Pressan - 19.03.1992, Blaðsíða 32

32
FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. MARS 1992
E R L E N T
S L Ú Ð U R
Hverfæróskar?
Bandaríska leikstjóragildið veitti árleg verðlaun
sín um síðustu helgi, en sigurvegarinn var Jonat-
han Demme, leikstjóri Lömbin þagna. Verðlaunin
em talin vísbending um að sigurlíkur Demmes og
myndar hans við Óskarsverðlaunaafhendinguna
mánudaginn 30. mars hafi aukist til muna. Frá
1949 hefur leikstjóragildið aðeins veitt þremur
leikstjórum verðlaun, sem Óskarsakademían
heiðraði ekki skömmu síðar. Auk Lömbin þagna Vandi er um
hafa myndimar Bugsy, The Prince of Tides, JFK s|jkt að spá...
og teiknimyndin Fríða og dýrið verið tilnefhdar til
Oskarsverðlauna fyrir bestu mynd síðasta árs.
Imeldaskólaus
Imelda Marcos, fyrrverandi forsetaffú Filipps-
eyja, er nú í miðri kosningabaráttu og lætur ekkert
tækifæri ónotað til þess að ráðast á Corazon Aqu-
ino forseta, en kosningamar verða haldnar hinn 11.
maí. Nú síðast froðufelldi Imelda vegna skóleysis
síns, en sem kunnugt er skildi hún eftir 3.000 skó-
pör í forsetahöllinni þegar hún og Ferdinand eigin-
maður hennar flúðu land í blóðlausu byltingunni
1986. „Persónulegar eigur mínar em enn í höllinni og ég fæ þær ekki.
Aquino hefur meira að segja skóna mína, skópörin mín 3.000!“ Im-
elda, sem er 62 ára, kveðst vilja halda uppboð á skónum og gefa það,
sem fyrir þá fæst, til fátæklinga. „Hún vill ekki láta mig fá skóna.
Kannski hún noti þá sjálf... annars hélt ég að hún notaði miklu stærra
númer en ég.“
Öskubuska
snýr aftur
Öhi Íaáám*-,
AííVj, tA, kc/»shMÖ)
\
vdjiú. tiý+Jitty.
VKJ«
tni
Kosningar í Frakklandi um helgina:
Sósíalistar í afleitri aðstöðu
Teddy Kennedy genginn út
Fyrst Warren Beatty og nú Teddy! Öldunga-
deildarþingmaðurinn og forsetabróðirinn Teddy
Kennedy tilkynnti um síðastliðna helgi trúlofun
sína og lögffæðingsins Victoria Reggie, en þeim
hefur verið vel til vina í mörg ár. Victoria, sem er
38 ára, á tvö böm af fyrra hjónabandi, en hún
skildi árið 1990. Þegar móðir hennar var spurð Sundkennarinn
hvort hana óaði ekki við því að gefa dóttur sína
jafnalræmdum kvennabósa og Teddy svaraði sú gamla: „Ég hef um-
gengist Teddy í fjölda ára og aldrei séð hann drukkinn."
Misheppnað viðtal
Filippus prins, eiginmaður Elísabetar II. Eng-
landsdrottningar, er um þessar mundir í einkaheim-
sókn í Bandaríkjunum. Þar sem hann var á gangi í
miðborg San Francisco í Kalifomíu reyndi útvarps-
fréttamaður ákaft að ná athygli drottningarmanns-
Oss er ekki ins í von um viðtal, en merkilegt nokk án árangurs.
s emmt. Sjónarvottar segja að ekki hafi mátt á milli sjá hvor-
um leið verr, útvarpsmanninum sem hrópaði í sífellu „Hei prins! Hei
prins!" eða Filippusi, sem reyndi að láta ekki á neinu bera og hélt sínu striki.
Glæpirborga sig (um síðir)
Hinn 15. næsta mánaðar verður haldið sér-
kennilegt uppboð vestur í Chicago, en þá gefst
mönnum kostur á að kaupa um 50 muni úr dánar-
búi stórglæponsins Als Capone. Þar á meðal verð-
ur hjónarúm rummungsins, uppstoppaður mer-
lingur og bjórkrús með upphafsstöfum Capones
skomum í. Hlutimir koma úr dánarbúi Capones í
Flórída, en þar lést hann úr sárasótt 25. janúar
1947. Það hefur valdið nokkmm vonbrigðum að
allir gripimir em fremur hversdagslegir, engar vélbyssur, hattar með
skotgötum eða annað af því tagi.
Glœpaskóli Rússa
Washington Post hefur það eftir Arkadí Múrashev, 34 ára gömlum
rússneskum lýðræðissinna, að glæpaaldan í Rússlandi sé það gjald,
sem Rússar þurfi að inna af hendi fyrir frelsið. Þrátt fyrir að þetta
kunni að virðast sennilegt á yfirborðinu þarf að bijóta þessa kenningu
til mergjar, við efumst vemlega um hana. Hér áður töldu menn að
sovéska lögregluríkið hel'ti glæpastarfsemi líkt og flestar aðrar athafn-
ir mannsins. Þeir sem höfðu tækifæri til að skyggnast á bak við Pot-
emkin-tjöldin vissu hins vegar að ofbeldisglæpir vom síður en svo
sjaldgæfir í þrengslum og áfengissýktu þjóðfélagi. KGB braut svo
vitaskuld náttúmrétt eða mannréttindi í sífellu. KGB stundaði innbrot,
kúgun, mannrán, líkamsárásir og morð, en það kom náttúrlega ekki
fram í glæpaskýrslum. Og í þessu landi skortsins var öllu stolið, sem
ekki var naglfast. Það er rétt að glæpir hafa aukist, en það má frekar
tengja almennu stjómleysi en nýfengnu frelsi. Það er almennur mis-
skilningur hjá Rússum, sem hafa þolað áralangar prédikanir gegn
kapítalismanum, að frelsi þýði að allt sé leyfilegt. En í hinum frjálsa
heimi em lög, löggæsla og dómstólar og í raun má færa góð rök fyrir
því að kommúnismi ali af sér glæpahneigð. Þar sem einkaeignarrétt-
urinn er einskis virði glatar orðið „þjófnaður" fljótlega merkingu
sinni. Og þegar Borís frændi fer á hveijum morgni í vellaunaða vinnu
sína hjá KGB með gúmmíslöngu og hnúajám í vasanum er hætt við
að Ivan litli sjái lítið athugavert við það að ganga í skrokk á fólki.
Þvert á skoðanir Arkadís bendir flest til þess að því meira sem frelsið
er, því líklegri séu þegnamir til að virða lög og reglu. Glæpaaldan er
ekki gjald frelsisins heldur enn ein afborgunin af áratugastjóm komm-
únista.
Bæjar- og sveitarstjórnarkosningar eru í
Frakklandi um helgina, á sunnudag.
Sósíalistaflokkur Mitterrands forseta
virðist í afar vondum málum. Hægriöfga-
menn undir forystu Jean-Marie Le Pen
sækja á. Franskir kjósendur virðast
leiðir á gömlu stjórnmálamönnunum,
gömlu andlitunum. Margir ætla að sitja
heima. Ýmsir varpa atkvæði sínu á
smáflokka, til dæmis samtök umhverfis-
verndarsinna.
Skoðanakönnun sem tímaritið
„Le Nouvel Observateur" gerði
fyrir stuttu bendir til þess að
kosningaúrslitin geti vart orðið
annað en mikið áfall fyrir flokk
Sósíalista. Þar segjast aðeins 18
prósent ætla að kjósa flokkinn,
sem hlýtur að teljast háðuleg
útreið, ekki síst í ljósi þess að
15,5 prósent segjast ætla að
kjósa Þjóðfylkingu Le Pens. Frá
fyrri skoðanakönnunum em Sós-
íalistar á undanhaldi, en Le Pen
sækir á, enda þykir meiri
eldmóður ríkja hjá kosninga-
smölum hans en hjá Sósíalistum.
Ekki er það lítið áhyggjuefni
fyrir Sósíalista að fá svipaða
útkomu úr kosningum og hægri-
öfgamenn, sem sumir vilja
meina að séu lítið annað en
fasistar í sparifötum.
Bandalag stóru hægriflokk-
anna tveggja, UDF og RPR, fær
33 prósent í könnuninni, sem
getur varla talist neinn sigur
miðað við fyrra fylgi þessara
flokka. Tveir listar græningja
sækja ákaft fram og hljóta sam-
anlagt 14 prósent, og sækja þau
efalítið til kjósenda sem em
óánægðir með markaðshyggju
Sósíalista. Kommúnistar tóra
enn og fá 8 prósent.
Hins vegar segir það kannski
ennþá meira um ástandið í
frönskum stjómmálum að ein-
göngu 54 prósent segjast ætla að
kjósa. Það er þó ívið meiri áhugi
en í fyrri könnunum, enda hafa
ýmis félagasamtök heitið á
Frakka að fara á kjörstað til þess
að stemma stigu við framsókn
Le Pens.
Ekki er staða Sósíalistaflokks-
ins miklu betri þegar spurt er um
landsmálapólitíkina. Aðeins 16
prósent aðspurðra segjast vonast
til þess að kjósendur noti
kosningamar til að lýsa yfir
stuðningi við Mitterrand og
ríkisstjómina. 63 prósent vilja
þvert á móti að kjósendur noti
þær til að veita óánægju sinni
útrás. Og það er alveg ljóst að
hægriflokkar myndu fá meiri-
hluta ef efnt yrði til þingkosn-
inga. Samkvæmt skoðanakönn-
uninni fengju Sósíalistar þá 22
prósent, hægri flokkamir stóm
samanlagt 39 prósent, Þjóðfylk-
ingin 14 prósent, en græningja-
flokkamir 13 prósent.
Sósíalistaflokkurinn er sem-
sagt í nauðvöm á öllum víg-
-stöðvum. Vandamál hans eftir
ellefu ára stjómarferil Mitter-
rands em ærin. Kannski er efna-
hagskreppan í Frakklandi ekki
stórvægilegri en í öðmm Vestur-
Evrópuríkjum - verðbólga hefur
meira að segja sjaldan verið
minni - en óáþreifanleg stjóm-
málakreppan ágerist hins vegar
stöðugt.
Á henni er svosem engin
einhh't skýring. Á fyrra sjö ára
kjörtímabili sínu lét Mitterrand
engan bilbug á sér finna, hann
hélt um stjómartaumana af þeirri
kænsku sem honum virðist
eðlislæg og því stórlæti sem
Frakkar eiga að venjast úr
forsetahöllinni; þegar hann fór
fram í annað sinn 1988 gat
enginn ógnað honum. En nú er
hann kominn hátt á áttræðisaldur
og þjóðin sér á honum augljós
ellimerki. Hann þykir veiklaður,
hikandi, ráðvilltur og algengt er
að franskir fjölmiðlar spyrji:
Hvar er försetinn? Eða jafnvel:
Hvemig á áð koma í veg fyrir að
forsetinn sitji út kjörtímabilið,
sem endar 1995?
Allt ber að sama bmnni:
Sósíalistaflokkurinn hefur verið
umvafinn hneykslismálum,
smáum og stórum, sem mörg
tengjast fjárreiðum flokksins og
flokksmanna. Nýlegt vandræða-
mál var einnig þegar eftirlýstum
palestínskum skæmliðaforingja
var smyglað inn í Frakkland til
lækninga. Margir telja að Mitt-
errand hafi gert sig sekan um
mikið dómgreindarleysi þegar
hann lét Michel Rocard, tiltölu-
lega vinsælan forsætisráðherra,
taka pokann sinn, en fékk í stað-
inn Edith Cresson, sem var hon-
um sjálfum mun þóknanlegri.
Ætlun Mitterrands var að gera
andlitslyftingu á stjóminni og
flokknum, meðal annars með því
að setja konu í forystusæti. Það
mistókst hrapallega og Cresson
nýtur sérdeilis lítilla vinsælda.
Við þetta bætist svo mikið at-
vinnuleysi, kynþáttavandamál
sem ógnar friðnum í stórborgum
og áhyggjur yfir því að Þjóð-
verjar séu hvarvetna að vaxa
Frökkum yfir höfuð.
Og Le Pen. Mitterrand hefur
verið gefið að sök að hafa að
vissu leyti stólað á Le Pen til að
kljúfa raðir hægrimanna. Þannig
hafi þessi slóttugi stjómmála-
maður ekki verið neitt sérstak-
lega mótfallinn því að Le Pen
næði ákveðnum styrkleika. Með
því móti hafi verið tryggt að
kjörfylgi reyttist af hinum hóf-
samari hægri flokkum og þeir
væntanlega þurft að dúsa utan
stjómar, en líka að þeir yrðu í
eilífum vandræðum innanflokks
með afstöðuna til Le Pens og
samstarfs við hann.
Nú er staða Le Pens hins
vegar orðin svo sterk að mörgum
virðist þessi refskák ætla í
hausinn á forsetanum aftur.
Alténd yrði það pínleg staða ef
Sósíalistar fengju ekki all-
verulega fleiri atkvæði en Þjóð-
fylkingin í kosningunum um
helgina.
En það eru ekki einasta Sós-
íalistar sem eiga í vandræðum.
Vantrú á stjómmálamönnum
er útbreidd, að ekki sé talað um
almennan leiða. Hægrimönnum
hefur til dæmis ekki tekist að
nýta sér almennilega veika stöðu
Sósíalistaflokksins. Það er kann-
ski ekki furða, valkostimir þeim
megin virðast ekkert sérstaklega
nýstárlegir: Þar bítast nefhilega
enn um forystuhlutverk þeir
Jacques Chirac, borgarstjóri í
París og fyrrum forsætisráð-
herra, og Valéry Giscard d’Est-
aing, sem var forsætisráðherra
fyrir margt löngu.
Egill Helgason.
Francois Mitterrand á íslandi 1990: Frakkar hafa snúið við honum baki og nú er ekki einu sinni
víst að Sósíalistar fái ýkja meira fylgi en Pjóðfylking Le Pens.