Pressan - 20.02.1992, Blaðsíða 23
FIMMTUDAGUR PRESSAN 20. FEBRÚAR 1992
23
S K O Ð U N
Ráðdeild
eða óráðsía
STJÓRNMÁL
BIRGIR ÁRNASON
Sjálfstæðis-
flokkurinn og
miðjumoðið
STJÓRNMÁL
ÓU BJÖRN KÁRASON
Stjórnarandstaðan kyrjar nú sam-
einuð þann söng að ríkisstjórnin
standi fyrir aðför að velferð fólksins í
landinu — og það af skepnuskap ein-
um saman. Auðvitað er þetta fjarri
öllu iagi. Sá er helstur munur á ríkis-
stjórninni og stjórnarandstöðunni um
„Langvarandi
uerðbólgu og erlenda
skuldasöfnun má
beinlínis rekja til þess
að óvarlega hefur verið
farið með fjármuni, eytt
hefur verið umfram efni
og ráðist hefur verið í
vitlausa fjárfestingu."
þessar mundir að í stjórnarflokkun-
um hefur sjónarmið ráðdeildar orðið
ofan á en stjórnarandstöðuflokkarnir
boða allir sem einn að áframhaldandi
óráðsía sé allra meina bót.
Óráðsía í fjármálum hefur verið eitt
megineinkenni íslensks stjórnarfars
síðustu tvo áratugi.. Langvarandi
verðbólgu og erlenda skuldasöfnun
má beinlínis rekja til þess að óvarlega
hefur verið farið með fjármuni, eytt
hefur verið umfram efni og ráðist hef-
ur verið í vitlausa fjárfestingu.
Það er engin tilviljun að Framsókn-
arflokkurinn hefur verið í ríkisstjórn
nánast samfleytt þessa tvo áratugi.
Það er heldur engin tilviljun að í þau
tvö skipti sem keyrði um þverbak á
þessu tímabili — í tíð vinstri stjórnar
Ólafs Jóhannessonar 1971—1974 og
ríkisstjórnar Gunnars Thoroddsen
1979—1983 — höfðu Framsóknar-
flokkur og Alþýðubandalag í samein-
ingu tögl og hagldir í ríkisstjórn.
Kvennalistinn hefur að sönnu aldrei
setið í ríkisstjórn en af málflutningi
hans fyrr og nú að dæma sver hann
sig langsamlega mest í ætt við óráð-
síuflokkana tvo. í þessum flokkum
gerist yfirleitt annað af tvennu að
staðreyndum er neitað eða heildar-
hagsmunum er fórnað fyrir sérhags-
muni.
Það ríkir kreppa í íslensku efna-
hagslífi. Að sumu leyti er hún vonandi
stundarfyrirbrigði en hinu má ekki
gleyma að hún á sér einnig rætur í
hagþróun síðustu ára og áratuga. Sem
dæmi má taka að vaxtagreiðslur af er-
lendum lánum íslendinga á þessu ári
svara til þess að lagður sé skattur á
hverja fjögurra manna fjölskyldu í
landinu sem nemur tæplega þrjú
hundruð þúsund krónum. Harla lítið
fæst þó fyrir þennan skatt því ekki er
óvarlegt að ætla að jafnvirði erlendu
skuldanna hafi verið sólundað á um-
ræddum tíma. Þetta er hinn uppsafn-
aði vandi sem ríkisstjórnin glímir við
á meðan stjórnarandstaðan boðar
meira af því sama.
Það er fyrir löngu orðið tímabært
að óráðsían víki fyrir ráðdeild í opin-
berum fjármálum. Viðleitni til að
draga úr viðvarandi hallarekstri ríkis-
sjóðs verður aldrei vinsæl, síst af öllu
á samdráttartímum. Hugsanlega er
það þó eingöngu þegar svo háttar að
tækifæri gefst til að taka á grundvall-
arveilum í ríkisfjármálunum. Á upp-
gangstímum er nauðsynin ekki eins
brýn. Ríkisstjórnin á lof skilið fyrir
viðleitni sína en spyrja verður hvort í
raun hafi nóg verið að gert. Nær það
til dæmis nokkurri átt að auka útgjöld
til landbúnaðar á sama tíma og út-
gjöld til heilbrigðismála eru skorin
niður?
Hvað sem því líður leikur ekki vafi
á því aö við megum þakka fyrir að nú
fer með völd ráðdeildarstjórn og að
óráðsíuflokkarnir eru í stjórnarand-
stöðu.
Höfundur er hagfræðingur hjá EFTA i
Genf.
Eitt af því versta sem stjórnmála-
menn gera er að nota orð og hugtök
þannig að fáir eða engir skilja. Fátt er
mikilvægara en að þeir tali skýrt og
greinilega.
Það hefur auðvitað Iengi verið hátt-
ur þeirra sem sækjast eftir hylli al-
mennings, hvort heldur þeir eru
stjórnmálamenn eður ei, að misnota
orð, leika sér að hugtökum og snúa út
úr og jafnvel reyna að breyta merk-
ingu orða. Þannig vilja margir kalla
sig frjálslynda og sumir stjórnmála-
flokkar telja best að kenna sig við
sama orð. Framsóknarflokkurinn hef-
ur skreytt sig fjöðrum frjálslyndis,
eins og sumir sjálfstæðismenn, og síð-
ast sagðist Borgaraflokkurinn sálugi
vera boðberi frjálslyndis.
Annað dæmi er tilraun Ólafs Ragn-
ars Grímssonar til að eigna Alþýðu-
bandalaginu orðið jafnaðarmanna-
flokkur, sem fram til þessa hafði verið
óáreitt í eigu Alþýðuflokksins.
Og þannig má lengi halda áfram að
ræða um misnotkun á orðum, og
hvernig stjórnmálamenn nota sömu
orð með mismunandi hætti, með mis-
munandi merkingu. Er nema von að
margir séu hættir að gera greinarmun
á stefnu stjórnmálaflokkanna? Þó
bregður manni við þegar samherjar
og forystumenn í sama stjórnmála-
flokki nota orð með mismunandi
hætti. Annar hrópar húrra, en hinn
segir nei. Samkvæmt frásögn Morg-
unblaðsins af aðalfundi Fulltrúaráðs
sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, sem
haldinn var um miðjan janúar, fæ ég
ekki betur séð en að Markús Örn Ant-
onsson borgarstjóri sé miðjumoðs-
maður. Davíð Oddsson, forsætisráð-
herra og forveri Markúsar Arnar í
borgarstjórastóli, er hins vegar harð-
snúinn andstæðingur miðjumoðs,
eins og fram kemur í viðtali við hann
í nýju tölublaði Stefnis.
Morgunblaðið segir að Markús Örn
telji að styrk Sjálfstæðisflokksins
megi rekja til þess að hugmyndafræði
hans eigi rætur í íslenskum raunveru-
leika, en einstaklingshyggja og frelsis-
þrá væru sterkasti strengurinn í eðli
Islendinga. Vissulega mættust ólíkir
hagsmunir innan stofnana flokksins
en innan þeirra«væri ávallt reynt að
ná ásættaniegum og farsælum niður-
stöðum fyrir þjóðarheildina. „Þetta
hafa sumir kallað miðjumoð," hefur
Morgunblaðið eftir borgarstjóra. „Eg
segi: Húrra fyrir miðjumoðinu, ef það
er stimpillinn sem einhverjir vilja
setja á gróna hefð í Sjálfstæðisflokkn-
um, að leita málamiðlana og jafnvæg-
is til að tryggja í senn gróskumikinn
og ábatasaman atvinnurekstur í land-
inu og almenna velferð borgaranna,
hvar í stétt eða þjóðfélagsstiganum,
sem þeir eru staddir."
í áðurnefndu viðtali við Stefni segir
Davíð Oddsson hins vegar: „En
miðjumoðið er jú andstöðuafl Sjálf-
stæðisflokksins og við sjáum það víða
að það er áskorun um að það sé rétt
að setja Sjálfstæðisflokkinn til hliðar í
stjórnmálum. Þau sjónarmið eru
runnin undan rifjum þeirra stjórn-
málaafla sem sitja á sakamannabekk
sögunnar með allt niður um sig póli-
tískt séð en þykjast þannig geta talað.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur hvergi
hvikað frá stefnu sinni og sú stefna er
skýr.“
Er nema von að ég og fleiri spyrji:
Hver er miðjumoðsmaður og hver
ekki? Er Sjálfstæðisflokkurinn orðinn
miðjumoðsflokkur eða eru miðju-
moðsmenn andstæðingar flokksins?
Það er auðvitað rétt að innan Sjálf-
stæðisflokksins eru samankomin öfl
og hagsmunir sem eru ólík, en eiga
meira sameiginlegt heldur en það
sem sundrar. Þannig er alltaf þegar
einstaklingar taka höndum saman,
hvort heldur er í íþróttafélögum,
stjórnmálaflokkum eða verkalýðsfé-
lögum. Það hefur þó ekkert með
miðjumoð að gera þegar einstakling-
ar taka sig saman, mynda stjórnmála-
flokk og komast að sameiginlegri
stefnu sem hlýtur alltaf að vera mála-
miðlun af einhverju tagi.
Ég held aö það sé rétt hjá mér að
orðið miðjumoð hafi fyrst heyrst hér á
landi árið 1980 þegar Friedrich
Hayek, nóbelsverðlaunahafi í hag-
fræði, var hér á landi. Hayek notaði
þetta orð um breska íhaldsmenn sem
voru tilbúnir til að gefa eftir grund-
vallarhugsjónir sínar til að ná fram
málamiðlun. Fram til þessa hef ég
skilið miðjumoð með þessum hætti,
og yfirfært á Sjálfstæðisflokkinn:
Sjálfstæðismenn sem eru tilbúnir til
að leggja til hliðar grundvallarhug-
sjónir flokksins, til þess að ná mála-
miðlun við andstæðinga sína. Það
kann því að vekja ugg í brjósti ein-
hverra sem kjósa Sjálfstæðisflokkinn í
borgarstjórnarkosningum, að borgar-
stjóri og oddviti flokksins skuli hrópa
húrra fyrir miðjumoðinu.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Almenna bókafélagsins
FJÖLMIÐLAR
Afmatfrekum börnum
I síðasta sunnudagsblaði Morg-
unblaðsins var grein eftir tvær
blaðakonur um framfærslukostn-
að heimilanna. Niðurstaða grein-
arinnar er sú að fjögurra manna
fjölskyldu vanti tæpar 650 þúsund
krónur til að endar nái saman.
Einstæða móður með tvö börn á
sama aldri og í hinni fjölskyldunni
vantar hins vegar rúmar 840 þús-
und krónur til að ná þessum sömu
endum saman.
Þessi niðurstaða er sjálfsagt lík
því sem flestir mundu búast við.
Undanfarna áratugi hefur þess
verið gætt við hverjar efnahags-
ráðstafanir að bæta hag einstæðra
foreldra. Það er almennt talið að
þeir hafi það bágara en hjónafólk.
Ef útreikningar blaðakvenn-
anna eru skoðaðir kemur hins
vegar í Ijós að ástæða er til að ve-
fengja niðurstöðu þeirra. I dæmi
þeirra er meðal annars gert ráð
fyrir að matarreikningur einstæðu
móðurinnar og barna hennar sé
upp á 405.800 krónur á ári. Matar-
reikningur hjónanna og barna
þeirra er hins vegar 487.000 krón-
ur. Samkvæmt því borðar viðbótin
í hjónafjölskyldunni, það er karl-
inn. fyrir 81.200 krónur. Ef gert er
ráð fyrir að einstæða móðirin
borði álíka mikið þá borða börnin
hennar tvö fyrir 324.600 krónur á
ári eða fyrir 162.300 krónur hvort.
Það er um helmingi dýrara fæði
en móðir þeirra neytir.
Svipaða sögu er að segja af ýms-
um öðrum breytilegum útgjalda-
flokkum. Ótrúlega lítill munur er á
kostnaði einstæðu móðurinnar og
hjónanna. Það er skiljanlegt að lít-
ill munur sé á föstum útgjaldalið-
um, eins og húsnæði, rafmagni,
hita og öðru slíku, en ekki breyti-
legum kostnaði, eins og fötum,
mat og drykk.
Mér finnst nokkuð augljóst af
þessu að eitthvað er bogið við for-
sendur útreikninganna. Ég þekki
að minnsta kosti ekki börn sem
borða á við tvo fullorðna. Og ef
eitthvað er bogið við forsendurnar
þá er niðurstaðan líkast til einnig
röng.
Ég hef nokkrum sinnum skrifað
greinar og fréttir um tilraunir
stjórnvalda til að draga úr afkomu-
mismun einstæðra foreldra og
hjóna. Mínir útreikningar hafa
alltaf leitt í-ljós að fyrir mörgum
árum hafi þessi aðstöðumunur
jafnast með greiðslum úr Trygg-
ingastofnun, frá skattinum og með
niðurgreiddri barnagæslu.
Eftir að þessar greinar hafa birst
hefur fólk haft samband við mig til
að tjá mér að það geti ekki trúað
þessum niðurstöðum. Það er þess
fullvisst að aðstæður einstæðra
foreldra séu lakari en hjóna. Ég
held að sama fullvissa liggi að baki
niðurstöðu blaðakvennanna á
Mogganum. Að minnsta kosti hef-
ur hún truflað þær í að skoða út-
reikninga sína betur.
Gunnar Smári Egilsson
„Hinn Ijóngáfaði
og vel klœddi
stjórnmálamaður
Ólafur Ragnar
Grímsson hefur
enn einu sinni
sýnt og sannað
yfirburði sína í ís-
lenskum stjórn-
málum. “
Ólafur Hauksson,
óróðursfulltrúi Sjálfstæðisflokks.
Næst fer hann að
heyra raddir
„Það hringja viðvörunarbjöll-
ur um allt þjóðfélagið.“
Einar Oddur Kristjánsson
bjargvættur.
Ólympiuleikar
timbraðra
„Á morgun man enginn hver
gerði hvað.“
Tamara Moskvina
skautaþjálfarí.
Svona eru
islenskar konur
„En það er furðulegt að stúlk-
ur skuli meiðast í Noregi en
karlar á Islandi."
Gauti Grétarsson
sjúkraþjálfari.
Ofureðiilegt
„Þetta sýnir skítlegt eðli for-
sætisráðherra.“
Ólafur Ragnar Grímsson,
auglýsingafulltrúl og alþingismaður.
Ég bara ulla á hann
„Ég ætla ekki að ræða orð-
bragð Ólafs Ragnars, þar er
um uppeldisvandamál hans
sjálfs að ræða."
Davíð Oddsson
Viðeyjarkóngur.
Ekki eins og ég
„Sighvat vantar þá þjálfun, yf-
irvegun og athyglisgáfu sem
kemur annaðhvórt af því að
hafa farið f gegnum langvar-
andi háskólamenntun eða
vinnu að alvarlegum og erfið-
um verkefnum utan vettvangs
stjórnmálanna."
Ólafur Ragnar Grfmsson,
skapgerðarrýnlr og alþlnglsmaður.
Við þökkum
fyrir það
„Kennararnir voru hjálplegir
en þeir æstu okkur ekki upp í
neitt."
Hrönn Þrálnsdóttlr,
formaöur nemendafélags
Réttartioltsskóla.