i þessa tölu, en forráða-
menn skólans eru i mestu vandræðum með hvemig gengið verður frá þvi sem
eftir stendur.