Pressan - 07.05.1992, Blaðsíða 30

P E N I N G A R
Ácttwi
l<Cy/\ÁA 4>AiÍÁ*í'
...vextir?
Hlynur Óskarsson
framkvœmdastjóri
„Afborgun af húsnæðis-
bréfaláni.“
Bryndís Leósdóttir
kennari
„Sem betur fer var ég
búin að læra — en þó
ætlaði ég í framhalds-
nám.“
Sigríður Jónsdóttir
verslunarmaður
„Trölla-sparibaukur.“
Hilmar Magnússon
viðskiptafrœðingur
„Þá óska ég mér að eiga
peninga til að kaupa
verðbréf fyrir.“
Ólafur Haukur Ólafs-
son glímukappi
„Bankavextir og allir
vextir aðrir sem tengjast
peningum."
Leifur Rögnvaldsson
tölvufrœðingur
„Skuldir og naglasúpa.“
Steinarr Magnússon
söngvari
„Ógreiddir víxlar.“
Hannes Friðriksson
framkvcemdastjóri
„Hagstjómartæki nútím-
ans.“

GERUM við okkur grein fyrir gildi sparnaðar?
Fólk er
komið
hálfa leið
SEGIR SIGURÐUR B. STEFANSSON,
FRAMKV/EM DASTJÓRI
VERÐBRÉFAMARKAÐAR ÍSLANDSBANKA
Þrátt íyrir allt umtalið um háa
vexti af sparifé og gildi þess að
spara eru eyðsla og fyrirhyggju-
leysi í ijármálum mjög áberandi
hjá einstaklingum, fyrirtækjum
og hinu opinbera. Eftírsókn eftír
lánsfé er mikil. Það er ein af
ástæðum hárra útlánsvaxta sem
stjórnmálamenn og aðrir eru
sammála um að séu að gera út
af við fyrirtæki og einstaklinga.
Raunar má segja að ríkið hafi
sýnt slæmt fordæmi hvað varð-
ar ráðdeild og sparsemi þegar
litið er til þess að á síðasta ári
var greiðsluhalli ríkissjóðs nær
13 milljarðar króna. Erlendar
skuldir þjóðarinnar eru um 200
milljarðar eða því sem næst 730
þúsund kiónur á íbúa.
Einn þeirra sem hafa mjög
haldið á lofti mikilvægi spam-
aðar fyrir einstaklinga er Sig-
urður B. Stefánsson hagfræð-
ingur, sem veitir Verðbréfa-
markaði fslandsbanka forstöðu.
Hann var spurður hvort búið
væri að uppræta þann gamla
hugsunarhátt að slá lán svo
lengi sem hægt væri að fá lán
og almenningur farinn að spara
þess í stað.
„Við skulum segja að þetta sé
komið hálfa leið f gegn. Fólki er
almennt ljóst að vextir em afar
háir af lánum og því dýrt að
skulda. Engu að síður er eins og
eyðslubylgja hafi gengið yfir
síðustu tvö árin því lántökur
heimilanna hafa aukist alveg
gífurlega á þessum tíma. En það
er samt sívaxandi skilningur á
gildi spamaðar og því má segja
að þetta sé komið hálfa leið.“
- Hver er meginástœða
þess að fólk á að spara?
“Það má benda á margar
ástæður þess að það er hag-
kvæmt að spara. Hjá mörgum er
ein helsta ástæðan sú að fólk
vill tryggja afkomu sína eftir að
það er hætt störfum. I þessu
sambandi skiptum við ævinni í
þrennt til einföldunar. Fyrsti
hlutinn er þá frá upphafi vinnu-
aldurs til fertugs. Flestir fara að
vinna og koma sér upp heimili
upp úr tvítugu og útgjöld eru
hlutfallslega há í allmörg ár, því
það er dýrt að byrja búskap og
koma upp heimili. En því fyrr
sem fólk byijar að leggja reglu-
lega fyrir á þessu æviskeiði því
lengur vinna vextirnir við að
auka spariféð.
Annað æviskeiðið er svo frá
fertugu þar til eftirlaunaaldri er
náð. A þessu skeiði ná tekjur
oftast hámarki á sama tíma og
skuldir minnka. Þetta er því sá
tfmi þegar myndast stærsti hlut-
inn af því sparifé sem fólk eign-
ast um ævina. Þá ríður á að líta
til eftirlaunaáranna og gera sér
grein fyrir því eftir bestu getu
hve mikið sparifé og réttindi í
lífeyrissjóðum fólk þarf þegar
starfsævinni lýkur. Eftírlaunaár-
in eru svo þriðja æviskeiðið og
þá þarf fólk sparifé og lífeyris-
réttindi til að lifa mannsæmandi
lífi. Þá þarf oftast meira til en
lífeyrissjóðsgreiðslumar einar
og þó ekki væri nema af þess-
um ástæðum er spamaður nauð-
synlegur," sagði Sigurður B.
Stefánsson.
Sigurður: Nauðsyn-
legt að spara til eftir-
launaáranna.
Verðtryggingin barg
sparifj áreigendum
Hér í cina tíð auglýstu bank-
arnir grimmt „græddur er
geymdur cyrir“ og „spamaður
er upphaf auðs“ ásamt fleiri
slagorðum í líkum dúr. Margir
reyndu að nurla saman eftir
bestu getu og leggja inn á
bankabók til að eiga fyrir jarð-
arförinni þó ekki væri meira.
Peningar voru hins vegar
óverðtiy'ggðir og verðbólgan sá
um að éta allt spariféð upp með
þeim afleiðingum að við and-
látið nægði áratuga spamaður
ekki cinu sinni fyrir kistunni.
Aðrir sýndu meiri hyggindi og
slógu lán hvar sem því varð
viðkomið og festu peningana f
steinsteypu sem ekki aðeins gaf
góðan arð heldur greiddi verð-
bólgan lánin og var því skuld-
urum til mikillar blessunar.
Með verðtryggingu peninga
fyrir liðlega áratug snerist þetta
við. Verðuyggingu var komið á
þegar óðaverðbólga ríkti en
launum kippt út úr vísitölunni.
Mörgum gekk illa að átta sig á
þessum breytingum og héldu
áfrarn að slá lán með skelfileg-
um afleiðingum meðan hagur
spariíjáreigenda vænkaðist óð-
um. Nú stendur fólki til boða
fjöldi leiða til spamaðar og er
það af sem áður var þegar
bankar og sparisjóðir voru nán-
ast einu kostir sparifjáreigenda.
Því má svo koma hér að í fram-
hjáhlaupi að þegar Gylfi Þ.
Gíslason var viðskiptaráðherra
í viðrcisnarstjórninni lagði
hann fram tillögu á Alþingi
snemma á sjöunda áratugnum
um vcrðtryggingu peninga. Til-
lagan náði ekki fram að ganga.
En það væri vcrðugt viðfangs-
efni hagspekinga að velta því
fyrir sér hvað það hefur kostað
sparifjáreigendur og ratmar alla
landsnienn að ekki var farið að
ráðum Gylfa á sínum tíma.
Til hvers er að
spara:
Það er hart barist um fjár-
muni almennings. Fjölmiðlar
uppfullir af auglýsingum þar
sem fólk er hvatt lil að eyða fé
sínu í hitt og þetta ekki seinna
. en strax. Til að auðvelda ein-
földuin sálurn að fjárfesta um-
fram handbært fé er boðið upp
á margs konar lánamöguleika
án þess þó að flagga um of
hversu mikill aukakostnaður
fylgir slíkri greiðasemi. Svo má
ekki gleynta því ljúfa lífi sem
fylgir því að hafa krítarkort
undir höndum. Auðvelt cr að
sigla á slíkum kortum um öll
heimsins höf og upplila daga
vúis og rósa með greiðsludreif-
ingu.
Bankar, sparisjóðir og aðrar
peningastofnanir reyna hins
vegar að sannfæra fólk um
kosti þess að spara. í sjónvarps-
auglýsingum má sjá hversu
rnikill unaður fylgir því að fá
rukkun fyrir áskrift að spari-
skírteinum ríkissjóðs. Einnig
má sjá auglýsingu frá banka
um kennslukonu sem er með-
höndluð eins og drottning af
sínum banka af því hún á þar
innstæðu. í annarri auglýsingu
hefur riskverkunarkonu tekist
að koma ár sinni vel fyrir boið
með því að kaupa verðbréf fyrir
laun sín í stað þess að eyða
þeim í óþarla. Þannig mætti
lengi telja og vissulega vega
auglýsingar um eyðslu og
spamað salt í hugum fólks.
Auðviiað er það svo að fólk
sparar af mismunandi ástæð-
um. Flestir hafa þó eitthvað
ákveðið í huga þcgar þeir
leggja fyrir. Fólk sparar fyrir
ferðalögum. kaupum á innan-
slokksmunuin, bíl eða íbúð. Þá
eru sumir sem leggja fyrir í
varasjóð til að mæta óvæntum
áfóllum vegna veikinda, slysa
cða atvinnumissi. Fjármálaráð-
gjafar halda því gjaman fram
að nauðsynlegt sé að eiga jafn-
an sparifé sem svarar þriggja
mánaða launum hið minnsta
til öryggis ef eitthvað kemur
upp á. Margir reyna líka að
spara til elliáranna, enda eru
grciðslur úr almennum lífeyris-
sjóðum heldur rýrar auk þess
sem ekki cr útlit fyrir að sjóð-
irnir geti almennt staðið við
skuldbindingar sínar.
Allir geta sparað
Það er dýn að vera fátækur
segir máltækið. Margir telja sig
ekki hafa efni á að spara. Laun-
in dugi ekki einu sinni fyrir
brýnustu útgjöldum og spam-
aður aðeins á færi hinna efna-
meiri. Fjámiálaráðgjafar segja
þetta alrangt og hafa á taktein-
um gömul heilræði svo sem
„margt smátt gerir eitt stórt“ og
„safnast þegar saman kemur“.
Þeir segja að það sem máli
skipti sé að byrja að spara og
leggja fyrir einhveija upphæð
með reglulegu millibili sem
þurfi ekki nauðsynlega að mið-
ast við hver mánaðamót.
Þeir sem hafa hug á spamaði
en eiga aldrei krónu afgangs tíl
að leggja fyrir verða að skera
niður einhver útgjöld eða
cyðslu og nota þá peninga í
spamað. Það kostar sjö þúsund
krónur á mánuði að reykja
pakka af sígarettum á dag. Með
því að hætta að reykja og leggja
andvirði tóbaksins fyrir er kom-
inn góður vísir að sparnaði.
Tvær bíóferðir i mánuði ásamt
viðeigandi sælgætiskaupum
gera fimmtán hundruð kall.
Mcð því að sleppa þessum lið
til viðbótar tóbakinu erum við
komin í átta þúsund og fimrn
hundruð á mánuði. Þrír stórir
bjórar á pöbb kosta ekki undir
1.500 krónum. Ef við neitum
okkur um ölkaupin og leggjum
andvirðið í púkkið er kominn
10 þúsund króna spamaður á
mánuði.
Þrátt fyrir þessar ábendingar
er það svo að mörgum reynist
erfitt að spara 10 þúsund krón-
ur á mánuði og gildir þá einu
hvort þeir nota tóbak og áfengi
eða ckki. Ýmsum þeirra á þó
að takast að leggja fimm þús-
und kiónur til hliðar mánaðar-
lega scm verða að 60 þúsund
krónum á ári auk vaxtatekna.
Margir smásparendur eru ein-
milt áskrifendur að spariskír-
teinum ríkissjóðs fyrir fimm
þúsund krónur á mánuði. Haldi
menn þessari áskrift áfram
næstu 20 árin eiga þeir liðlega
tvær milljónir króna að þeim
tínia liðnum miðað við 6%
vexti allan tímann.
Fjármálaráðgjafar em sam-
mála um að þcir sem ætla sér
að spara reglulega verði að
sníða sér stakk eftir vexti og
ætla sér ekki um of. Annars
gefist þeir fljótlega upp á spam-
aðinum. Það sé mikilvægt að
jreir sem leggja fyrir lágar upp-
hæðir á mánuði hafi þolinmæði
til að bíða þcss að sjá söfnunar-
féð vaxa þegar vextimir fara að
segja til sín. Þeir em líka sam-
mála um að eftir að fólk byrjar
að spara reglulega gangi því oft
betur að halda utan um fjármál