Pressan - 07.05.1992, Blaðsíða 28

PENINGAR
Það er erfiðast
að eignast
Wmm í

fyrstu milljónin

Það er tvennt ólíkt að spara
og eiga sparifé. Þeir sem eru að
byrja núna að spara fyrir utan-
landsferð í haust niunu ekki sjá
mikinn árangur af spamaðinum
í formi vaxta. En þeir sem hafa
náð að spara saman einni millj-
ón eða svo hafa alla möguleika
til að láta milljónina vaxa og
dafna á auðveldan hátt. Fyrr á
öldinni sagði okurlánari einn
eilthvað á þessa leið: Það er erf-
iðast að eignast fyrstu milljónina
en síðan er hún fljót að hlaða ut-
an á sig.
Þessi orð em enn í fullu gildi.
Gamalreyndur bankamaður sem
PRESSAN ræddi við sagði það
fráleitt að fólk hefði einhverjar
vaxtatekjur af sparnaði á al-
mennum sparisjóðsbókum í
bönkum og sparisjóðum. Þessar
stofnanir hefðu lítinn áhuga á
spamaði litla mannsins og mætti
raunar segja að eigendur pen-
inga á almennum bókum væm
arðrændir.
„Vextir af innstæðu á al-
mennum sparisjóðsbókum em
örlítið mismunandi, en að jafn-
aði em vextimir ekki nema 1%.
Hér er því frekar verið að
geyma peninga fyrir fólk á ör-
uggum stað en ávaxta þá. En
það em ekki allir sem átta sig á
þessu og sérstaklega virðist
sumt gamalt fólk fastheldið á
þessar sparisjóðsbækur sínar
sem gefa engan arð. Því finnst
kannski gott að geta gengið að
innstæðunni hvenær sem er, en
það er nöturlegt að sjá jafnvel
hundruð þúsunda standa
óhreyfð á svona bók ámm sam-
an. Þetta fólk er að tapa háum
vaxtatekjum sem það gæti feng-
ið með því að ávaxta spariféð á
réttan hátt án áhættu. En margir
treysta sínum gamla banka og
em ekkert að velta fyrir sér öðm
sparnaðarformi. Eigendur al-
mennra bóka hafa ekki sinn
einkaþjón eða fulltrúa í bönkun-
um til að gæta hagsmuna sinna,“
sagði þessi bankamaður.
Hvar skal ávaxta spariféð?
Þótt eigendur almennra spari-
sjóðsbóka fái lítinn sem engan
arð af innstæðunni er hún þó
geymd á ömggum stað. En til að
láta peningana ávaxta sig eru
aðrar leiðir vænlegri. Þær em
bara orðnar svo margar að fólk
veit ekki sitt rjúkandi ráð og
sumar ávöxtunarleiðir em ekki
án áhættu.
Auk almennra bóka bjóða
bankar og sparisjóðir upp á ým-
iss konar sparisjóðsreikninga,
verðtryggða og óverðtryggða,
þar og er góð ávöxtun í boði á
sumum þessara reikninga. En sá
böggull fylgir skammrifi að
þessum reikningum fylgir oftast
krafa um töluvert langan bindi-
tíma innstæðu. Því vilja margir
sparendur frekar ávaxta fé sitt í
verðbréfum. En hvar skal
ávaxta? Lítum á hluta þess sem
er í boði á þeim markaði:
Skyndibréf
Markbréf
Öndvegisbréf
Þingbréf
Reiðubréf
Valbréf
íslandsbréf
Launabréf
Skammtímabréf
Tekjubréf
Kjarabréf
Fjórðungsbréf
Sýslubréf
Heimsbréf
Einingabréf 1,2 og 3
Vaxtabréf
Sjóðsbréf 1,2,3,4 og 5
Húsbréf
Ríkisbréf
Þessu til viðbótar em svo alls
konar skuldabréf og hlutabréf
og hver veit hvað. Þegar tekin er
ákvörðun um að hefja spamað
er sjálfsagt að leita ráða hjá
bönkum, sparisjóðum eða öðr-
um þeim fyrirtækjum sem taka
að sér að „ávaxta sparifé á vin-
sælan og ömggan hátt“ eins og
okurlánari orðaði það jafnan í
blaðaauglýsingum í eina tíð. En
að fengnum öllum upplýsingum
verður hver og einn að ákveða
hvaða leiðir hann fer í að spara
og ávaxta sparifé sitt.
Að eignast sjö milljónir
Af og til fáum við fréttir af
ævintýralegum gróða og það
skattfrjálsum sem rennur í vasa
manna sem gera sér það helst til
dundurs að sýsla með verðbréf
og hlutabréf. Við skulum ekki
láta slíkar fjársjóðsfréttir mgla
okkur í ríminum. Þeir em néfni-
lega flestir sem þurfa að vinna
fyrir sínu áður en þeir geta farið
að láta peningana vinna fyrir
sig. Raunhæfur spamaður hins
venjulega borgara á ekkert skylt
við happdrættisvinning eða pen-
ingaleik þeirra sem hafa fésýslu
að atvinnu.
Vextir breyttust 15-20 sinn-
um á síðasta ári og em enn á
hreyfingu. Það er því varhuga-
vert að fara úl í mikinn vaxtaút-
reikning til að sýna ávöxtun
sparifjár. Þótt hvert prósentustig
skipti máli er það ekki síður tím-
inn sem ræður því hver árangur
verður af reglubundnum spam-
aði.
Það má hins vegar nefna
nokkur dæmi um hvað ávinnst
með reglubundnum en varfæm-
um spamaði og nota sennilegar
tölur um vexti umfram verð-
bólgu. Það er þó rétt að halda
sér í lægri kantinum því aukin
áhætta fylgir hærri ávöxtun til
dæmis verðbréfa.
Ef byrjað er á botninum þá er
það svo að ein króna sem lögð
er fyrir í dag verður orðin að
rúmum 10 krónum eftir 40 ár ef
reiknað er með 6% vöxtum um-
fram verðbólgu allan tímann.
Svo tekið sé stærra dæmi má
hugsa sér fimmtugan mann
sem byrjar að leggja fyrir
15 þúsund krónur á mán-
uði þann 1. júní næst-
komandi. Þessu heldur
hann áfram næstu 20
árin og ef við höldum
okkur við 6% vexti
umfram verðbólgu
allan tímann er uppsafnaður
höfuðstóll orðinn um sjö millj-
ónir króna þegar maðurinn er
sjötugur.
Hvað á að gera við pening-
ana?
Nú skulum við reikna með
því að okkar maður sé hinn
sprækasti enda á besta aldri.
Hann ákveður því að taka þrjár
milljónir af höfuðstólnum og
fara í glæsilega heimsreisu í eitt
ár eða svo. Verði einhver af-
gangur ætlar hann að gefa
bamabaminu hann gegn loforði
um spamað og ráðdeildarsemi.
Þær fjórar milljónir sem eftir
eru af höfuðstólnum ákveður
heimsreisarinn að nota hægt og
rólega næstu 10 árin. Hann
kaupir því verðbréf fyrir þessar
fjórar milljónir á verðbréfa-
markaði með þeim skilmálum
að millifærð sé reglulega ákveð-
in upphæð inn á tékkareikning.
Með þessu móti fær okkar mað-
ur greiddar um 44 þúsund krón-
ur á mánuði næstu 10 árin ef
miðað er við 6% vexti allan tím-
ann. Þetta er dágóð viðbót við
eftirlaunin.
Því fyrr því betra
Það er hægt að velta íyrir sér
mörgum leiðum til að spara til
elliáranna en hvaða leið sem
valin er þá er staðreyndin sú að
því fyrr sem byrjað er að spara
þeim mun betra. Sérfræðingar
reikna það út að tvítugur maður
sem leggur fyrir 10 þúsund
krónur á rnánuði í 10 ár eða þar
til hann er þrítugur og lætur síð-
an þetta uppsafnaða sparifé
halda áfram að ávaxtast eigi
tæpar 17 milljónir sjötugur. Ef
hann byrjaði hins
vegar ekki að
safna fyrr
en fer-
lega og leggjast við höfuðstól í
árslok. Eftir þijú ár nemur inn-
borgunin samtals 360 þúsund-
um. Vextir eru liðlega 38 þús-
und og er þá innstæða með
vöxtum rúmlega 398 þúsund.
Síðan fær viðkomandi 90 þús-
und króna skattafslátt sem er
25% af heildarinnleggi og nema
þá vextir og skattafsláttur sam-
tals 128 þúsundum króna sem
þýðir 22,83% raunávöxtun. Rétt
er að geta þess að spamaðartími
á þessum reikningum getur ver-
ið frá þremur upp í fimmtán ár
og eigendur ávinna sér rétt til
láns til húsnæðiskaupa eða end-
urbóta.
Sagan af
Kolbrúnu
og
Hrafnhildi
Bankar, sparisjóðir og ým-
is fésýslufyrirtæki reka ýmiss
konar áróður til að ná til sín
sparifé landsmanna. 1 því
sambandi eru oft búin til ein-
föld dæmi sem sýna frarn á
þann ávinning sem spamaður
liefur í för með sér auk þess
sem bent er á að það er ekki
sania hvernig fólk sparar.
Lítunt á dæmi úr upplýsinga-
bæklingi:
„Fyrir 10 árum fengu syst-
umar Kolbrún og Hrafnhild-
ur 1 .(XX3.000 kr. hvor að nú-
virði í arf eftir frænku sína.
Hrafnhildur setti sína upp-
hæð á bók sem hefur að jafn-
aði gefið 3% raunávöxtun. í
dag er upphæðin 1.344.000
kr.
Að ráðum ráðgjafa Verð-
bréfantarkaðarins kcypti Kol-
brún spiuiskírteini ríkissjóðs
og síðan Kjarabréf. Meðal-
raunávöxtun hennar hefur
verið 8% og er heildarupp-
hæðin nú 2.159.000 kr.
Mismunurinn er því u.þ.b.
800.000 kr!
Þrátt fyrir þetta eru þær
systur miklar vinkonur og
hlakkar Hrafnhildur mikið lil
þess þegar Kolbrún kentur
heim úr hnattreisunni eftir
hálft ár.“
Þessi saga skýrir sig sjálf
að mestu. Að vísu er þess
ekki getið hvað varð frænk-
unni að aldurtila en gera
verður ráð fyrir að andlát
hennar hafi borið að með
eðlilegum hætti. Eyðslusegg-
ir og sérhagsmunamenn em
svo vafalaust þeirrar skoðun-
ar að frænkan hefði átt að
nota þessa peninga sér til
ánægju meðan hún Iifði.
Þetta er jfö ekki inntak dæmi-
sögunntn heldur það að ekki
er sama hvemig arfurinn var
ávaxtaður.