Pressan - 02.04.1992, Blaðsíða 33

FIMMTUDAGUR PRESSAN 2.APRÍL1992
33
E R L E N T
Til sölu:
Dr. Owen slyður
íhaldið
Fyrrum utanríkisráðherra Bret-
lands og forystumaður jafnaðar-
manna, dr. David Owen, er
sagður ákveðinn í að styðja
Ihaldsflokkmn í kosningunum
eftir viku. Hann hefur látið þetta
berast til stuðningsmanna sinna,
sem þó eru víst ekki margir eftir.
Owen hefur verið heimilis-
laus í breskri pólitík undanfarin
misseri, eftir að jafnaðarmenn
tóku höndum saman við frjáls-
lynda undir forystu Paddy
Ashdown. Hann byrjaði feril
sinn sem þingmaður Verka-
mannaflokksins, stofnaði síðan
Jafnaðarmannaflokkinn og virð-
ist nú ætla að stíga skrefið til
fulls að Margréti Thatcher burt-
genginni. Það er gott á milli
þeirra Owens og John Majors
forsætisráðherra og Owen er
hlynntur hóflegri andstöðu Maj-
ors gegn Evrópubandalaginu.
Fyrr á árinu bauð Major Ow-
en að gerast ríkisstjóri í Hong
Kong, en af því varð ekki. Með-
al þeirra sem hafa fylgt Owen í
Jafnaðarmannaflokknum er
stórmeistarinn í skák, Nigel
Short. Hann gekk í íhaldsflokk-
inn fyrir skömmu og bíður þess
nú að lærimeistarinn tiikynni
hamskiptin opinberlega.
KGB-leyndarmál
Upplýsingar eru verðmætar.
Þeir hafa lengi vitað það hjá
KGB. Og þegar eftirlaunin eru
ekki upp í nös á ketti er ekki um
annað að ræða en fara þangað
sem peningamir eru. Til Holly-
wood.
Fjórir fyrrum háttsettir starfs-
menn KGB tilkynntu í síðustu
viku að þeir væru tilbúnir til
samninga við bókaútgeféndur og
kvikmyndaframleiðendur. Þeir
vom eðlifega ekki margmálir um
efnið, en sögðu þó nóg til að kitla
forvitni væntanlegra kaupenda.
Anatoly Yatskov sagðist hafa
stjómað þjófnaði á kjamorku-
leyndarmálum Bandaríkjamanna
og sagði að sumir bandarískra að-
stoðarmanna hans væm enn á lífi í
Bandaríkjunum. Oleg Nechipor-
enko hitti Lee Harvey Oswald
tvisvar í september 1963, tveimur
mánuðum fyrir morðið á John F.
Kennedy.
Meðkveðjufrá
Kómeiní
JEANE KIRKPATRICK
Abyrgðarlaus utanríkisstefna Bush
„ Utanríkisstefnan er ekki autt blað,
sem forsetinn getur skrifað samkvœmt
eigin geðþótta og geðshrœringum..."
Arásir George Bush og ríkis-
stjómar hans á ísraelsríki hafa
magnast og nú er svo komið að
þær geta eyðilagt samband
þjóðanna tveggja.
Bush og James Baker utan-
ríkisráðherra hafa haldið uppi
linnulausum árásum á ísrael og
um leið tekið æ meira undir
málstað Palestínumanna í deil-
um araba og gyðinga. Þetta hafa
þeir gert með fordæmalausum
atkvæðagreiðslum í Sameinuðu
þjóðunum, með afstöðunni í
fríðarviðræðunum, með því að
tengja lánsábyrgðir fyrir ísrael
við landnámið þar og nú síðast
með nafnlausum leka um ólög-
lega vopnasölu og gagnsleysi
ísraels sem bandamanns.
í Sameinuðu þjóðunum hafa
Bandaríkin léð nafn sitt við þá
skoðun að ofbeldi Palestfnu-
manna gegn ísraelsmönnum sé
einhvem veginn ásættanlegra
en vamaraðgerðir sem ísraels-
menn grípa til.
í friðarviðræðunum hefur
bandaríska ríkisstjómin beitt
ísraelsmenn miklum þrýstingi
til samninga, ekki staðið við
fyrirheit sín varðandi samsetn-
ingu sameiginlegrar viðræðu-
nefhdar Jórdaníu og Palestínu-
manna og veitt vegabréfsáritun
háttsettum yfirmanni PLO. Þar
hafa Bandaríkin Ifka gefið Sýr-
landi ádrátt varðandi Gólan-
hæðimar og gefið til kynna að
Bandaríkin taki undir eitthvað
af landakröfum Sýrlendinga.
I ntálefnum vesturbakkans
hefur ríkisstjómin hafhað kröf-
um ísraelsmanna og veitt braut-
argengi þeirri skoðun að land-
svæðið sé í raun arabískt eða
„palestínskf'.
Með því að setja sem skilyrði
fyrir lánsábyrgðum að hætt
verði byggingum á vesúirbakk-
anum grefur stjórnin undan
langvarandi stuðningi við rétt
sovéskra gyðinga til að setjast
að í Israel og styður kröfu Pal-
estínumanna til landsins alls.
Fyrir nokkmm dögum skrif-
aði blaðamaður New York Titn-
es, Thomas Friedman, sem er
mjög innundir í utanríkisráðu-
neytinu, að straumhvörf hefðu
orðið í samskiptum ísraels og
Bandaríkjanna vegna þess að
ísrael er ekki lengur talið hem-
aðarlega mikilvægt nú að loknu
kalda stríðinu.
Hvers vegna kýs Bush að
fylgja stefnu sem heggur að rót-
um tengsla Bandaríkjanna og
ísraels? Engar pólitískar að-
stæður knýja hann til þess. Það
er enginn þrýstingur innanlands
um slíkar breytingar. Engar
óskráðar reglur eða hefðir rétt-
læta stefnubreytingu.
Hver em markmið Bush með
stefnubreytingu sem aflar hon-
um fárra vina og kostar hann
góðvild margra Bandaríkja-
manna — og ekki einungis
bandarískra gyðinga heldur
milljóna annarra?
Okkur er sagt að Bush og
Baker fmnist þetta spuming um
gmndvallaratriði. En hvaða
gmndvallaratriði segja til um að
það sé eitt af markmiðum ffið-
arviðræðna að koma aftur á
landamærunurn sem giltu fyrir
1967? Bush og Baker virðast
hafa tekið þá afstöðu án þess að
hugleiða hvemig þau landa-
mæri urðu til og hvort hægt er
að veija þau.
Hvaða gmndvallarafstaða
felst í því þegar bandaríski for-
setinn fellir niður skuldir
Egyptalands í Persaflóastríðinu
en neitar ísrael um lánsábyrgð
—jafnvel þótt síðamefnda ríkið
hafi ætíð staðið í skilum og sýnt
góðan samstarfsvilja í því sama
stríði?
Hvaða gmndvallaratriði var
það sem gerði Bush svo ákafan
stuðningsmann Saddams Hus-
sein alveg þar til ráðist var inn í
Kúveit, en fær hann til að efast
um gildi Israels sem banda-
manns? Hvaða grundvallarat-
riði knýr hann til að heimta að
landnámi sé hætt, en ekki beita
araba þrýstingi um að aflétta
viðskiptaþvingunum sínum eða
stöðva intifada-uppreisnina?
Er hugsanlegt að Bush sjái
enga ástæðu til að rækja tengsl-
in við ísrael úr því að kalda
stríðinu er lokið? Hvað verður
þá um Bretland, Frakkland,
Þýskaland, Portúgal, Japan,
Tyrkland og Grikkland?
Utanríkisstefna þjóðar er
ekki autt blað sem forsetinn get-
ur skrifað samkvæmt eigin geð-
þótta og geðshræringum. Utan-
ríkisstefnan á að endurspegla
langtímaviðhorf og gildismat
þjóðarinnar. Stefna Bush gagn-
vart ísrael gerir það ekki.
Höfundur er fyrrverandi sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuöu þjóöunum.
Margt var gert til hátíðabrigða
þegar Markus Wolf, einn helsti
yfirmaður Stasi, austur-þýsku
leynilögreglunnar, varð sextugur
19. janúar 1983. Wolf naut mik-
illar hylli hjá undirmönnum sín-
um; hann þótti gamansamur og
greindur — þeir litu á hann sem
eins konar guðföður. Það var
mynduð sérstök nefnd, vinnu-
hópur, til að heiðra Wolf á af-
mælinu.
hann kvæði. Listamenn máluðu
myndir. Það vom meira að segja
samin tónverk.
Ekki veigaminnst var framlag
Erich Schmitt sem starfaði við að
teikna skopntyndir í Berliner
Zeitung. Hann settist niður og
teiknaði nokkrar gamansamar
myndir sem lýstu starfi Markus-
ar Wolf og kollega hans. Mynd-
imar vom svo færðar Wolf að
gjöf og ekki er vitað betur en að
Eftirlitsmenn bandaríska seðla-
bankans hafa áhyggjur af miklu
magni af fólsuðum hundrað dala
seðlum sem hafa dúkkað upp hér
og hvar um heimsbyggðina.
Grunur leikur á að þeir séu ættaðir
ffá íran, en rétt fyrir utan Teheran
er fúllkomin prentsmiðja sem ír-
anir eignuðust á valdatíma Pa-
hlevi keisara. Hryðjuverkasamtök
Hezbollah virðast nota þessa pen-
inga til að fjármagna starfsemi
sína og sumir seðlanna em svo vel
gerðir að þeir hafa sloppið í gegn-
um vélar bandaríska seðlabank-
ans án þess að upp kæmist.
Ekki hlíft á friðartímum; sverð alþýðulýöveldisins brýnt fyrir
frekari átök.
Lengi bmtu menn heilann um
hvemig væri hægt að gleðja hinn
háttsetta yfirmann sem var svo
dularfullur að til ársins 1978 var
aðeins til ein ljósmynd af honum
á Vesturlöndum. Gjafimar á af-
mælisdaginn urðu svo margar að
hann varð að panta sér vömbíl til
að flytja þær heim. Skáld sem
vom handgengin Stasi ortu um
honuin hafi verið skemmt.
Þama er Wolf í gervi gaup-
unnar, en það var eitt af viður-
nefnum hans: „Mischa der
Luchs.“ Eins og fyrirmyndin er
gaupan slóttugt dýr með sérstak-
lega góða sjón. Og þótt teiknar-
inn geri gott úr öllu saman sýna
myndimar glöggt hvað Wolf og
undirsátar hans aðhöfðust; Síma-
Alltaf á verði; Símalínur hleraðar af kappi.
Vaktmenn friöar meðal manna; í skriftastólnum er ýmis leyndarmál aö hafa.
Hermenn ósýnilegra vígstöðva; flotaæfingar hjá Atlantshafs-
bandalaginu.
línur em hleraðar, sverð alþýðu-
lýðveldisins er brýnt fyrir átökin,
skrifstofustúlkur í Bonn dregnar
á tálar. Kannski ekkert sérstak-
lega fyndið þegar öllu er á botn-
inn hvolft.
Annars virðist „menningarlíf-
ið“ innan Stasi hafa verið alllíf-
legt, ekki síst fyrir tilstilli Wolfs
sem gekk með rithöfund í mag-
anum. Leyniþjónustan hefði orð-
ið fjömtíu ára í febrúar 1990. Af
því tilefni var tekið saman efni á
hljómplötu sem stóð til að dreifa
meðal Stasi-manna þennan
merkisdag. Þá var Beriínarmúr-
inn náttúrlega fallinn, svo lítið
varð úr hátíðahöldum. Hljóm-
platan kom þó út í litlu upplagi
og héldu einir þúsund Stasi-
menn út í óvissuna með hana
undir hendinni. Þar er meðal
annars að finna hvatningarljóð
sem er sungið við lag rússneskra
„tsjekista" eða leynilögreglu-
manna. Höfundurinn er títt-
nefhdur Markus Wolf:
Engin ró í hjartanu; skrif-
stofustúlkur í Bonn dregnar
á tálar.
Við erum alltafd verði
ogfmnum t hjartanu enga ró.
Ekki heldur á friðartímum
er okkur hlíft.
Tsjekistar, vaktmenn
friðar meðal manna —
hermenn hinna ósýnilegu
Left að skógar-
manm
Loksins, loksins er von um að
snjómaðurinn hræðilegi eða ein-
hver frænda hans finnist. Fransk-
ur kvikmyndagerðarmaður, Syl-
vain Pallix, hyggur á ferð til Rúss-
lands að finna skepnu sem kallast
Almasty eða skógarmaðurinn í
Kákasus.
Almasty er 180-200 sentimetr-
ar á hæð, mjög loðinn og svo til
höku- og hálslaus, eins konar
þroskaheftur Neanderthal-maður.
Hann er vel þekktur í Kákasus og
sást síðast til hans í fyrra. Hann
gefur aldrei gert mönnum mein,
en á til að stela sér til matar af
bóndabæjum og fótum af þvotta-
snúmm, þótt oftast kjósi hann að
spranga um berrassaður.
Þýska alþýðulýðveldið
Stasi-menn slá á létta strengi