Pressan - 02.04.1992, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR PRESSAN 2. APRÍL 1992
23
STJÓRNMÁL BIRGIR ÁRNASON
Hvar eru vörslumenn eignarréttarins?
í Sjálfstæðisflokknum er djúpstæður
ágreiningur um hvort og með hvaða hætti
eigi að breyta tilhögun fiskveiðistjómar
við Island. Þessi ágreiningur endurspegl-
ast skýrast í rimmu þeirri sem geisað hef-
ur milli Þorsteins Pálssonar sjávarútvegs-
ráðherra og Morgunblaðsins um nokkurt
skeið.
Nýjasta innleggið í þessa rimmu er
langt viðtal sem Morgunblaðið átti við
sjávarútvegsráðherra íyrir skömmu. Við-
talið er athyglisvert fyrir margra hluta
sakir en þó einkum íyrir að opinbera að
svo virðist sem sjávarútvegsráðherra
verði sífellt þvergirðingslegri í afstöðu
sinni til nýrra hugmynda um stjóm fisk-
veiðanna, sérílagi hugmynda um gjald
íyrir veiðileyfi.
í umræddu viðtali ítrekar Þorsteinn þá
skoðun sína að vandi íslenskra sjávarút-
vegsfyrirtækja stafi af því að um langt
árabil hafi of mikið fjánriagn verið dregið
út úr sjávarútvegi með rangri skráningu á
gengi krónunnar. Þessu til sönnunar
bendir hann á viðvarandi halla á viðskipt-
um íslendinga við útlönd. Þessi skoðun er
öll á misskilningi byggð og er það í sjálfú
sér alvarlegt mál að sjávarútvegsráðherra
skuli haldinn slíkum ranghugmyndum.
Fyrst skal á það bent að viðskiptahalli
síðustu ára á sér ekki sömu skýringar og
viðskiptahalli á ámm áður. Viðskiptahalli
sfðustu ára stafar að stómm eða jafnvel
langstærstum hluta af vaxtagreiðslum af
erlendum lánum. Hann má því rekja til
langvarandi erlendrar skuldasöfnunar,
einkum á áttunda áratugnum og framan af
þeim níunda. Núverandi viðskiptahalli
gefur því ekki vísbendingu um að gengið
sé rangt skráð og er alls ekki tilefni til
gengisfellingar.
Aðalatriðið er þó að fiskveiðar byggj-
ast á nýtingu sameiginlegrar auðlindar
sem ævinlega býður þeirri hættu heim að
gengið sé of langt í nýtingu auðlindarinn-
ar nema aðgangur að henni sé takmarkað-
ur. Fiskveiðar án aflatakmarkana leiða
óhjákvæmilega til offjárfestingar í útgerð
og of mikillar sóknar í fiskstofna. Þetta
var ástandið sem ríkti áður en kvótakerfið
var tekið upp á síðasta áratug. Það var
hins vegar gert til muna of seint og á kerf-
inu vom í upphafi agnúar sem stuðluðu að
áframhaldandi offjárfestingu.
Breytingar á fýrirkomulagi fískveiði-
stjómar eiga að miða að tvennu. Annars
vegar að aukinni hagkvæmni, minni til-
kostnaði við að afla sömu verðmæta. Hins
vegar að réttlátari skiptingu á arðinum af
fiskstofnunum, helstu auðlind þjóðarinn-
ar, sem lögum samkvæmt og í vitund allra
Islendinga er sameign okkar.
Úthlutun kvóta ásamt frjálsu framsali
hans milli aðila getur tryggt aukna hag-
Þessi skoðun er öll á
misskilningi byggð og
er það í sjálfu sér al-
varlegt mál að sjávar-
útvegsráðherra skuli
haldinn slíkum rang-
hugmyndum.
kvæmni jafht og gjaldtaka fyrir veiðileyfi.
Endurgjaldslaus úthlutun ajflakvóta felur
aftur á móti í sér eignatilfærslu ffá stærst-
um meirihluta þjóðarinnar til minnihlut-
ans án þess að bætur komi fyrir. Slíkt
stenst ekki réttlætisskoðun.
Allir íslendingar eiga tilkall til fisk-
stofhanna í sjónum. Það er ábyrgðarhluti
að svipta meginþorra þeirra þessu tilkalli
og umhugsunarefni að sjávarútvegsráð-
herra úr röðum sjálfstæðismanna skuli
vilja standa að slíkri eignaupptöku í þágu
lítils minnihluta. Hvar eru vörslumenn
eignarréttarins nú?
Höfundur er hagfræöingur hjá EFTA í Genf.
STJÓRNMÁL
Ríkisvernduð einokun
HREINN LOFTSSON
Auglýsingar mjólkursamsölunnar um
50 prósent afslátt á brauðum hafa vakið
mikla athygli. Koma þessar auglýsingar í
kjölfar deilna sem forráðamenn fýrirtæk-
isins hafa átt í fjölmiðlum við eigendur
Baulu sem halda því fram að fyrirtæki
þeirra hafi mátt þola hvers kyns bola-
brögð á markaðinum af hálfu MS. Um
langan tíma hafa borist fregnir að MS
haldi verði á jógúrt niðri með því að
hækka verð á annarri framleiðslu sinni.
Sams konar ásakanir hafa komið frá ís-
gerðum og framleiðendum ávaxtasafa
sem eru í samkeppni við Mjólkursamsöl-
una. Nú virðist sem röðin sé komin að
brauðinu og mega því brauðgerðimar fara
að vara sig.
Þessar fréttir leiða athyglina að því að
ekki er allt sem sýnist í samkeppnismál-
um okkar. Mér virðist sem menn einblýni
um of á tiltekin fýrirtæki sem þó þurfa að
beijast í samkeppni en snúa blinda aug-
anu að fýrirtækjum á borð við MS sem
búa við ríkisvemdaða einokun. Fyrirtæki
nálægt landbúnaðinum sem getur í skjóli
svæðisbundinnar einokunnar á afurðasölu
nýtt gróða sinn og aðstöðu til að drepa
niður samkeppni á alls óskyldum sviðum.
Svo virðist sem eftirlit og aðhald af hálfu
Verðlagsstofnunnar sé ekkert og er þar
hugsanlega um að kenna ófullkominni
samkeppnislöggjöf. MS er raunar svo ör-
uggt um sig að fýrirtækið fer í nýtt við-
skiptastríð á sama tíma og það er kært til
„Launþegar í landinu greiða með sköttum sín-
um þann helming brauðsins sem Mjólkursam-
salan þykist geta gefið ókeypis í auglýsingum
sínum.“
verðlagsyfirvalda fyrir ólögmæta við-
skiptahætti í allt annarri grein.
A sama tíma og þessi þróun á sér stað
ganga menn fram fýrir skjöldu og gan-
rýna hinn svokallaða „kolkrabba" og
draga upp dökka mynd af ofurveldi fjár-
magnseigenda í kringum Eimskipafélag
íslands. Jafhvel Morgunblaðið hefur tekið
undir þennan kór en virðist ekki gera sér
sömu áhyggjur af fýrirtækjum á borð við
MS. í tilviki Eimskipafélagsins er þó að-
eins um það að ræða að menn hafa rekið
fýrirtæki vel og hagnast af því. Fyrirtæki
sem ekki býr við einokunarvemd ríkisins
og nýtur ekki vélræns styrkjakerfis á
kostnað skattgreiðenda með niðurgreiðsl-
um. Hagnaður Eimskipafélagsins á sr'ð-
asta ári var ekki fenginn með undirboðum
sem óbeint komu úr vasa skattgreiðenda.
Launþegar í landinu greiða hins vegar
með sköttum sínum þann helming
brauðsins sem Mjólkursamsalan þykist
geta gefið ókeypis í auglýsingum sínum.
Viðskiptaráðherra hefur lagt fram
frumvarp að nýjum samkepnislögum og
er það vel. En þar verða menn að hafa
hugfast að einokun er verst þegar hún fær
þrifist í skjóli ríkisvemdar eins og í dæmi
Mjókursamsölunnar. Af þeim sökum er
því einnig pauðsynlegt að breyta lögun-
um sem veita einokunarfyrirtækjum á
borð við MS þau forréttindi sem þau
njóta. Lögin voru upphaflega sett til að
drepa niður hið fijálsa framtak og það er
löngu tímabært að heimila samkeppni í
framleiðslu mjólkurafurða. í öllu falli er
nauðsynlegt að koma í veg fýrir að slrk
fýrirtæki geti notað einokunargróða sinn
til að færa út kvíamar á öðrum sviðum
ffamleiðslu og viðskipta.
Höfundur er aöstoöarmaöur forsætisráöherra.
„ Við lögðum
upp dœmið í
leikhléi og
ákváðum að
gera ákveðna
hluti, þar á
meðal fara út í
slagsmál og
tapa með
sœmd. “
Þorbergur Aðalsteinsson þjálfari
J—^ cv ev þcdb kcrryucc)
,Úg vil ekki segja það að ég sé
hættur í landsliðinu eða hvort ég
ætla að halda áfram að spila með
liðinu.“
Kristján Arason
vinstrivængur
(^í&ZcxZ lctcxcu?Z
„Fingurbrjótur er athugunar-
leysi — þarf ekki að vera ásetn-
ingssynd. Hann er þess vegna
ekki vísbending um neitt annað
en klaufsku."
Jón Baldvin Hannibalsson
utanrfkisráðherra
J-^ cxc) crcxi- cýcrtí, cxiS
JcxÍi \acaa, e-títíZ
■ftcccpcvcAittíÍuA,
„Þctta er ekkert annað en titt-
lingaskítur."
Eiöur Guönason
umhverfisráöherra
J-3cxc) e-t- Jctícx a
tíý&Lcxcvcx. . .
,Úg var alltaf að fást við aðra
hluti en hinir strákamir.“
Páll Óskar Hjálmtýsson
söngvari
dJJjvcvc) cive-c) txZcxcv
364?
FJÖLMIÐLAR
Er Morgunblaðið vandað blað?
Stundum lætur fólk mig
heyra ýmislegt misjafnt um
PRESSUNA. Ég tek svona
mátulega mikið mark á því eins
og gefur að skilja. Ég tek nefni-
lega mátulega mikið mark á
fólki. A sumum tek ég mikið
mark en ekkert á öðmm.
Ég tek til dæmis ekkert mark
á þeim sem segja að PRESSAN
sé ekki nógu vönduð. Ekki
vegna þess að ég telji að ekki
megi vanda ftéttaflutning blaðs-
ins betur eða myndimar, útlitið
og málfarið. Síður en svo. Ég lít
á það sem eilífðarverkefni. Þeir
sem tala um að blaðið sé ekki
nógu vandað eiga hins vegar
sjaldnast við þetta. Þegar þeir
tala um vönduð og óvönduð
blöð eiga þeir vanalega við eitt-
hvað í líkingu við virðuleika
eða íhaldssemi blaða.
Það sama fólk og segir
PRESSUNA óvandaða er iðu-
lega á því að Morgunblaðiö sé
vandað blað. Að þar sé stunduð
vandaðri blaðamennska. Ég get
ekki verið sammála þessu.
Ég sé ekki að vönduð blaða-
mennska felist í því að tala við
forstjóra og éta upp eftir honum
gengi fýrirtækis hans og hversu
vel hann og starfsfólkið stóðu
sig á síðasta ári. Ekki frekar en
það væri vönduð blaðamennska
af okkur á PRESSUNNI að
ræða við brottrekinn starfsmann
forstjórans og éta upp eftir hon-
um hvað fýrirtækið er illa rekið
og afurðir þess slæmar.
Hvort tveggja er dæmi um
óvandaða blaðamennsku þar
sem blaðamaðurinn er ekkert
nema eym og hönd. Hann skrif-
ar það sem hann heyrir án þess
að kanna sannleiksgildi þess
eða reyna að setja það í eitthvert
vitrænt samhengi.
Stærstur hluti frétta Morgun-
blaðsins er þannig unninn af
eymm og höndum blaðamann-
anna. Þeir tala við svokallaða
„aðila vinnumarkaðarins",
fréttafulltrúa Flugleiða forystu-
menn alls kyns hagsmunahópa
og pólitíkusa. Yfirleitt alla; svo
framarlega sem þeir eru með
bindi og tilheyra fýrirfram við-
urkenndum hópi „aðila frétta-
markaðarins“.
Þá sjaldan blaðamenn Morg-
unblaðsins fá að nota heilann,
sem er á milli eymanna og
handanna, em fréttaskýringar
þeirra settar einhvers staðar
djúpt inn í blaðið. Á sjálfum
fréttasíðunum fá „aðilar frétta-
markaðarins" einir að ráða.
En með því að láta fréttimar
rúlla dag eftir dag frá þungu
hljóði samningamannanna og
nýjum farkostum Flugleiða yfir
í álit Seðlabankans á vaxta-
ákvörðun viðskiptabankanna
hefur Morgunblaðinu tekist að
búa til rhaldssaman og virðuleg-
an blæ. Þótt auðveldara sé að
gera það vel sem margoft hefur
verið gert áður er það síður en
svo einhlítt. Og þegar það hefur
verið gert ógnarlengi fara þeir
sem ffamkvæma verkið að tapa
upphaflega tilganginum og af-
raksturinn verður geldur.
Þannig finnst mér Morgun-
blaðið vera í dag. Ihaldssamt og
í raun fjarskalega óvandað blað.
Gunnar Smári Egilsson
, J dag er ekki dagur stórra
yfirlýsinga."
Guömundur J. Guðmundsson
verkalýösrekandi
'eZcvw&ZtiZ
„Ég bjó í Rússlandi þegar ég
fór út í geiminn og verð þar
áfram.“
Sergej Krfkaljov
geimfarl
V?)Jcrtg.tCsCvtr'cCCCýc)
„Svisslendingar em erfiðir við
að eiga því þeir stefha að því að
ljúka hverri sókn með marki."
Bjarni Felixson
sjónvarpsspekingur